Makale: Özhan Öztürk
BÜYÜ Cinler ve diğer manevi varlıklar aracılığı ve çeşitli ritüeller yardımıyla doğa ve insanları etkisi altına alma sanatının adı olup, kötü amaçlarla uygulanırsa Kara Büyü (Goetie) iyi amaçlarla uygulanırsa Ak Büyü (Theurgie) olarak adlandırılmaktadır.
Polonya doğumlu Britanyalı antropolog Bronislaw Malinowski (1884–1942) insanların belirsizlik ve tehlikelerle karşılaştığında büyüye döndüğünü bildirirken Trobriad adaları halkının denize açıldıklarında rüzgar, hava durumu ve balık miktarını denetleyemedikleri için büyü yapmaları örneğini vermiştir.
Büyü Çeşitleri
Türk halkbilimci P. N. Boratav, büyüleri olumlu ve olumsuz olarak iki kategoriye ayırarak tasnif etmiştir:
Olumlu büyüler
- Eşine ve ailesine ilgi göstermeyen erkekleri evlerine bağlama amaçlı
- Eşine ve ailesine kötü/sert davranan erkekleri yumuşatma amaçlı
- Sevilen kişiden karşılık görme amaçlı
- Gurbete giden kişinin tez dönmesini sağlama amaçlı
- Kaybedilen para veya değerli eşyaları bulma amaçlı
- Sütü kesilen annenin sütünü geri getirme amaçlı
- Tüm dileklerin gerçekleşmesi amaçlı
- Davası olanın kazanması amaçlı
- Kötü büyülerin etkisini engellemek amaçlı
Olumsuz (kötü) büyüler
- Dil bağlama amaçlı
- Uyku bağlama amaçlı
- Erkekliği bağlama amaçlı
- Düşmanı cezalandırmak amaçlı
- Hırsızın yakalanması amaçlı
- Kaçmış kölesini/uşağını tutmak amaçlı
Tek tanrılı dinler büyünün kabul etmekle birlikte genellikle uğursuz ve uzak durulması gereken bir uğraş olarak gösterilmiştir. Kurân’da Bakara suresinin 102-106 ayetlerinde şeytanların Süleyman peygamber döneminde insanlara büyüyü öğrettiğinden bahsedilmekteyse de pek çok hadiste büyü yapmak hatta bu amaçla yardım almak kesin ifadelerle yasaklanmış ve dindışı gösterilmiştir.
Hangi ilde hangi büyü Yapılıyor? |
| İstanbul Maltepe: Sabun büyüsü (vücutta yaralara neden oluyor); bilezik büyüsü (düğünlerde geline takılan ve gelini bayıltan bir büyü).
İstanbul İkitelli: Ölüm büyüsü (iplere sarılı küçük heykelcik mezara konuyor). İstanbul Ümraniye: Saç büyüsü (karı kocayı ayırmak için yapılıyor). Bursa: İktidarsızlık büyüsü (renkli ve birçok düğüm atılmış bir ip kullanılıyor). Eskişehir: Kötülük büyüsü (yılan zehri kullanılıyor) Kastamonu: Ayırma büyüsü (eşleri birbirinden ayırmak için bir çifti ters ilişki şeklinde gösteren mumdan yapılma figürler kullanılıyor). Eşek dili büyüsü (kocaları susturmak için yapılan bir büyü). Ordu: Yumurta büyüsü (bir aileyi komple dağıtan büyü. Yumurta kırılınca hiçbir güç büyüyü bozamıyor). Tokat: Yılan büyüsü (rakibin mal mülkünü kaybetmesi için yapılan büyü). Erzurum: At nalı büyüsü (murat koparmak için yapılıyor). Erzurum Aşkale: Kilit büyüsü (kısmeti, malı mülkü bağlamak için yapılıyor). Kars: Ceviz büyüsü (ölüm ve öldürme amacıyla yapılıyor). Erzincan: Ceviz büyüsü. Mardin: Güvercin pisliği büyüsü (kişiyi aç bırakmak, sefil ve perişan etmek için yapılıyor). Hakkari: Kurşun büyüsü (bozulması en güç büyülerden). Ege bölgesi: Papaz büyüsü (cinsel sorunlar yaratmak için yapılıyor) Kaynak:Hürriyet Gazetesi, 22 Kasım 2005 |
Büyü Bitkileri
Büyü veya kehanet amacıyla kullanılan bitkiler 4 grupta ele alınabilir:
- Zenginlik, aşk, güç ve şöhret sağlamak için kullanılan şans bitkiler
- Gömülü bir hazinenin ya da kayıp bir kişinin bulunması amacıyla kullanılan mucize bitkileri
- Cadı ve diğer kötü varlıklara karşı korunma amacıyla kullanılan bitkiler
- Ateş ve yıldırıma karşı koruyan bitkiler
Büyü veya kehanet amacıyla kullanılan bitkiler 4 grupta ele alınabilir:
- Zenginlik, aşk, güç ve şöhret sağlamak için kullanılan şans bitkiler
- Gömülü bir hazinenin ya da kayıp bir kişinin bulunması amacıyla kullanılan mucize bitkileri
- Cadı ve diğer kötü varlıklara karşı korunma amacıyla kullanılan bitkiler
- Ateş ve yıldırıma karşı koruyan bitkiler
BÜYÜCÜ
Doğaüstü güçleri kontrol ederek tabiat ve diğer insanlar üzerinde kullanabilen kişilere verilen isimdir. İlkel toplumlarda çoğu zaman kişi arzusu dışında büyücü olur, bedenindeki bir aksaklık veya hastalık kişinin ölüler dünyası ile ilişkisine yorularak, doğaüstü bir gücün belirtisi sayılırdı. Ayrıca tarih boyunca ateşe hâkimiyetlerinden dolayı demirciler, ölümle içli dışlı olduğu için mezarcılar, hastalıkları sağaltabilen şifacılar, Yahudiler ve Çingeneler gibi göçebe ve yabancılar büyücülükle ilişkilendirilmiştir. Avrupa folklorunda büyücüler güçlerini iyi veya kötü amaçlar için kullanmalarına bakılmaksızın cübbeli, sivri şapkalı, uzun beyaz sakallı yaşlı adamlar olarak tasvir edilmişlerdir. En ünlü efsanevi büyücüler Kral Arthur efsanesinde bahsi geçen Merlin ile Amerikalı yazar L. Frank Baum’un 1900 tarihli Oz’un Harika Büyücüsü (Wonderful Wizard of Oz) öyküsünde bahsi geçip, Yakut şehrinde yaşayan Oz diyarı büyücüsüdür. İlk efsanede Merlin Arthur’un iktidarını destekleyen gerçek ve kudretli bir büyücüyken ikincisinde Dorothy Gale adlı kız ile arkadaşları Oz’un büyücü kralından yardım isteyince kendilerinden tehlikeli bir görevi tamamlamaları istenmiş, istenileni yaptıklarında ise Oz büyücüsünün gerçek bir büyücü olmayıp küçük numaralarla insanları kandıran bir şarlatan olduğunu öğrenmişlerdir. Büyücüler tüm toplumlarda insanlar arasından çıkmakla birlikte İngiliz yazar J.R.R. Tolkien Yüzüklerin Efendisi adlı roman serisinde Orta Dünya adını verdiği fantezi evreninde en önemli görevleri Maia Sauron ile savaşmak olan yarı-tanrı (Maiar) özelliğine sahip İstari adlı bir büyücü ırkı yaratmıştır. Orta Dünya’da Beyaz Saruman ile Gri Gandalf bu ırkın en ön önemli figürleri olup, Tolkien’in Gandalf karakterini yaratırken Fin destanı Kalevala‘daki büyücü Vainamoinen‘den esinlendiği sanılmaktadır.
BÜYÜCÜNÜN ÇIRAĞI MASALI
Avrasya, Afrika hatta Amerika’ya dek yayılmış bir masalın olup, genel olarak tehlikeli ve kıskanç bir büyücüden büyü ve şekil değiştirmenin sırlarını öğrenen öğrenen genç çırağın öğrendiklerini kullanarak büyücüye üstün gelmesini konu alınmaktadır. Masalın iki versiyonu bulunmaktadır. İlkinde babası oğlunu bir büyücüye çırak olarak vermiş veya satmış, çocuk kendi çabalarıyla büyü ve şekil değiştirmenin sırlarını öğrendikten sonra at kılığında baba evine kaçmıştır. Çocuk babasına at kılığındaki kendisini satıp para kazanmasını boyunduruğunu sakladığı sürece geri döneceğini bildirmiş, baba oğul bu yöntemi kullanarak birkaç kez para kazandıktan sonra hem atı hem de boyunduruğu allem edip, kallem edip adamı kandıran büyücüye satmıştır. Çocuk büyücünün kendine âşık olan kızının yardımıyla tekrar kaçmayı deneyince büyücü ile çırağı arasında şekil değiştirme savaşı yaşanmışsa da çocuk ustasına üstün gelmeyi başarmıştır. Öykünün ikinci versiyonunda baba karakteri yer almayıp, büyücüye satılan çocuk adamın kıskançlığı veya bir ayin sırasında çocuğu kurban etmek istemesi yüzünden kaçmıştır. Bir prensesin yardımını alan çocuk şekil değiştirme savaşında büyücüyü yendikten sonra prensesle evlenmiştir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Okült ve Büyü Sözlüğü
|