İtalya Hakkında İlginç Bilgiler başlıklı yazıda İtalyan kanunlar, İtalya tarihi, İtalyan mutfağı ve İtalyanların yaşam kültürüne dair ilginç bilgiler verilmektedir.
İtalyan kanunları hakkında ilginç bilgiler
İtalyan kanunları size garip gelen yasaklar içeriyor olabilir. Sözgelimi Torino’da
yaşıyorsanız köpeğinizi günde üç kez dolaştırmak için evden çıkarmak zorundasınız demektir ki aksi halde para cezası ödemeniz gerekebilir. Milano’da geçerli olan eski bir kanuna göre insanlar halka açık alanlarda hastane ve cenaze törenleri hariç gülümsemek zorunda olmasıdır ki somurtarak dolaşanların para cezasına çarptırılması işten bile değildir. İtalya’da turistleri bağlayan kurallar da vardır ki mesela Roma kentinin tarihi merkezinde açıkta yemek yemek kesinlikle yasaktır. Belki İskoç erkeklerini bağlayabilecek bir başka ilginç yasa ise İtalya’da erkeklerin halk içinde etek giyme yasağı olup, bu durumlarda hapse bile girmek olasıdır. İtalyanların kullandığı Roma kökenli bir adet nazar değmesine karşı cinsel organına dokunmak olmakla birlikte yine halka açık alanlarda bu davranış yasaklanmış durumdadır.
İtalyan yemekleri hakkında ilginç bilgiler
İtalyanların McDonald’s İtalya’da açıldığı gün fast food protestosuna katılanlara
bedava spagetti dağıtacak denli kendi mutfaklarına haklı ama fanatik düşkünlükleri bilinen bir gerçek olmakla birlikte İtalyan mutfağı ve İtalyan yemek kültürüne özgü ilginç ve önemli konulardan bahsetmekte fayda var. Makarna seviyor olabilirsiniz ama başka ülkelerde özellikle ABD’de bulunmakla birlikte İtalya’da tavuklu spagetti bulmanız mümkün değildir, restoranda böyle bir talepte bulunmanız ise İtalyan damak tadına hakaret kabul edilebilir. Bununla birlikte deniz ürünlerinin sözgelimi kılıçbalığı (pesce spada) veya sardalyanın (sarde) makarna üzerinde servis edilmesi tam bir İtalyan mutfak geleneğidir. Yine bir Amerikan icadı olarak makarnaya köfte konulması da İtalyanların yabancı olduğu ve garipsediği bir durumdur. Bu arada makarnanın İtalya’da ana yemek olmadığını et veya balık gibi bir ana yemek (the secondo piatto) öncesinde giriş yemeği (Primo piatto) olarak tüketildiğini bilmek gerekir. Alfredo, bir İtalyan ismi olmakla birlikte Amerikan icadı bir makarna sosudur dolayısıyla İtalya’da bilinmez. İtalya’da çok sayıda makarna formu olduğunu görünce şaşırabilirsiniz ama makarna soslarının bunların hepsiyle birlikte kullanılmadığını makarna çeşitlerinin ancak bazı soslarla eşleştirildiği duyunca daha da şaşıracaksınız. Makarna hakkında bir ilginç bilgi daha: Araplar İtalya’yı işgal ettiklerinden İtalyanlar Araplardan makarnanın kurutulmuş formunu da öğrenmişlerdir ondan öncesinde İtalyan adeti sadece taze makarna yemekti. Bir ilginç bilgi de pasta adını verdikleri makarnayı bolca tüketip, çok seven İtalyanların Avrupa’da için çatal kullanımını ilk başlatan halk olduğudur.
İtalya’nın biraz mide bulandıran mutfak geleneği ise çürük peynir adı verilen Casu marzu peyniri olup, canlı sinek larvalarını barındıran bu peynirin tadına bakmak isteyen olursa Sardinya’da bolca bulabilir. Güney İtalya’da domuz kanından üstelik çikolata ve kremalı puding yapılması bir gelenek olup, domuz kanı pudingi Sanguinaccio dolce olarak adlandırılmaktadır.
Bir Türk için İtalya’da kahvaltı ta bir hayal kırıklığı olup, eğer İtalyan tarzı bir
kahvaltı siparişi verirseniz önünüze cappuccino ve croissant dışında bir şey gelmesine şaşırmayın. Bu yüzden turist olduğunuzu bildirmeniz yerinde olacaktır. Yine İtalya’da bir kafe veya barda sipariş verirken kendinizi Starbucks’da zannedip garsona ‘latte’ derseniz muhtemelen önünüze bir bardak süt gelecektir. İtalyanca ‘latte’ süt demektir bu yüzden sütlü kahve istiyorsanız ‘cafe latte, ‘latte macchiato’ veya ‘cappuccino’ demeniz daha akıllıca olacaktır.
Yemek cenneti Bologna’ya varıp kentin ünlü restoranların birine gidip menüyü karıştırdığınızda muhtemelen yemek seçenekleri arasında ‘Spaghetti Bolognese’ yazısını göremeyeceksiniz. İtalya’da bu yemek ‘ragù alla Bolognese’ veya ‘tagliatelle al ragù’ adlarıyla bilinmekte ve daha çok taze, düz makarna (tagliatelle ) ile birlikte verilmektedir. Bologna’nın adını verdiği ‘Bolonez sos’ dünyaca ünlü olmakla birlikte memleketi Bologna’da ‘ragu’ adıyla anılmaktadır ve Fransızca ragoût (‘iştah açmak’) kelimesinden ödünçlenmiştir. Başka yazılarımda da belirttiğim gibi İtalya’da pepeproni ‘kırmızı biber’ anlamına gelmekte olup, pepperoni adlı acılı salam Amerika’ya giden italyanların icadıdır, İtalyanlarca bilinmez. İtalya’da bu pizzayı yemek istiyorsanız, garsondan ‘Calabrese pizza’ istemelisiniz.
İtalya’da tıpkı Türkiye ve Yunanistan gibi kokoreç yemek yakın zamana dek mümkünken ‘deli dana’ hastalığının çıkmasıyla İtalyanca ‘Pajata’ adıyla bilinen bu yemeğin satışı yasaklanmıştır. Pajata, süt danası bağırsaklarının domates ile pişirilmesi veya ızgara edilmesi suretiyle hazırlanmaktaydı.
İlginç İtalyan yemeklerinden birisi de noel zamanı hazırlanan zampone adlı paça sosisidir. Otlu ve baharatlı domuz etinden yapılan bu sosis domuz paçası içine doldurularak hazırlanmaktadır.
İtalyanlar gelato adını verdiği dondurmayı dünyaya tanıtmışlarsa da dondurmanın ilk olarak Çin’de bulunduğu sanılmaktadır.
İsa peygamberin yüzünün suretinin olduğu söylenen bir parça keten bezi Torino Kefeni adıyla bilinmektedir.
İtalyan Mutfağı veya Akdeniz diyeti günümüzde bilim insanlarınca sağlıklı beslenme örneği olarak tavsiye edilmektedir. İtalya’da Campania bölgesinde yer alan Salerno iline bağlı Acciaroli kasabası 100 yaşını geçen insanlarıyla ünlü olup, doktorların araştırma konusu yaptığı kasabada düşük kalp hastalığı ve Alzheimer’a neredeyse hiç rastlanılmaması dikkat çekmiştir. Balık ve zeytinyağı ağırlıklı
beslenen kasaba hala araştırma konusudur.
İtalyan şarapları Fransız şarapları denli ünlü ve lezzetli olmakla kalmayıp, yıllık 3.930.000 litre (2017) üretimiyle dünyanın en büyük şarap üreticisi yine İtalya’dır (2017 yılı için Fransa 3.670.000, ispanya 3.350.000, ABD 2.330.000 litre).
İtalyan tarihi hakkında ilginç bilgiler
4 asır önce dünyanın güneşin çevresinde döndüğünü iddia ettiği için Roma Katolik Kilisesi’nce tutuklanan Galileo Galilei için Kilise 1992’de resmen özür dilemiştir.
Mussolini döneminde Faşist İtalya’da İtalyan dil ve kültürünün korunması için ilginç uygulamalar geliştirilmiş sözgelimi İtalya’daki Almanca ve Fransızca yer adları İtalyanca karşılıkları ile değiştirilmiştir. Bu dönemde İtalya’da popüler bir spor olan futbolu da ilgilendirilen bir düzenleme yapılarak İngilizce ‘gol’ (goal) kelimesi yerine İtalyanca ‘meta’ kelimesinin kullanılması uygun bulunmuş ama Faşizm ile birlikte tüm uygulamaları gibi bu adet de son bulmuştur.
1339’da Avrupa’nın döşemeli sokaklara sahip ilk şehri Floransa olmuşsa da diğer İtalyan şehirleri düşmanların saldırı hızını arttıracağı endişesiyle sokak döşemesine bir süre daha sıcak bakmamıştır. 2. Dünya savaşı sırasında Floransa’da tek ayakta kalan köprü Arno nehri üzerindeki Ponte Vecchio köprüsü olup, bir söylenceye göre Hitler köprüyü güzelliği sebebiyle yıkmaya kıyamamıştı.
Venedik şehri kışın yükselen sular (acqua alta) yazın ise sirocco adlı Akdeniz’den esen sıcak rüzgâr sebebiyle su basması tehdidi altındadır. Bu yüzden 1974’te şehrin ana yaya alanları deniz seviyesinden 120 cm yukarıda inşa edilmiştir. Ayrıca Venedik şehri ağırlığı sebebiyle her yıl 2 mm Adriyatik Denizi’ne gömülmektedir.
İtalyan bayrağının tasarımında 1797’de Napolyon’un İtalya seferi sırasında ülkeye
giren Fransız ordularının bayrağından esinlenilmiştir.
Torino ili 20. Yüzyıl başlarında devletin sübvanse ettiği güçlü bir otomobil endüstrisine sahip olduğu için İkinci Dünya Savaşı’nda bombalanmak kaçınamadıysa da günümüzde İtalyan otomativ devi FIAT’ın fabrikalarını barındırmaktadır.
İtalyan Kültürü hakkında ilginç bilgiler
İtalyan futbol fanatikleri İtalyanca ‘tifosi’ olarak anılır ve kelimenin kökeni tifo hastalığıyla aynıdır.
Bir süre İtalya’da kalırsanız sizin de dikkatinizi çekecektir ki İtalyan erkeklerin ilk isimleri –o kadınların ki ise –a ile bitmektedir.
Vatikan’ın küçüklüğüne aldanmayın! Roma’nın göbeğinde yer alan bu küçük devletin postanesinden ülkenize bir posta kartı göndermek isterseniz İtalyan pulları kullanamayacağınızı bilmelisiniz. Vatikan’dan Türkiye’ye hatta İtalya’ya birkaç sokak öteye bir kart postalayacaksanız karta veya zarfa Vatikan pulu yapıştırmalısınız.
İtalya’da umumi tuvalet geleneği yoktur boşuna aramayın. Yapmanız gereken bir en azından bir kahve siparişi verdikten sonra bir restoran veya barın tuvaletini kullanmak. Turistlerin ise müze ziyareti sırasında müze tuvaletini kullanıp dışarı çıkmaları akıllıca olacaktır.
Avrupa’nın en eski üniversitesi 1088’de açılan Bologna Üniversitesi olup Bologna şehrinde yer almaktadır.
Pisa şehrinde şehrin koruyucu azizi San Ranieri onuruna düzenlenen yortu öncesindeki gece Arno nehrine bırakılan bir tekneye cam kaplar içerisinde 70 bin mumun (lumini) bırakılması mutheşem bir görüntüye sebep olmaktadır.
Yeni yıla girerken saat 12: 00’den sonra mercimek yemek ve kırmızı iç çamaşır giymek iyi şans getirdiğine inanılan İtalyan adetleridir. İtalya’da batıl inançlara scaramanzia adı verilmekte olup, sözgelimi yatak odasında mum yakılması ölümü çağrıştırdığından kaçınılan bir durumdur. Sardunya adasında şifalı iksirler hazırlayan yaşlı kadınlara hala rastlayabilirsiniz ki bunlar bir çeşit cadı olarak da görülmektedir.
İtalyanlar, Avrupa’nın diğer ülkelerinden farklı olarak 30’lu yaşlarda bile olsalar evlenene dek aileleriyle birlikte oturmakta, bekâr evine çıkmamaktadır. Yapılan istatistiklere göre 30 – 35 yaşları arasındaki bekar İtalyan erkeklerinin üçte biri anne ve babalarıyla birlikte yaşamaktadır
Roma asırlardır ‘Ebedi Şehir’(İtalyanca Città Eterna Roma) olarak anılmaktadır ki bu adlandırmanın sebebi Romalıların şehrin sonsuza dek yaşayacağına inanmaktaydı.
İtalyan Sanat Tarihi hakkında ilginç bilgiler
İtalyan heykeltıraş Michelangelo’nun Floransa’da Accademia Gallery’de sergilenen (dışarda Palazzo Vecchio önünde mermer bir kopyası da vardır) Davud heykelinin sağ eli sol elinden daha büyüktür. Bunun sebebi Davud’in “manu fortis” (güçlü el) olduğu söylencesidir ki Kitab-ı Mukaddes’te Davud sağ eliyle tuttuğu sapanıyla taş atarak Goliath’ı öldürmüştür. Michelangelo’ya, başka bir sanatçının başladığı ama vazgeçtiği bir parça kırık mermer verilmiş ve Davut’un 1464’te yapılması engellenen bir heykelini bitirmesi istenmiştir. Heykelin yapım aşamasında 9 Eylül 1501’de Davud’un göğsünde bir düğüm ortaya çıkmış olup, sanat eleştirmenleri bu düğümün bir kusur olduğunu düşünmektedir. 1527’de ayaklanma sırasında birisi Palazzo Vecchio’dan bir pencereden bir sandalye fırlatınca Davud heykeline gelmiş ve sol kolunu üç yerden kırmıştır. 4.34 m boyundaki heykel Floransa’da Duomo’nun cephesine yerleştirilmişse de sonradan nereye konulacağı konusunda Botticelli ve Leonardo’nun da aralarında bulunduğu sanatçılardan bir komisyon oluşturulmuş, sonunda Palazzo Vecchio’nun ana girişinin önündeki yerine yerleştirilmesi yeni Cumhuriyet hükümetinin üyeleri tarafından heykel politik bir simge olarak görüldüğünden tercih edilmiştir. Davud’u Accademia’ya götürme kararı 1872’de alınmış olup, Piazza della Signoria’dan müzeye tam 3 günde taşınabilmiştir. Davud’un birden çok kopyası bulunmakta olup, bunlardan birisi 1857’de Kraliçe Victoria’ya hediye edilmiş ve Londra’da Victoria ve Albert Müzesi’ne gönderilmiştir. Kraliçe Victoria heykeli görmek için müzeye gittiğinde Davud’un çıplaklığından rahatsız olmuş, bu yüzden Londra firması D. Brucciani & Co. tarafından yapılan incir
yaprağı Davud’in genital bölgesinin önünde iki kancaya asılmıştır.
İtalyan sessiz film endüstrisinin ilk ürünlerinden biri olup çekimleri Torino’da yapılan 2 saatlik tarihi epik film Cabiria dünya çapında gösterime girmiş ve gişe rekorları kırmıştır. Giovanni Pastrone’nin senaryosunu yazıp yönettiği ve yapımcılığını da üstlendiği Cabiria filmin konusu 2. Pön Savaşı sırasında (MÖ 238 – 203) Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki savaşı konu almaktadır.
1173 yılında inşa edilen Pisa Kulesi, İtalya’nın sembollerinden birisi olup, zayıf
temeli sebebiyle kule yapımından kısa bir süre sonra yana yatmıştır. Pisa Kulesini güçlendirme çalışmaları 2008 yılında bitirilmiş olup, mühendisler kulenin 200 yıl daha güvenli olduğunu iddia etmişlerdir.
Via del Babuino’daki Baboon, Piazza San Marco’daki Madam Lucrezia gibi Roma’da birkaç konuşan heykel konuşan heykel olarak anılmakta, halkın yöneticilerden taleplerini ve eleştirilerini graffiti olarak bu heykellerin altına yazılmaktaydı.
Diğer ilginç bilgiler
İtalyan polisi dünyaca ünlü spor yarış arabası Lamborghini’nin Lamborghini Gallado
adlı modelinden iki adet aracı kullanmaktadır. Armani, Versace, Gucci ve Prada gibi dünyanın en önemli moda markaları İtalyan olup, Ferrari ve Lamborghini gibi spor arabalar da İtalyanların gurur kaynağıdır.
İtalya, Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Rusya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte uluslararası hükûmetler formu olan Sekizler Grubu veya G8 üyesidir. Bu ülkeler dünya ekonomisinin yaklaşık %65’ini temsil etmektedir.
İtalya’da 17 uğursuz bir rakam olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden apartman ve otellerde 17. Kat olmayabilir. Ayrıca Leonardo Da Vinci’nin İsa ile 12 havarisini çizdiği ünlü
tablosu ‘Son Akşam Yemeği’nde olduğu gibi 13 kişinin aynı masada oturması da uğursuz kabul edilmektedir.
Yalan söylediğinde burnunun uzamasıyla tanınan İtalyan masal kahramanı ahşap kukla Pinocchio, Floransalı olup, ünlü masal Collodi tarafından 19. Yüzyılda yazılarak İtalyanca bastırılmıştır.
Dünyanın en uzun tüneli İtalya ve İsviçre arasında yer almakta olup, Gotthard dağ kütlesinin altından geçen Gothard Base Tüneli (İtalyanca ‘Galleria di base del San Gottardo‘) olup, 57.09 km uzunluğundadır. 1999-2016 arasında 17 yılda inşa edilen tünel 1 Haziran 2016’da açılmıştır.
Puglia (Apulia) bölgesinde Bari iline bağlı Alberobello bölgesinin trulli adıyla bilinen
konik çatılı eski evleri geçmişte evlerin numaralandırılmadığı dönemde ilginç baca yapılarıyla birbirinden ayrılmaktaydı.
İtalya’da en çok kullanılan soyadı ‘Russo’ olup, ayrıca Ferrari soyadına da sık rastlanmaktadır.
4.792 m yüksekliğiyle Avrupa’nın en yüksek dağı, Alpler’in bir parçası olan Monte Bianco (Fransızca Mont Blanc ‘Beyaz Dağ’) İtalya sınırları içerisinde bulunmaktadır.
1600’lerin ortalarında Papa Urban VIII tarafından inşa edilen Roma’daki Trevi Çeşmesine bozuk para atan ziyaretçilerin Roma’yı bir daha göreceklerine dair bir söylence bulunmaktadır. Turistlerin her gün çeşmeye attığı 3 bin € değerinde para haftalık olarak toplanmakta ve başta Kızılhaç olmak üzere hayır kurumlarına bağışlanmaktadır.
İtalya’nın sembollerinden birisi kabul edilen İtalyan boz ayısı veya Marsika Boz Ayısı (Latince Ursus arctos marsicanus, İtalyanca orso bruno marsicano) nesli tükenmekte olan bir hayvan olup, ancak Abruzzo Ulusal Parkı‘nda hala görülebilmektedir.
Veneto bölgesinde Vicenza‘ya bağlı Marostica’da kentin en büyük meydanında devasa bir satranç tahtası olup, geleneksel olarak iki yılda bir Eylül aylarında insanların satranç piyonu olarak kullanıldığı satranç oyunu oynanılmaktadır.
Siena’da, her yıl Temmuz ve Ağustos aylarında her yıl Palio adında bir at yarışı düzenlenmekte olup, 17 mahalle (contrada) arasındaki yarış, şehrin kalbinde Piazza del Campo‘da gerçekleştirilmektedir.
Son olarak en garip ve şaşırtıcı bilgiyi verelim: Dünya da 6 kasabada mezarlıklar dolu olduğu için ölmek yasaklanmıştır. İtalya’da bulunan Calabria bölgesinde Catanzaro iline bağlı Sellia dünyada ölmeyi ilk yasaklayan ve dahası sağlık kontrolü yaptırmayan sakinlerine yılda 10 € ceza kesen ilk kasabadır. Sonrasında Fransa’da Cugnaux (2007) ve Sarpourenx (2008), Brezilya’da Biritiba Mirim (2005), İspanya’da Lanjaron (1999) ile yine İtalya’da Campania bölgesinde, Caserta iline bağlı Falciano del Massico (2012) aynı yasağı uygulamıştır.
UNESCO Dünya Kültür Mirası sayısı açısından ile İtalya bu alanda birinci olup 2018 yılı itibarı ile 48 kültürel ve 5 doğal mirası barındırmaktadır.
Sicilya adası Mafya (Mafia) adıyla bilinen suç örgütüyle ünlü olmakla birlikte çizmenin güneyinde Roma’nın altında sosyal yaşamda MAFIA’nın gücü hissedilmektedir. İtalya mafyasının faaliyetleri İtalyan ekonomisinin yüzde 7’sini oluşturacak denli büyüktür.