Taşköprü Tarihi: Pompeiopolis (Kastamonu)

Makale: Özhan Öztürk

Pompeiopolis[1], Halys Nehri’nin kollarından Amnias Irmağı’nın (Gökırmak) güney kıyısında kurulmuş, kalıntıları bugün Zımbıllı Tepe Höyüğü’nde tespit edilen bir kentin adı olup[2], MÖ 65/64’te Pompeius Magnus tarafından fethedildikten sonra Bithynia–Pontus eyaletine bağlı olacak şekilde yeniden kolonize edildiği veya sıfırdan inşa edildiği sanılmaktadır[3].

Pompeius bölgeyi önce Attalos ve Pylamenes adlı yerel yöneticilere bırakmışsa da

sonradan Küçük Asya yöneticisi Antonius’u Paphlagonia kralı yapmıştır. MÖ 31’de Actium savaşı sonrasında bölgenin statüsü değişmiş, tüm Paphlagonia Roma yönetimi altına girmiş, MÖ 6/5 yılında Pompeiopolis, Gangra ve Neapolis resmen Roma kentleri olurken bölgede kurulan Augustus tapınakları vasıtasıyla Paphlagonia eyaleti kültürel olarak da Romalılaştırılmak istenmiştir. Kentte bulunan bir anıtta sadece Romalı isimlerine rastlanması ve Mısır’da bulunan bir papirüs belgesinde Amastris gibi Karadeniz kentlerinin Yunan takvimi kullanmasına karşın Pompeiopolis’te Roma takviminin kullanılması kentin Romalılar

tarafından kolonize edildiğini ispatlamaktadır[4]. Erken Bizans döneminde terk edilen kente 1391’de gelen Bizans imparatoru II. Manuel Palaiologos geçmişte görkemli bir şehir olan Pompeiopolis’un harabe halinde olduğu bildirirken Amnias Irmağı üzerindeki köprüden övgüyle bahsetmiştir.

Taşköprü Osmanlı Dönemi Tarihi

Taşköprü Osmanlı döneminde adını bu köprüye atfen almış olup, bu dönemde

ekonomik önemini kaybeden yerleşim 17. yüzyıl sonuna dek kadılık konumunda kaldıktan sonra ancak 1867’de kaza olabilmiştir.  1811 yılında Sinop’taki Fransız konsolosu Pascal Fourcade, Zımbıllı Tepe üzerinde bulduğu yazıtlara bakarak kayıp kentin varlığını bildirmişse de antik kente ait kalıntıların çoğu 1920 yılında harap olan modern kentin yeniden inşa edilmesinde kullanılmıştır. 1970’lerde pancar deposu yapımı inşaatı sırasında tesadüfen bir villaya ait olduğu sanılan tabanı mozaiklerle döşeli bir hamam bulunmuş, Kastamonu Müzesi’nin 1984 kazıları sırasında da başka bir villa ortaya çıkarılmıştır[5]. Münih Ludwig-Maximilians Üniversitesi’nden Lâtife Summerer başkanlığında bir heyet de antik kenti 2006 yılından bu yana araştırmaktadır[6]. 2007 yılında gerçekleştirilen kazılarda Zımbıllı Tepe’de çok miktarda terrra sigillata, en eskisi Gallineus dönemine ait Roma ve Bizans sikkeleri ile bir evin önünde şehir meclisinin Pompeiopolis’in en önemli adamlarından biri ve kentin en yüksek memuru (protos asrchon) olan Aelius Fulvius Severus Gnaeus Claudius Severus adlı bir Romalıyı onore ettiği yazılan 50 cm yüksekliğinde bir mermer blok  bulunmuştur. Ayrıca Taşköprü Jandarma karakolunun çeşmesinde kullanılan bir yazıt parçasında Gmynasiach ve şehir gençlerinin İmparator Septimius Severus ve ailesini onore etmek için bir anıt diktirdiklerinden bahsedilmektedir.

İlçe merkezinin 1 km kuzeyinde Donalar (Süleyman) köyünde girişi iki sütunlu içerisi iki odalı bir boğa, arslan vs. kabartmalarına rastlanılan bir kaya mezar bulunmakta ve Taşköprü kent merkezinin doğusunda doğal bir kayanın üzerinde Roma döneminde yapıldığı sanılan Kızlar kalesi yer almaktadır. Kent surları geç Roma dönemine ait olup, MS 2. yüzyıla ait bir anıtta “Paphlagoniarches” adının geçmesi kentte resmi bir yapının bulunduğuna işaret etmektedir. 1358 yılında Çaycevher köyünde yapılmış Kasım Bey camisi, Gökçeağaç Bucağı’nda bir Bizans kilisesinden dönüştürülmüş kervansaray ile Çobanoğulları döneminde Kastamonu yolu üzerine inşa edilmiş, kente adını veren 8 gözlü taş köprü Taşköprü ilçesinin önemli tarihi yapılarıdır.

Pompeiopolis sikkeleri

MÖ 2-1 yüzyılda basılan sikkelerin ön yüzünde Zeus’un portresi ve kentin adı ΠΟΜΠΗΙΟΠΟΛΙΤΩΝ yer almaktayken Roma imparatorları Pius ile Septimus Severus dönemleri arası basılan sikkelerde kentin adı ΜΗΤΡΟ. ΠΑΦΛΑ. ΠΟΜΠΗΙΟΠΟΛΙC olarak anılmış, Asklepios, Nemesis, Herakles, Dionysos tasvirlerine yer verilmiştir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Kastamonu Makale Serim

İnebolu (Abonuteikhos, Abana, İonopolis) Tarihi

Paphlagonia’nın (Batı Karadeniz Bölgesi) Etnik Yapısı

Kastamonu Antik Çağ Tarihi: Timonium, Timonitis, Kastamon

Kastamonu Tarihi: Beylikler Dönemi, Çobanoğulları ve Candaroğulları

Kastamonu Tarihi: Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi

Kinolis, Kimolis, Ginolu Tarihi (Çatalzeytin, Kastamonu)

Taşköprü Tarihi: Pompeiopolis (Kastamonu)

Azdavay ve Fakaz Tarihi, Kastamonu

Cide Tarihi: Kytorus, Giderus, Karaağaç İskelesi, Uzunkum (Kastamonu)

Notlar

[1] Yunanca Πομπηιούπολις

[2] Strabon Coğrafya’sında Pompeiopolisi kent olarak anmıştır: “Etrafındaki Blaene ve Domanitis oldukça verimli topraklardır. İkincisinin içinden Amnias nehri geçer. Bithynialı Nikomedes’in kuvvetlerini Mithridates Eupator burada tamamen yok etti, fakat bunu şahsen değil, generalleri vasıtasıyla yaptı… Ve burada yapılmış bir iskân olan Pompeiopolis, kent olarak ilan edildi…” (Strabon, Geographika XII,3,40)

[3] Pompey döneminde Kilikya’da Soli, Kapadokya’da Amisus ve Eupatoria kentlerinin adı da Pompeiopolis olarak değiştirilmiştir.

[4] Summerer, 2010b: 73

[5] Summerer, 2010a: 121

[6] Kazı internet siteleri: 6 Mayıs 2011 <http://www.klass-archaeologie.lmu.de> ve <http://pompeiopolis.net>