Kandıra, Kerpe ve Kefken Tarihi

Makale: Özhan Öztürk

İzmit Körfezi’nin kuzeyinde Karadeniz sahilinde yer alan Kentri veya Kandıra kentinin batısında Şile ilçesine bağlı Ağva kasabası yer almaktadır. Antik Çağ ve öncesi hakkında bilgi sahibi olmadığımız kent merkezi Bizans döneminde “Kentri”[1] adıyla gelişmiş bir ticaret merkezi olmuştur.

Kentri’nin limanı günümüzde Seyrek Koyu’nda bulunmaktaydı. 1308-17 tarihleri arasında Akçakoca Bey tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. 400 m yüksekliğindeki Babadağ Tepesi’nde Akçakoca anısına inşa ettirilen bir anıt mezar bulunmaktadır. 1868’e dek Üsküdar sancağına bağlı nahiye merkezi olan kent, bu tarihte kaza yapılarak İzmit sancağına bağlanmıştır. 1918’de İngilizlerin, 1920’de Yunanlılar tarafından işgal edilen kent, Yunan askerleri ve Rum çetelerinin yaptığı zulme karşı koyan Kuva-yı Milliyeci çetelerin zor şartlar altında direnişine sahne olmuştur.

Kandıra ve civarında yakın zamanda ekimi yasaklanana dek yetiştirilen ketenden kumaş, iplik ve halat üretimi muhtemelen diğer Karadeniz kentlerinde olduğu gibi antik çağdan itibaren gerçekleştirilmiştir. Günümüzde Kandıra bezi olarak adlandırılıp el tezgâhlarında dokunan kumaşlardan gömlek, perde, para kesesi, gemi yelkeni[2] dikilmekte, keten tohumlarından elde edilen bezir yağı ise yemek, aydınlatma ve gemi inşasında kullanılmakta ve hepsi birden asırlardır ihraç edilmekteydi.

Kalpe, Kirpe Liman, Kerpe

Kalpe[3], Bithynia bölgesinin Karadeniz kıyısında bir burun, liman[4] ve nehrin adı olup, bugün İzmit’in Kandıra ilçesine bağlı aynı isimli köyün yer aldığı burun Kerpe olarak adlandırılmaktadır. Ksenofon’un Herakleia ile Byzantium’un tam ortasında yer aldığını belirtip, Apollonius’un[5] “dip akıntısı”, Strabon’un Khalpas olarak andığı nehir, Sangarius ile Psilis nehirleri arasında, Sangaris’ten 210 stadia mesafededir.

Anabasis’te Onbinler (Myrioi) dönüş yolculuğunda Kalpe limanından yaklaşık 50 stadia kadar içerde bulunan Trak köylerini yağmalamış, çok miktarda büyük baş hayvan ve esir elde etmişlerdir. Buna karşın Traklar organize olarak Yunanlılar’a ağır kayıplar verdirerek anlaşmaya mecbur bırakmışlardır[6]. Ksenofon, liman civarında Bithynialı Trakların oturduğunu, arpa, buğday, susam, darı, incir ve şaraplık üzüm yetiştirildiğini bildirmiştir[7].

Kafkania, Kefken

Karadenizli gemicilerin Boğazlara yaklaştığını anladıklarını 400 m yüksekliğindeki Baba Tepesi’nin eteğinde kurulmuş, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde taşlık sahili yüzünden olduğu için liman olmaya elverişli bulunmayan[8] bir koya sahip temel geçim kaynağı balıkçılık ve turizm olan bir kasabanın adıdır. Günümüzde Kandıra ilçesinin Karadeniz kıyı yerleşimleri içindeki en gelişmiş yöresi Kefken olup yazlıkçılar sayesinde kışlık 1,500 nüfusu yaz aylarında 20,000’e çıkmaktadır. Bıjışkyan, Kefken kelimesini Yunanca taşlık anlamına geldiğini Kafganos kelimesine bağlamış[9], burnun önü kayalık olduğu için bu adı aldığını iddia etmiştir[10].

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Kocaeli, İzmit Tarihi Makale Serim

Antik Çağ’da Kocaeli: Astakus, Olbia
Nikomedeia, İzmit: Antik Çağ Tarihi
Nikomedeia, İzmit Tarihi: Bizans ve Selçuklu dönemi
İzmit Osmanlı dönemi tarihi
İşgal Döneminde İzmit: Kuva-yı İnzibatiye, Yunan İşgaline direniş, Yahya Kaptan Olayı ve Gazeteci Ali Kemal’in katli
Kocaeli Cumhuriyet dönemi, Tarihi Eserler ve Sikkeler
Kandıra, Kerpe ve Kefken Tarihi
Gebze Tarihi (Libyssa, Dakibyza)
Karamürsel Tarihi (Praenetus, Drepanum, Hellenopolis)

Notlar

Ayrıca Bkz. Kefken Adası

[1] Yunanca kentro (Κέντρο) “merkez” kelimesi ile ilişkilidir

[2] Yelkenler, “diken batmaz” adı verilen çift kat dokunmuş ketenden dikilmekteydi.

[3] Yunanca κάλπη. Cebelitarık Boğazı’nın İspanya sahilinde bulunan bir kayalık da aynı adı taşımaktadır (Vit. Apoll. 5.1)

[4] Ksenophon, Anabasis VI. 4

[5] Apollonius, Argonautika il. 661

[6] Ksenophon, Anabasis VI, III, 2-17

[7] Ksenophon, Anabasis VI, I6

[8] Bıjışkyan, 1998: 50

[9] Bıjışkyan, 1998: 50

[10] Anadolu’da bu adı taşıyan başka bir mevki olmadığı halde Yunanistan’da Mora yarımadasının doğusunda (37° 40′ 60 Kuzey, 21° 37′ 0 Doğu) Kafkania adlı bir yerleşim bulunmaktadır. Olympia’nın 7 km kuzeyinde yer alan Kafkania köyünde 1994 yılında MÖ 17 yüzyıla ait Linear B işaretlerini içeren ve Miken dili ile ilişkilendirilen iki çakıltaşı bulunmuştur (Arapojanni ve diğer, 2002)