Gigantes, Devler ve Gigantomachia (Yunan Mitolojisi)
Gigantes (“toprak doğumlular”), Uranüs ile Kronos arasındaki savaştan doğan devler ırkının adı olup, Gaea ve Tartarus’un (Protogenoi) oğullarıydı. Tanrılar evrenin hükümranlığını Titanlardan zorla devraldığında, Gaia intikam için devler ırkını doğurmuştur. Hesiod’un Theogony adlı eserinde Gigantes hakkında detaylı bilgi verilmekte olup, Uranüs’ün kesilen cinsel organlarından çıkan toprağa damlayan kandan oluşan 24 devden oluşmaktaydı. Uranüs, Trakya sınırları içerisinde Phleora’da Cronus tarafından öldürülmüştü. Hesiod, onları parlak zırh ve uzun mızraklar olarak tanımlarken diğer yazarlarca yılan şeklinde vücutları ve boğa ve aslan şeklinde kafaları olan canavarlar olarak tasvir edilmişlerdir. En ünlüleri Alcyoneus, Ephialtes, Eurytos, Thyrso ve Encladus olan devler dağları sırayla ele geçirerek Olympos tanrılarına saldırdı. Devlerin herbiri belirli tanrıya karşı gelmek için doğmuştu: Örneğin, Porphyrion Zeus’a karşı doğmak için doğmuştu. Savaşın sonunda devlerin dağların altına gömülmelerinden sonra Etna ve Vesuvius gibi volkanların, termal aktivite ve depremler büyük sismik olayların kaynağı olduğuna inanılmıştır. Bazı yazarlar, Devlerin, Yunan uygarlığı ile çelişkili bir biçimde tezat oluşturduğu Yunanistan’ın kuzeyindeki ilkel Trakya kabilelerini temsil etmiş olabileceğine inanıyor. Bazılarına göre ise Trakyalılar kaybolan devlerin kanlarından ya da küllerinden doğmuşlardır.
Devler Listesi
Devler (Gigantes) listesi ve karşı olduğu tanrı aşağıdaki listede belirtilmiştir.
Agrios (veya Agrius) Eski Yunanca: Ἄγριος ” vahşi” anlamına gelir). Thoon ile birlikte, Olimpos tanrılarına karşı devlerin savaşında yer almıştır.
Aigiaon (Aegaeon) tanrılara karşı savaşlarında deniz tanrısı. Ege Denizi’nden sonra Aigaion (Yunanca Pontos Aigaios) adını aldı, ancak adı Yunanca aigis kelimesinden “Fırtınalı Bir” ve “Keçi” anlamına geliyor.
Alkyoneus (Αλκυονευς) Hades-Alcyoneus, Pallene’deki anavatanında öldürülemeyen tek Dev olduğundan, Athena’nın tavsiyesi üzerine Herakles, onu yurdundan uzaklara sürükledikten sonra öldürdü.
Aristaios (Ἀρισταῖος), arıcılık da dâhil olmak üzere birçok faydalı sanatın keşfi ile ilişkilendirilen kültürel kahramandır.
Damasen (Δαμασην), Lidya’nın Gaia’nın dev bir oğluydu ve Eris (“uyuşmazlık”) tarafından bakıldı. Ares-Nispeten barışçıl bir Dev olan Damasan, savaşa katılmadı.
Damysos (Δαμυσος) Tanrılara karşı savaşırken katledilen devlerin en hızlısı.
Emphytos (Εμπφυτος) Devlerden biri
Enkelados (δλαδος) Athena-Athena, Enkelados’a Sicilya adasını attı ve öldürülmediği sırada hapsedildi.
Ephialtes: Apollo ve Herakles tarafından gözlerini oklarla vurmuştur
Euboios Devlerden biri
Euphorbos Devlerden biri
Euryalos Devlerden biri
Eurytos veya Eurytos (Εὔρυτος), Yunan mitolojisindeki birkaç karakterin ve en az bir tarihi figürün adıdır.
Gration Artemis tarafından dev savaşta yayıyla öldürülen dev
Hippolytos Hermes tarafından kılıcıyla katledildi. Tanrılara karşı savaşta görünmezlik sağlayan Hades’in Karanlığı Miğferini takıyordu.
Hyperbios Devlerden biri
Khthonios Devlerden biri.
Klytios (Κλυτιος) veya Clytius, Hekate – Herkül tarafından öldürüldü ve Hecate’nin meşaleleriyle yakıldı.
Leon (Λεων): Leon, Herakles tarafından tanrılara karşı savaşta katledilen bir devdi. Kahraman derisinden bir pelerini yaptı. Devler Savaşı’nı betimleyen ünlü Bergama kabartmalarında aslan başlı bir dev görülür. Ona yardım eden Tanrı bilinmiyor.
Mimas – Hephaestus-Mimas, Molten Metal yığını altında gömüldü, ölmediyse, şimdi Vesuvius Dağı’nın altında gömüldü.
Mimon Gigantomakhia’da Olympus tanrılarının iktidarını devirmeye çalışan Gigantelerden birisiydi. Mimon, Ares ve Herakles tarafından öldürüldü.
Molios: Molios,savaşta katledilecek ilk devlerden biriydi. Helios ve isimsiz bir kahraman (muhtemelen Herakles) tarafından öldürüldü.
Mylinos: Mylinos, Zeus tarafından katledilen bir dev idi
Ouranion: Gigantlerden biri.
Pallas (Πάλλας), hadım edilen Uranüs’ün kanından doğan Gaia’nın yavruları olan devlerden (Giants) biriydi.
Pankrates, Olimpiyat savaşında devlere karşı öldürülen devlerden biri. Devlerin çoğu gibi onun adıyla çanak çömlek tasvirleriyle tanındı. Siyah figürlü bir vazoda Pankrates bulunmaktaydı ve Herakles, muhtemelen kan gösteren kırmızı kaplı bir kılıçla silahlandırılmıştır.
Phoitos Hera tarafından tanrılara karşı savaşta katledildi.
Polybotes (Πολυβωτης): Poseidon-Poseidon, Polybotes’u Kos adasının bir kısmını fırlatarak gömdü ve böylece yeni bir Nisyrus adası yarattı.
Porfirion, Eurymedon (orορφυριων veya )ρυμεδων) olarak da bilinir – Zeus – Hera’yı tanrılara karşı savaşa dönüştürmeye çalışan Gigantes Kralı. Zeus bir yıldırımla vurmuş, Herakles oklu
Rhoikos Devlerden biri.
Skyeus (Συκευς) Zeus’un Kilikia’ya kadar takip ettiği dev, Gaia’nın (Dünya’nın) onu tanrıdan kaçmak için incir ağacına çevirdiği yer.
Theodamas Devlerden biri
Theomises Devlerden biri
Thoon veya Thoas (Θοων) Kader tanrıçaları tarafından sopalarla dövülerek öldürülmüştür
Gigantomachy, Gigantomachia
Gigantomachy muhtemelen Yunan mitolojisinde gerçekleşen en önemli savaştı. Apollo, Ares, Artemis, Athena, Hephaestus, Hermes, Hecate ve hatta Moiralar da bu savaşa katıldı. Bu savaşlarda Yunan mitolojisinde tipik olarak görülen bir kehanet sonucu gerçekleşmişti. Devlerin sadece ölümlüler tarafından yenilebileceklerini belirten kehanetin ardından Zeus, yarı tanrı oğlu Herakles’i yardım istedi. O da Yeryüzündeki sihirli çimleri buldu ve devlerin kullanmasını engelledi. Devler ve Olimposlular birbirlerine girdiğinde ise Apollon ünlü okuyla Ephialtes’i, Artemis, Eurytos’u öldürdü. Heracles ise Alcyoneus’u takip ediyordu. Herakles, Alcyoneus’u her toğrağa çarptığında dev yeryüzünden güç aldı ve tekrar ayağa kalktı. Alcyoneus doğduğu topraklarda öldürülmezdi. Bu nedenle Athena, Herakles’e onu diğer ülkelere götürmesini tavsiye etti. Böylece Herakles onu sırtına aldı, başka bir yere götürdü ve bir okla öldürdü. Yenilgiye tanık olan Enceladus ise tanrıça Athena Sicilya adasını ona attığında kaçmaya başlamıştı. Böylece Olimpos tanrıları, Titanları ve daha sonra başka bir dev yaratık olan Gigantes’i yenerek hâkimiyetlerini sürdürdüler. Gigantomachia olarak bilinen savaş, Devler (Gigantes) ve Olympos tanrıları arasında on yıl boyunca sürmüştü.
Sanatta Gigantomachy
Devlerle Tanrıların Savaşı Yunan sanatında MÖ 6. yüzyıldan itibaren, Roma dönemi dâhil popülerliğini korumuştur. Bu, MÖ 550 yılına tarihlenen siyah bir Atina vazosu üzerinde Gigantomachia tasviri bulunabileceği gibi birçok tapınağın friz ve kabartmalarında bulunmaktadır. Mesela Yunanistan’da, Korfu’daki Athena Tapınağı’nda, Delphi Hazine Binası’nda ve Parthenon’un doğu metoplarında bu tema görülür. MÖ 5. yüzyıla ait Sounion’daki Poseidon Tapınağı’nın bir frizinde ve Argos’un Heraion kabartmalı metoplarında MÖ 6-5. Yüzyıllara tarihlenen Selinus Sicilya. Anadolu’da, aynı tema Aphrodisias’taki Agora kabartmalı kapısında, Priene’deki Athena Tapınağı’nda, Lagina’daki Hecate Tapınağı’nın doğu frizinde yer almaktadır. Bu aynı zamanda Avrupa’da Rönesans ve Barok dönemlerinde de tercih edilen temaydı. Bununla birlikte, bunun en göze çarpan gösterimi, Bergama’daki Zeus Sunağı’nda görülmektedir. Bergama Kralı II. Eumenes tarafından Galatlara karşı savaşanların anısına yapılan bu sunağın dört katı vardır. Bir at nalı şeklinde, 35, 64 x 33.40 m boyutlarında ve beş basamaklı bir podyuma sahiptir. Bunun üstünde bir friz var ve en üst kısımda sütunlarla çevrili bir stoa vardır. Binayı çevreleyen 120 m uzunluğunda ve tanrılar ve Gigantes arasındaki savaşı açıklayan 118 kabartmadan oluşuyordu. Frizler yüksek kabartma şeklindedir ve tüm tanrıları içermektedir. Bergama Heykelinde doğu tarafında Zeus, Athena, Nike, Ares peşlerinden Leto, Artemis, Apollo ve Hecate. Herakles, Zeus’un yakınında yer almaktadır. Güney tarafında, Güneş tanrısı Helios savaşta, şafak tanrısı kız kardeşi Eos ondan önce ata biniyor; Selene, Ay tanrıçası Helios’u takip ediyor. Kuzey tarafında, Gecenin tanrıçası Nyx savaşıyor. Eris nifak tanrıçası ve kader tanrıçaları Moiralar. Batı tarafında, Podeidon, Amphitrite, Nereus, Doris, Oceanus ve Tethys gibi denizle ilgili tanrı ve tanrıçalar savaşıyor. Sunağın iç kısmında, Pergamum’un efsanevi kurucusu Telephus’un frizleri var. Otuz görüntüden oluşan bu frizlerde, Herakles ve Auge’nin oğlu Telephus’un hayatı anlatılmaktadır.
Ayvalık-Bergama arasındaki otoyolun inşası için Batı Anadolu’da bulunan Carl Humann, 1869’da Bergama’da olduğu gibi Bergama’da olduğu gibi, Bergama’da da bazı eserler aldığı ve onları Berlin’e gönderdiğini kaydetti. Daha sonra, Berlin Müzesi’nin yöneticisi olan Profesör Alexander Conze, bu eserlerin değerini bilen ilk kişi oldu. 1878’de ilk kazı Pergamum’da başladı. Burada Almanya’da bulunan frizler Dikili’ye demirlenmiş bir gemideki konteynerlerde bulundu. İkinci Dünya Savaşı sırasında eserler Rusya’ya götürülmüş olsa da, savaşın sonunda restore edildiler. Bu eserler Pergamum Müzesi adlı bir müzenin inşasından sonra tekrar yapıldı.
Bu yazının İngilizcesi için:
Kaynakça
Andrews, Tamra, Dictionary of Nature Myths: Legends of the Earth, Sea, and Sky, Oxford University Press, 2000. ISBN 9780195136777.
Claudian, Claudian with an English translation by Maurice Platnauer, Volume II, Loeb Classical Library No. 136. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd.. 1922. ISBN 978-0674991514
Ed. Hornblower, Simon and Spawforth, Antony. The Oxford Companion to Classical Civilization. Oxford: Oxford University Press, 1998.
Grant, Michael, John Hazel, Who’s Who in Classical Mythology, Routledge, 2004. ISBN 9781134509430.
Hanfmann, George, M. A. (1937), “Studies in Etruscan Bronze Reliefs: The Gigantomachy”, The Art Bulletin 19:463-85. 1937.
Kleiner, Fred S. and Mamiya, Chrisitin J. Gardener’s Art Through the Ages. 12th ed. Belmont, CA: Thomson Learning Inc., 2005.
Moore, Mary B. (1979), “Lydos and the Gigantomachy” in American Journal of Archaeology 83 (1979) 79–99.
Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, London (1873). “Gigantes”