Kültürel kahraman

Makale: Özhan Öztürk

Kültürel kahraman Mitolojik kahramanların bir alt grubu olan kültürel kahramanlar dünyayı değiştirecek bir icat ya da keşif yapmış (Tarımı [bazen sadece sabanı], ateşi, gelenekleri, dini şarkıları, yazıyı, denizciliği) ya da sadece yiyecek bulmayı öğreterek insanların yaşamlarını kolaylaştıran insan, hayvan bazen ikisinin karışımı varlıklardır.

Kültürel kahramanların Özellikleri

Pek çok ilkel toplumda kültürel kahraman o halkın atası (genellikle yönetici hanedanın da kurucusu) ya da inanılan dinin temelini atan kişi olarak saygı görmekte, kimi toplumlarda geri dönmesi beklenmektedir. Bazı yaratılış söylencelerinde kültürel kahramanlar tanrıya yardım etmekte ardından topluma dini kuralları öğretmekle görevlendirilmektedirler. Afrika, Avustralya ve Amerikan Yerlilerinin inanışında çoğunlukla kültürel kahraman ve düzenbaz figürleri birleştirilmiştir.

Çeşitli Kültürlerde Kültürel kahramanlar

Yunan mitolojisinde tanrılardan ateşi çalan Prometheus kahramanlara özgü tüm özellikleri taşımaktayken Kuzey Amerika Yerlilerinin efsanelerinde tanrılardan ateşi çalan Koyote (Çakal) ise kahramandan çok hilebazdır. Hilebaz kültürel kahramanlar yaratıcı tanrılık ile masum aptallığın, yok edici bir canavarlık ile çocuksu şakacılığın karışımı, genellikle hayvan ruhu ile sembolize edilen kahramanlar (Batı Afrika’da örümcek Ananse, Amerikan yerlilerinde karga, tavşan veya çakal) olarak bilinse de Yunan mitolojisinde yarı-üvey kardeşi Apollo’un sığır sürüsünü çalan Hermes’te hilebaz sınıfına dâhil edilebilir. Tarihi karakterler de kültürel kahramana dönüştürülmekte olup, New York civarında yaşamış Onondaga halkının uzlaştırıcısı Hiawatha, Hintli lider Mahatma Gandhi, Amerikan kahramanları George Washington, Benjamin Franklin, Davy Crockett hatta Musa, İsa peygamberler ile Buda bunlara örnek olarak gösterilebilir.

Çeşitli kültürlerden kültürel kahramanlara örnekler:

• Abenaki mitolojisi: Bedig-vajo, Ktaden,
• Aborijin mitolojisi: Bunjil, I’vai, Vurrunna
• Aşanti mitolojisi: Anansi
• Banks Adası mitolojisi: Kat
• Kelt mitolojisi (İskoç, İrlanda, Galler): King Arthur, Cúchulainn, Fionn mac Cumhail (Finn McCool)
• Çin mitolojisi: Huang Di, Yao, Şun, Fu Hsi, Guan Yu, Lao Tzu, Tamo, Zhang Sanfeng
• İbrahimi dinler (İslam, Hıristiyanlık, Yahudilik): İbrahim (Abraham), Nuh (Noah), Davut (David)
• Mısır mitolojisi: Osiris, Thoth
• Etrüsk mitolojisi: Tarçon, Tyrrehenus
• Fin mitolojisi: İlmarinen
• Yunan mitolojisi: Kadmos, Dioskuri, Herakles, Palamedes, Perseus, Phoroneus, Prometheus, Triptolemos
• Hint mitolojisi: Rama, Lakşman, Krişna, Balarama, Hanuman, Arjuna, Bhima, Yudhiştira
• İnuit (Eskimo) mitolojisi: Apanuugak
• Lakota mitolojisi: İktomi, José de San Martín, Eugenio María de Hostos
• Maori mitolojisi: Tagaro
• Maya mitolojisi: Kukumatz, Kahraman İkizler
• Mbuti mitolojisi: Tore
• Mezopotamya mitolojisi: Gılgamış, Enkidu
• Navaho mitolojisi: Diyin dine
• Ojibve mitolojisi: Nanabuş
• Pers mitolojisi: Rüstem, Sohrab
• Polyinezya mitolojisi: Atonga
• Roma mitolojisi: Herkül, Janus, Romulus/ Kuirinus
• Solomon adaları mitolojisi: To-Kabinana
• Ute mitolojisi: Cin-an-ev
• Vinhayek mitolojisi: Ahutsetajvaj, Tapiatsa
• Zuni mitolojisi: Yanauluha

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016

Ayrıca Oku: Kahraman; Kahraman’ın Yolculuğu ve Momomyth