Homeros (Ὅμηρος) veya Homer, Batı edebiyatının ilk büyük eserleri sayılan İlyada ve Odysseia destanlarının yazarı veya derleyicisi olduğuna inanılıp, MÖ 9. yüzyılda yaşadığı sanılan Yunanlı şairin adıdır.
Homeros’un kendi zamanından 400 yıl önce var olmuş olaylar ile eski Miken uygarlığına dair detaylar ile ortadan kalkmış halkları ustalıkla anlatması şaşırtıcıdır. Daha önemlisi Troya örneğinde olduğu gibi Homer’in verdiği detaylar çoğunlukla arkeologlar tarafından doğrulanmıştır. Bununla birlikte Homeros’un İon ve Aeolik diyalektlerinde yazdığı destanlarının evrensel değeri MÖ 850 öncesinde yaşamış halkların tarihini öğretmesinden çok, insanları iyi ve kötü olarak birbirinden net çizgilerle ayırmadan -iyi kahramanların başka iyileri de öldürmek zorunda kalmaları gibi- son derece canlı ve gerçekçi anlatımından, kahramanların karmaşık kişiliklerin didikleyen tasvirlerden kaynaklanmaktadır.
Bilim adamları gerçekten Homeros adına birisinin yaşayıp yaşamadığını, İlyada ve Odysseia destanlarını gerçekten onun yazıp yazmadığını asırlardır tartışmaktadır. Smyrna (modern İzmir) doğumlu olduğu sanılıp, kör olduğunu iddia edilen yazar hakkındaki tartışmanın çıkış noktası aslında iki destan arasındaki bariz üslup farkıdır. Günümüzde Yunan ve Troyalı savaşçıların kahramanlıklarını anlattığı İlyada ile Odysseus’un zorlu yolculuğunu anlattığı Odysseia arasındaki farklı üslubu iki ayrı yazarın yazmasıyla izah eden yazarlar olmasına karşın genel kanı Homeros’un İlyada’yı gençliğinde Odysseia’yı ise yaşlılığında yazdığıdır.
Homerik ilahiler
Kim ya da kimler tarafından yazıldığı bilinmeyen çeşitli tanrıları onurlandıran 33 ilahi olup, Homeros’un İlyada ve Odysseia’da kullandığı bir uzun iki kısa hece ölçülü altı ayaklı dizenin aynısını kullanmasına atfen ünlü şairin adını taşımaktadır. Bu ilahiler sırasıyla (satır sayılarıyla) şöyledir: Dionysus (21), Demeter (495), Apollo (546), Hermes (580), Aphrodite (293), Aphrodite (21), Dionysos (59), Ares (17), Artemis (9), Aphrodite (6), Athena (5), Her (5), Demeter (3), Tanrıların anası (6), Aslan yürekli Herakles (9), Asklepeion (5), Dioskur (5), Hermes (12), Pano (49), Hephaestus (8), Apollo (5), Poseidon (7), Zeus (4), Hestia (5), Apollo ile ilham perileri (7), Dionysus (13), Artemis (22), Athena (18), Hestia (13), Gaia (19), Helios (20), Selene (20), Dioscuri (19).
HOMERİK KAHRAMAN
Homeros’un İlyada destanında adları geçen kahramanlar, şairden 400 yıl önce MÖ 13. yüzyılda yaşamış Miken uygarlığının aristokratlarıdır. Savaşçı bir kültüre sahip olan Mikenler, güce, yeteneğe, kararlılığa, cesarete değer vermiş, ölümün kaçınılmazlığını kabullenmiş, onur ve şan kazanmak için yaşamanın hatta savaşmanın evde dostlarıyla oturup sohbet etmekten daha erdemli bir hayat tarzı olduğuna yürekten inanmışlardır. ‘Arete’ prensibine uygun bir yaşam süren Homerik kahraman aynı zamanda hak ettiği onur ve o onurun somut karşılığını henüz hayattayken kazanmak ister ki kahramanlığını somutlaştıran övgülü sözlerin yanı sıra altın, toprak ya da güzel kadın kölelerin kendisine hediye edilmesidir. Akhilleus, Patraklos, Hektor ve Agamemnon’un İlyada destanındaki aretik tavırları sadece döneme özgü Miken kahramanlık kültürünün değil aynı zamanda dört yüzyıl sonrasında yaşanan karanlık dönemde Homeros’un bizzat kendisinin kahramanlık ve savaşa değin Yunan düşüncesinin de yansımasıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016