Hermes (Yunan Mitolojisi)
HERMES (Yunanca Ἑρμῆς) , Yunan Mitolojisinde Zeus ile Atlas’ın kızları Pleiadlardan su perisi Maia’nın oğlu, Apollon’un küçük kardeşi olan tanrıların habercisi ve ticaret tanrısının adıdır (Homeros Odysseia viii. 335, xiv; Ovid Metamorphoses i. 682, xiv. 291).
Hermes’in eski çağda hem Yunan delikanlılarının idealize edilmiş formu hem de tüccar ve hırsızların tapındığı bir tanrı olması, çevik yapısı, kurnaz ve hilebaz bir karakter olarak tasvir edilmesiyle ilişkilidir. Ayağında kanatlı sandaletler, kafasında petasos adlı kanatlı çoban başlığı, elinde asa taşır formda tasvir edilen tanrının Roma mitolojisindeki karşılığı Mercury’dir. Hermes ayrıca günümüzde tıbbın sembolü olan kadukeus adlı üzerinde 2 kanat bulunan çoban değneği de taşımaktaydı. Apollo’nun sığır sürüsünün bir kısmını çalan Hermes ayak izlerinin üzerine basıp geri geri yürüyerek kaçmayı denemişse de Apollon durumu anlayınca sürünün karşılığında ağabeyine kaplumbağa kabuğundan yapılmış bir harp vererek gönlünü almayı başarmıştır. Dahası Zeus, kanatlı bir başlıkla bir çift ayakkabı vererek onu tanrıların habercisi yapmıştır. Hermes haberci tanrı olmasının yanı sıra ruh kılavuzu olarak da görev yapmakta yani yeni ölen insanların ruhlarını Yeraltı Dünyası’na götürmektedir. Eski Yunan’da yollara mesafe bildirmek için konulan sınır taşlarına Herm adı verilmekte dikdörtgen bir taş sütunun üzerinde çoğunlukla Hermes’in bazen Dionysos ve Herakles’in başı yer almaktaydı. Hermes, Odysseus ile adamlarını kendilerini domuza dönüştüren büyücü Kirke’den kurtarmış benzer şekilde su perisi Kalypso’yu ikna ederek adamın kızın adasından ayrılıp evine dönmesini sağlamıştır. Persephone’un Yeraltı Dünyası’ndan geri dönmesine aracılık etmiş aynı şekilde Orpheus‘un karısı Eurydike’yi Yeraltı Dünyası’ndan başarısız kurtarma girişiminde kadına kılavuzluk etmiştir. İlyada destanında Troya kralı Priam’ı, Hektor‘un ölüsünü almak için Akhilles’in barınağına götüren yine Hermes’tir. Virgil’in Aeneid adlı eserinde ise Mercury adıyla boy gösteren tanrı Aeneas’a Dido’yu terk ederek yolculuğuna devam etmesi gerektiği söylemiştir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Hermes, İo efsanesinde de önemli bir rol üstlenmiş, Zeus’un karısı Hera’dan korumak için inek formunda soktuğu sevgilisi su perisi İo’yu alıkoyup yanına 100 gözlü bir canavar olan Argos’u bekçi diken Hera’dan liri ile uyuttuğu canavarın kafasını keserek kurtarmıştır.
Hermes aynı zamanda çok zeki ve yaratıcı fikirleri olan bir tanrı olarak tasvir edilmiş olup, zar oyunu, lir, ateş, ağırlık ve uzunluk ölçüleri ile astronomiyi onun bulduğuna inanılmaktaydı. Hermes, Argiphontes (Argus’un katili), Epimelios (Sürülerin koruyucusu), Hodios (Yolcuların koruyucusu), Kylleneius, Nomios, Oneiropompus (Rüyaların yöneticisi), Psykhopompus (Ruhları Yeraltına taşımanın yöneticisi) lakaplarıyla da anılmıştır.
HERMES ARGEIPHONTES Bkz. Hermes
HERMES KHTHONIUS
Sihir yeteneğine atfen Hermes’e verilen isimlerden birisidir.
HERMES TRISMEGISTUS
Mısır tanrısı Thoth’a Yunanlarca verilen isim olup, Hermes ile ilişkilendirilmiş, büyücülük, astroloji ve simyanın kurucusu kabul edilmiştir. Bu yüzden “3 kere büyük Hermes” anlamındaki adını alan efsanevi karakter aynı zamanda Hermetizmin kurucusu sayılan kutsal metinlerin yazarı bir bilge olarak kabul edilmekteydi. Yunan kozmolojisinde Hermes Büyük köpek Takımyıldızı ile ilişkilendirilirken Mısır tanrısı Thoth‘da kimi zaman şahin yerine köpek başı ile temsil edilmekteydi.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016