Atlas (Yunan Mitolojisi)

Yazı: Özhan Öztürk

ATLAS Titan İapetos ile su perisi Klymene’nin (veya Asia’nın) oğlu ve Menoetius, Prometheus ile Epimetheus’un kardeşi olup (Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke i.2.3; Hesiod, Theogny 371, 507), Hyginus’un Fabulae’sinin önsözünde Aether ve Gaia’nın oğlu olduğu da iddia edilmiştir.

Atlas Kimdir?

Söylenceye göre Titanlarla Olympos tanrılarının savaşı sırasında Zeus’a karşı savaşın liderlerinden birisi olduğu için, diğer Titanlar Tartarus’a atılırken Atlas, Zeus tarafından dünyanın (Gaia) batı köşesinde gökyüzünü (Uranus) omuzları üzerinde taşımaya zorlanmıştır. Atlas, Hesperidler, Hyadlar ile Pleiadların babaları olup, Platon’un Kritias adlı eserinde Atlantis’in (Yunanca Atlas’ın toprağı) kralı olarak da anılmıştır.

Atlas kelimesinin etimolojisi tartışmalı olup, Herodot’un da bildirdiği gibi Kuzeydoğu Afrika’da yer alan Atlas Dağlarının yanı sıra Atlantis ve Atlantik Okyanusu ile ilişkilendirilen titanın adının Berberi dilinde dağ anlamına gelen “adrar” kelimesiyle ilişkili olması olasıdır (Strabon, 17.3). Geç dönem söylencelerinden birisine göre konukseverlik göstermediği Perseus tarafından Medusa’nın kafası kendisine gösterilerek taşa çevrilmiştir (Ov. Met. IV.617).

Dünyayı Sırtında Taşıyan Atlas ile Herakles

Herakles, 12 görevinden birisi olan Ladon adlı ejderhanın koruduğu Hesperidlerin bahçesinden altın elmaları Atlas’a toplatmış, bu süre zarfında gökyüzünü kendisi sırtlamıştır. Titan dönüşte elmaları kendine alıp eski görevine dönmek istemeyince Herakles pelerini düzeltecek kadar süre için Atlas’tan Uranus’u sırtlamasını isteyerek kandırmış, sonrasında elmaları alarak kaçmıştır. Söylencenin bir başka versiyonunda ise Herakles, gökyüzünü yerden uzak tutmak için Herkül Sütunlarını inşa etmiş ve tıpkı Prometheus gibi Atlas’ı da özgürlüğüne kavuşturmuştur (Strabon, 3.5.5). Atlas’ın Hesperis’ten Hesperidler, Pleione’den (veya Aethra’dan) Hyadelar, Hyas ve Pleiadlar adlı çocukları olduğu ayrıca Kalypso, Dione ve Maera’yı da hamile bıraktığı çeşitli kaynaklarda geçmektedir (Diodorus Siculus Biblotekha 4.26.2; Hygin. Astronomica 2.21; Ovid, Fasti 5.164, 5.79; Hygin. Fab. 82, 83, 192; Homeros Odysseia. 1.52).

Meşhur Farnese Atlası (MS 2. yüzyıl) heykeli İtalya’nın En Önemli Müzelerinden birisi kabul edilen Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016