Yunan Yaratılış Efsanesi ve Tanrıların Kökeni

Tüm kadim mitolojiler gibi, Yunan Mitolojisi de Yaratılış Efsanesi[1] ile başlamakta olup, evren ve tüm olayların başlangıcını, yaşamın köklerini, dünyanın nasıl başladığını ve insanların ilk olarak nasıl yaşamaya başladığını açıklayan hikayedir. Eski Yunanlılar için bu öykü, en temel varoluş sorununa verdikleri cevaptır. Yunan şairi Hesiod’un[2] Theogony[3] adlı destansı şiirine göre ilk oluşum yani evrenin başlangıcı belirsizlik, sonsuz boşluk veya düzensizlik anlamına gelen kaosdu[4]. Kaos, herhangi bir formu veya amacı olmadan vardı ve tüm karmaşa içinde boşluk, kütle ve karanlıktan oluşuyordu.

Kaos ve Gaea

Kaos’tan Gaea[5] (veya Gaia ‘Yeryüzü’), dünyanın veya ana tanrıçanın ilkel varlığı ortaya çıktı. Yeryüzü, Kaos’u kuşattı ve sardı. Gaea, Titanlar kuşağından önce evreni yöneten tanrılardan biriydi. Yeryüzü, her şeyi doğuran evrensel bir anneydi.

Bundan sonra, sevginin ve üremenin simgesi olan Eros (‘Cinsel istek’) ve ölüler ülkesinin en derin yeri olan Tartarus doğdu. Daha sonra yeraltı karanlığı Erebus ve gecenin karanlığı Nyx ortaya çıktı. İkisi birleşti ve göklerin ışığı Hemera hem de karasal bölgelerin ışığı olan Aether’i kurdu.

Gaia, her şeyin kaynağında bulunan ana prensiplerin ve tüm yaşamın annesi olup, uykusunda Gökyüzü (Uranüs), Deniz (Pontus) ve dağları yarattı. Uranüs ilk gelen olmuş ve Gaia ile eşit olarak ortaya çıkmıştır. Gökyüzü, Dünya’ya bereketli yağmurla yağdırarak döllediğinde Gaia, fiziksel dünyanın geri kalanını doğurdu: dağlar, su kütleleri, flora ve fauna. Dünya Ana’nın Uranüs’le olan birlikteliğinden, 6 erkek ve 6 kadın, toplam 12 Titan doğdu (Okyanus[6], Coeus[7], Crius[8], Hyperion[9], Iapetus[10], Theia[11], Rhea[12], Themis[13], Mnemosyne[14], Phoebe[15], Tethys[16] ve Cronos[17]). Bu yaratıklar ölümsüz olmakla kalmayıp olağanüstü bir güce sahiptiler. Gaia, sonrasında Brontes, Steropes ve Arges adında alınlarında tek bir yuvarlak gözle olan, ışık, gök gürültüsünü ve gökyüzünü yönetebilen doğaüstü varlıklar olan üç Tepegöz’ü (Kyklop) doğurdu. Yine Uranüs’le olan birlikteliğinden, Cottos, Briareus, Gyes ve yüz kollu Hecatonchires adlı devasa canavarları doğurdu. Bununla birlikte Uranus, Tepegöz ve Hecatonchires’i aşağılık yaratıklar olarak gördüğünden onları yeryüzünün altına hapsetmiştir.

Cronus ve Uranus

Titanlar doğarken Uranüs, bu güçlü varlıkların kendini gücünden yoksun bırakılacağından korktuğundan onları da derinliklerine doğru attı. Bu duruma çok üzülen Gaia, oğullarıyla birlikte kurnaz bir plan yapmış, en küçük ama babasından en çok nefret eden oğlu Titan Cronus’un eline bir orak vermiştir. Cronus, babasının cinsel organını orakla kesmiş, Uranus’un yarasından dökülen kan Dünya üzerinde dağıldı ve yeryüzü tarafından emildi. Hamile kalan Yeryüzü bir süre sonra, intikam tanrıçalarını (Erinyes), devleri (Gigantes) ve ormanlık perileri olan dişbudak perileri (Meliae) doğurmuştur.

Denize atılan üreme organları deniz köpüğü yarattı ve sonuçta 12 Olympus tanrısından[18] biri olan Afrodit’in yaratılmasıyla sonuçlandı. Cronus’un yönetimi başlarken evrenin gelişimi devam etti. Uranus kovduğu babası Uranus’un yerini almıştı ama Uranus son nefesinde hain oğlu için korkunç bir kader öngörmüştü. Uranus, Cronus’un çocuklarından birinin, tıpkı babasını devirdiği gibi onu bir gün devireceğini söylemiştir. İktidar, Uranus’ten Cronus’a ve daha sonra Cronus’tan Zeus’a selefinin tahakkümüne halefin meydan okuyan şiddetle geçmiştir.

Nyx[19], Erebus’tan (Karanlık) Aether (Parlaklık) ve Hemera’yı (Gün) doğurur. Daha sonra Moros (Kader), Keres (Yıkım), Thanatos (Ölüm), Hipnoz (Uyku), Oneiroi (Düşler), Momus (Suçlama), Oizys (Ağrı) Hesperidler, Moirai (Kader), Nemesis (İntikam), Apate (Aldatma), Filo (Arkadaşlık), Geras (Yaşlılık) ve Eris’i (Nifak) doğurmuştur. Nyx’in yaratımları kötülük, açlık, yıkım ve ölümü simgeleyen karanlık güçlerdi. Bunlar Thanatos (ölüm), Hypnos (uyku), Hesperides ve aşırı özgüvene neden olan Clotho, Lachesis, Atropos ve Nemesis adlı üç Moira ve çekişme tanrıçası Eris idi[20]. Günümüze ulaşan Yunan mitolojisinde seyrek olarak bahsedilen bu varlık Zeus’u bile korkutan olağanüstü bir güç ve güzellik figürüydü.

Diğer Varlıklar

Yeryüzünün Deniz (Pontus) ile birlikteliğinden deniz tanrıları Nereus (Deniz’in Yaşlı Adamı), Thaumas (Denizin hayranlık uyandıran “mucizesi”, denizin tehlikeli yönlerinin vücut bulmuş hali), Phorcys ve kız kardeşi Ceto ile “Güçlü Tanrıça” Eurybia. Deniz tanrıçası Thalassa (kendi adı sadece “deniz” anlamına gelen ancak bir Yunan Öncesi kökünden türetilmiştir) ile Telchines ve tüm deniz yaşamının babası olmuştur. Hesiod’a göre Pontus[21], denizin kişileştirilmiş halinden biraz daha fazlası olup, Hellenlerin Akdeniz’i işaret ettiği deniz, ho pontos yani “Yol” kelimesiyle ilişkili olabilir.

Nereus’un[22] 50 kızı, Oceanus’un kızı (nehirlerin babası) olan Nereus ve Doris birliğinden doğdu. Electra birliğinden, Oceanus’un bir başka kızı ve Gaia’nın oğullarından biri olan Thaumas, gökkuşağını sembolize eden ve iletişim ile ilişkilendirilen Iris ile kadınların yüzleri, kanatları ve keskin pençeleri olan Harpies’i ortaya çıkardı.

Phorcys[23] ve kız kardeşi Ceto’nun birliğinden, doğuştan yaşlı kadın olan Graeae[24] ve Gorgonlar ortaya çıktı. Gorgonlar, Yunan edebiyatının en eski örneklerinde ortaya çıkar, bu terim genellikle saçları canlı zehirli yılanlar olan ve ona bakanı korkudan taşa dönüştüren korkunç bir görünüme sahip kızları tanımlamaktadır. Stheno, Euryale ve Medusa isimli bu Gorgonlardan sadece Medusa ölümlüdür. Perseus, Medusa’yı öldürmeyi başarmış, Medusa’nın yeryüzüne dökülen kanından, kanatlı at Pegasus ve Chrysaor ortaya çıkmıştır. Chrysaor ve Oceanus’un kızı Callirrhoe, üç başlı dev bir Geryones ile evlendi ve kocaman yarı kadın, yarı yılan canavarı olan Echidna ile evlenmiştir. Echidna’nın dev Typhoon’la birleşmesi, Cerberus’a Hades’in köpeğini, Hydra’daki bataklık canavarı ve Chimera gibi ateş püskürten canavarların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Notlar

[1]  Kozmogonik mit

[2] Ἡσίοδος. MÖ 8. Yüzyıl. Yunan şairi ve ilk didaktik ayetin yazarı. Tamamlanmış iki eseri tarımsal mevsimlerle uğraşan ‘İşler ve Günler’ ve dünyanın kökenleri ve tanrıların soykırımları ile ilgili ‘Theogonia’dır.

[3] Theogonía (Θεογονία), Yunan tanrılarının kökenlerini ve soylarını açıklayan tanrıların şecere ya da doğumlarıyla ilgili eski bir Yunan destansı şiiridir, MÖ 700

[4] Hesiod, Theogonia 116-122

[5] Gaea (Γαῖα) ilk önce Homer şiirlerinde, İlyada’da kara koyunun kurban edildiği ve insanlar onu çağırmak için yemin ilan ettiği bir ilahi karakter olarak görünmektedir (Homer. İlyada, 3.104 ff). Roma panteonundaki eşdeğeri Terra idi.

[6] Titanların ilki Oceanus, hem ilkel nehir tanrısı, hem de nehrin kendisi, yeraltı dünyasından dünyanın sınırlarını çevreleyen ve hiç bitmeyen bir akıntıya sahipti.

[7] Olimpus Tanrılarından Apollo ve Artemis’in annesi Leto’nun babası olacak olan Coeus

[8] Olimpus Tanrılarının Apollo ve Artemis’in annesi Leto’nun babası olacak olan Coeus

[9] Hyperion, tanrının ilk oğullarından birisidir

[10] Iapetus, Prometheus’un babası olacaktır

[11] Theia ilk Işık tanrıçalarındandır

[12] Rhea, sonradan Olimpus tanrılarının annesi olacak yeryüzü tanrıçasıdır

[13] Themis, bir başka yeryüzü ya da ana tanrıçadır

[14] Mnemosyne, Bellek’in kişileştirilmiş formudur

[15] Phoebe, erken dönem ay tanrıçası olabilir

[16] Tethys en eski deniz tanrıçasıdır

[17] Cronus, Titanların en küçüğü ve en cesurudur

[18] Antik Yunan dininde ve mitolojisinde, on iki Olimposlu genellikle Zeus, Hera, Poseidon, Demeter, Athena, Apollo, Artemis, Ares, Afrodit, Hephaestus, Hermes ve Hestia veya Dionysus olarak kabul edilmektedir. Bunlar Yunan panteonunun başlıca tanrılarıdır.

[19] Yunanca Νύξ. Gecenin tanrıçası, Kaos’un kızı. Romalı mevkidaşı: Nox

[20] Hesiod, Theogony 123

[21] Yunanca Πόντος, Yunanistan, ilkel tanrılardan biri olan antik, Olimpiyat öncesi bir deniz tanrısıydı. Hyginus’a göre Pontus, Aether ve Gaia’nın oğlu.

[22] Νηρεύς, Pontus (Deniz) ve Gaia’nın (Dünya) en büyük oğluydu

[23]   Φόρκυς, ilkel bir deniz tanrısıdır. Orphic ilahilerine göre, Phorcys, Cronus ve Rhea, Oceanus ve Tethys’in en büyük evlatlarıydı.

[24] Graeae, Graiai (Γραῖαι) veya Graiae, yaşlı kadınlar “,” gri olanlar “veya” gri cadılar “aralarında bir göz ve bir diş paylaşan üç kız kardeşi, isimleri Deino (veya Dino), Enyo ve Pemphredo’du. veya Pephredo).

*Bu yazının İngilizcesi (English version of this article)

Greek Creation Myth of The Universe and the Origin of the Gods