Yazı: Özhan Öztürk
ROMA MİTOLOJİSİ Yerli Latium ve Sabin inançlarının komşu Etrüsk, Yunan ve Doğu dinleriyle etkileşimiyle gelişmiştir.
Roma Dini
Roma İmparatorluğu’nun yedi tepeli başkentini Rea Silvia’nın savaş tanrısı Mars’tan doğan iki oğlu Remus ve Romulus’un kurduğuna inanılmaktadır. Romalılar atalarının Anadolu’dan Aeneas komutasında Latium’a gelen Truvalılar (Troyalılar) olduğuna inanmaktaydılar. Romalılar yabancı ülkeleri fethettikçe inanç ve gelenekleri de farklılaşmış olup, çok tanrıcı Roma bu sebeple dini dört tarihi kategoride incelenebilir:
- Latin-Sabin dönemi
- Etrüsk ve Yunan etkisi
- Roma ve Yunan dinlerinin kaynaşması
- Sinkretik dönem
Romalılar, tanrılarını Yunanlardan farklı düşünüp tanımlamışlarsa da fethettiği ülkelerin halklarıyla birlikte dinlerini de özümsediklerinden neredeyse dünyanın tüm tanrılarına tapınmışlardır.
Roma tanrılarının Yunan karşılıkları
Roma |
Yunan |
| Jüpiter, Jove | Zeus |
| Juno | Hera |
| Neptune | Poseidon |
| Pluto | Hades |
| Ceres | Demeter |
| Vesta | Hestia |
| Minerva | Athena |
| Apollon | Apollon |
| Diana | Artemis |
| Mercury | Hermes |
| Mars | Ares |
| Venus | Aphrodite |
| Vulcan | Hephaistos |
| Nox | Nyks |
| Terra, Tellus | Gaia, Gaia, Ge |
| Coelus | Uranos, Ouranos |
| Saturn | Kronus |
| Ops, Magna Mater | Rhea |
| Cupid, Amor | Eros |
| Latona | Leto |
| Trivia | Hekate |
| Proserpina | Persephone |
| Liber | Dionysos, Bakkhos |
| Sol | Helius |
| Luna | Selene |
| Aurora | Eos |
| Juventas | Hebe |
| Lucina | Eileithyia |
| Parcae | Moerae |
| Furieler | Erinyeler |
| Bellona | Enyo |
| Discordia | Eris |
| Mors | Thanatos |
| Somnus | Hypnos |
| Morpheus | Morpheus |
| Aesculapius | Asklepius |
| Salus | Hygeia |
| Herkules | Herakles |
| Castor-Pollux | Kastor-Polydeuces |
Roma Mitolojisinde Kişileştirilmiş formlar
Aequitas (adil anlaşma)
Clementia (merhamet)
Fides (dürüstlük)
Fraus (ihanet)
Honus (askeri onur)
Liberalitas (cömertlik)
Libitina(ölüm)
Muta (sessizlik)
Pietas (tanrıya hürmet)
Providentia (basiret)
Spes (umut)
Tempestas (fırtına)
Terminus (sınır)
Virtus (askeri cesaret)
ROMULUS ile REMUS
Romulus ve Remus Roma Mitolojisinde Alba Longa kralı Numitor’un kızı Rhea Silvia
ile savaş tanrısı Mars’ın MÖ 753’de Roma kentini kuran ikiz oğullarının adıdır. Numitor’un kardeşi Amulius tahtı ele geçirmekle kalmamış, Vesta bakiresi olan Rhea Silvia’yı doğumdan hemen sonra hapsetmiş, ikizleri ise Tiber nehrine atmıştır. Bununla birlikte Romulus ve Remus nehirde boğulmamış dişi bir kurt tarafından emzirilen çocuklar Faustulus adlı bir çoban tarafından bulunulup, büyütülmüştür. İkizler büyüdüğünde dedeleri Numitor’un hakkı olan tahtını geri kazanmasını sağlamış ardından Palatine tepesinde Roma kentini kurmuşlardır. Efsanenin başlangıcında iki kardeş birbirine sevgiyle bağlıdır hatta Alba’da tutsak edilen Remus’u kurtarmak için Romulus şehre bir sefer düzenlemiştir. Alba tahtını büyükbabaları Numitor’a teslim eden kardeşler birlikte bir şehir kurmaya karar vermişler ama başlangıç noktası konusunda anlaşamamış bu yüzden Romulus Palatinus’a, Remus ise Aventinus’a yerleşmiş kararlarını etkileyecek bir işaret beklemişlerdir. Gökyüzüne bakan kardeşlerden Romulus on iki, Remus ise altı akbaba görünce Romulus’un dediği olmuştur. Gökyüzünün kardeşini tercih etmesine öfkelenen Remus kardeşine saygısızca davranınca çıkan kavgada öldürülmüştür (Livius I, 5). Capitolium tepesinde krallığını ilan eden Romulus şehrine mülteci kabul edip Sabine kadınlarıyla birleştirerek nüfusunu arttırmış, tam 40 yıl hüküm sürdüğü Roma’da ölmüştür.
ROMA DESTANLARI
Büyük ölçüde Yunan destanlarından etkilenen Romalı yazarlar özellikle İlyada ve Odysseia pek çok kez Latince’ye çevirmiştir. Bu yazarlardan birisi olan Livius Andronicus’un MÖ 3. yüzyılda yazdığı Roma tarihi konulu destan günümüze ulaşmamıştır. Naevius’un (MÖ 270 – 201) Kıbrıs İlyada’sı, Ennius (239-169) Roma’nın Kuruluşu, MÖ 2. yüzyılda Hostius’un Bellum Histricum adlı Publius Terentius’un Argonautica‘nın Latin çevirisi ve Virgil’in (MÖ 43-MS 18) Troyalı Aeneas’ın beraberinde bir grup Troyalı ile Anadolu’dan İtalya’ya gelip yerleşmesini konu alan Aeneid, Lucan’ın (MS 39-65) Caesar ve Pompey arasındaki rekabeti konu alan Pharsalia ve Statius’un (MS 45-96) Thebais ile Achilleis destanları bunların en önemlileridir.
ROMA
Roma Mitolojisinde Roma;
1. Roma şehrinin kişileştirilmiş formu olup, bir tahtta oturan ellerinde bir kılıç ve
mızrak olan mihver takmış genç bir kadın formunda Minerva veya Amazon savaşçısı görünümünde tasvir edilmektedir. Söylenceye göre Roma kenti Romulus tarafında MÖ 21 Nisan 753 günü Palatium, Cermalus, Velia, Oppius, Cispius, Fagutal ve Sucusa adlı yedi tepe üzerine kurulmuştur. Roma veya Dea Roma, Roma devletinin sembolü olarak sikkelerin üzerinde tasvir edilmiş, imparator Hadrian’ın Venüs ve Roma adına inşa ettirdiği büyük bir tapınakla onurlandırılmıştır. İlk olarak MÖ 269 yılında Roma şehri, MÖ 204 yılında ise Locri (Calabria) şehri sikkelerinde yer almış, Valia tepesindeki (Roma) tapınağını bulunmaktaydı. Efsaneye göre Roma, Odysseus ile Aeneias İllyria’dan dönerken, Tiberis kıyılarında yanlarında taşıdıkları Troyalı kadın tutsaklardan birisinin adıydı. Roma, yolculuktan yorgun düşmüş diğer kadınları gemileri yakmaya ikna edince hep birlikte Palatinus’a yerleşmiş, bu durum kentin gelişimini hızlandırmıştır. Bir söylenceye göre yerli birisiyle diğerlerine göre Aeneas, Romulus veya Remus ile evlenmiştir.
2. Arkadaşlarıyla birlikte İtalya sahilde gördüğü Yunan gemilerini ateşe veren bir Troyalının adıdır (Plut. Romtul. 1)
3. İtalus ile Lucania’nın kız, Aeneas veya Ascanius’un karısı olup Roma kentinin ad vericisidir (Plut. Romul. 2.)
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Ayrıca Bak: alfabetik Roma Mitolojisi Sözlüğü
Roma Mitolojisi Sözlüğü A
Roma Mitolojisi Sözlüğü B-D
Roma Mitolojisi Sözlüğü E-G
Roma Mitolojisi Sözlüğü H-L
Roma Mitolojisi Sözlüğü M-Q
Roma Mitolojisi Sözlüğü R-S
Roma Mitolojisi Sözlüğü T-Z