Prousa: Bursa Antik Çağ Tarihi
Makale: Özhan Öztürk
Bursa’nın eski adı Prousa[1], antik kaynaklara göre MÖ 2. Yüzyılda Bithynia kralı I. Prusias döneminde kurulmuş olduğunu bildirmekteyse de Strabon’un “Kroesus’a karşı savaşan Prusias”, Bizanslı Stephanus’un ise “Kyrus’a karşı savaşan Prusias” tarafından kurulduğunu bildirmesi kentin kuruluşunu MÖ 6. yüzyıla indirmektedir.[2]
Arrian kentin kuruluşunu Bithynia kraliyet hanedanına bağlarken, Plinius,
Hannibal’ın buradaki saraya sürgün edildiğini bildirmiştir.[3] Bugüne dek kent içinde bulunan yazıtların MÖ 3. yüzyıl sonlarına tarihlenmiş olması Bursa’nın daha eski bir yerleşim üzerinde Bithynia kralları tarafından yeniden kurulduğunu düşündürmekte, Helenistik dönemde bir kral tarafından yönetilen bir polis olduğu anlaşılmaktadır.[4] MÖ 1. yüzyılda Mithridates, Bithynia topraklarında hak iddia edince IV. Nikomedes ülkesini Roma‘ya bırakmış, Pompeius’un komutanlarından Valerius Triarius Bursa dâhil Bithynia bölgesine girerek Pontus saldırısına karşı tüm kaleleri zapt etmiştir.
Mithridat’ın yenilgisinin ardından Bithynia ve Pontus toprakları başta Bithynia-Pontus eyaleti adıyla birleştirilmiştir. I. Justinian döneminde askeri kamp olan kentin ünlü sıcak su kaplıcası Bizans imparatorlarının, Olympos (Uludağ) etekleri ise rahiplerin başlıca uğrak yerleriydi. Prousa, 1184 yılında I. Andronikos’a karşı ayaklanmış, 1302, 1304 ve 1315’de tarihlerinde I. Osman tarafından kuşatılmış, 6 Nisan 1326’da teslim olmuş ve 30 bin altın haraç ödemiştir. Başlangıçta Nikomedeia‘ya bağlı yardımcı piskoposluk statüsünde bulunan Prousa, 7. yüzyılda II. Isaac Komnenos döneminde metropolitlik olmuştur.[5]
Bursa Arkeoloji
Orta Miyosen dönemine ait 15 milyon yıllık bulguları içeren, ilk hominidlerin yaşam
alanlarından birisi olduğu sanılan Paşalar mevkinde Ankara Üniversitesi’nden Berna Alpagut başkanlığında kazılar sürdürülmektedir. İznik Gölü’nün güneyinde Yenişehir’den 5 km uzaklıkta bulunan Barçın Höyük’te Hollanda Araştırma Enstitüsü’nden Jacob Roodenberg başkanlığında 2005-6 yılları arasında yapılan kazılarda Neolitik, Kalkolitik, İlk ve Orta Tunç Çağı’nın yanı sıra Roma dönemine ait buluntulara rastlanılması bölgede yerleşimin sürekliliği hakkında fikir vermektedir[6].
Bursa-İzmir karayolu üzerinde, Bursa’nın 25 km batısında Aktopraklık köyünde 2006’da İstanbul Üniversitesi’nden Necmi Karul başkanlığında yapılan kazı çalışmalarında bugüne dek Balkan Orta Neolitik tipte pişmiş toprak figürler, kemik el aletleri, mermer bilezik ve boncuklar, duvarları sıvalı kerpiç ev kalıntıları tespit edilmiştir[7].
Uludağ Üniversitesi’nden Mustafa Şahin ve Lausanne Üniversitesi’nden Michel
Fuchs 2007 yılından bu yana Bursa’nın 40 km güneyinde Orhaneli’nin güneybatısında yer alan Derecik mevkinde MÖ 4. yüzyıldan kalma bir Zeus sunağı üzerine inşa edilmiş, geç dönem bir Roma bazilikasında çalışmaktadır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı).
Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] Yunanca Προύσα
[2] Strabon XII.4.3.
[3] Arr., Bithyn. Fr. 63 = FGrHist 156 F 29; Pliny, Naturalis historia, V. 148.
[4] Corsten,1993: 26-29, 52
[5] The Oxford Dictionary of Byzantium, 1991: III, 1750
[6] Roodenberg, 2008: 53-66
[7] Karul, 2007: 387-92