16-30 Nisan 1943: Varşova Gettosu Ayaklanması
16 Nisan 1943 Fransa’daki Nazi işgalciler, Le Havre, Dieppe, Cherbourg, St Malo ve Brest’in Atlantik limanlarındaki tüm çocukların ve çalışmayan sivillerin gittikçe ağırlaşan Müttefik bombalamalarından etkilenmemeleri için tahliye edildiğini duyurdu.
Goebbels, Katyn Ormanı‘nda Polonyalılar tarafından öldürülen toplu Polonyalı mezarlarının bulunmasından çok memnun oldu. Büyük çaplı “Bolşevik karşıtı propaganda” yaratmaktan mutluluk duyuyor. Goebbels’in günlüğü: “Tarafsız gazetecileri ve Polonyalı entelektüelleri [Polonyalı cesetlerin] bulundukları noktaya gönderdik. Şimdi bize önden ulaşan raporları korkunç …”
18 Nisan 1943 Macaristan kral naibi Amiral Miklós Horthy, Hitler’in 800.000 Macar Yahudisini Nazi toplama kamplarına sınır dışı etme talebini reddetti ve Mihver ittifakında olmasına rağmen Macaristan vatandaşlarını Nazilere teslim etmeyeceğini açıkladı.
Luftwaffe dalış bombardıman uçakları, Kuzey Afrika’daki Algiers limanına baskın düzenleyerek Katolik rahibeler tarafından yönetilen bir yetimhaneyi yıktı. 60 yetimi hava saldırısı barınağına götüren rahibeler kurtulurken, dua etmek için kalan 15 rahibe hayatını kaybetti.[1]
19 Nisan 1943 Yahudi Fısıh Bayramı yarın başlıyor; Nazi SS, Alman işgali altındaki Varşova’daki Yahudi gettosunu yok etmeye ve hayatta kalan sakinleri toplama kamplarına göndermeye karar verdi.
Alman işgali altındaki Polonya’daki Łódź gettosunda, tutsak Yahudiler Fısıh bayramını kutlamak için gizlice, açlık haftalarında dikkatlice istiflenmiş unları kullanarak matzo ekmeği pişiriyorlar. Gettoyu boşaltmaya ve sakinlerini ölüme göndermeye hazır bir Alman ordusu ise şehirde bekliyor.
Bir işbirlikçi Łódź’daki Yahudilere şunları söylüyor: “Getto Ukraynalılarla çevrilidir. Bu gece iyi bir gece olmayacak. ” Direniş savaşçıları, Nazilere karşı koymaya gizlice hazırlanmış sığınaklara mal, yiyecek ve birkaç silah alıyor.
Yahudi Dövüş Örgütü’nün bir üyesi olan Tuvia Borzykowski, źódź’da: “Haggadah okuyan haham… makineli tüfekler ve patlamalarla işine ara verdi. Masanın etrafındaki yüzleri, etrafında yanan binalardan gelen kırmızı ışıkla aydınlandı.”
20 Nisan 1943 ABD Ordusu, Pearl Harbor‘ın planlamacısı Amiral Yamamoto’nun Pasifik’teki Japon mevzilerini gezdiği sırada öldürülmesi için gizli bir görev olan İntikam Operasyonu’nu başlattı. ABD Deniz İstihbaratı tarafından kırılan Japon “Büyü” kodlarını kullanan Amerikalılar, Yamamoto’nun seyahat planının bir kopyasına sahipler. ABD’li savaşçılar, Amiral’in Solomon Adaları’ndaki Japon birliklerini ziyaret ederken uçağını pusuya düşürmeyi planlıyor.
21 Nisan 1943 Varşova Gettosu ayaklanması başladı: SS ve işbirlikçi yerel yardımcıları Fısıh arifesinde gettoyu “tasfiye etmek” için bir operasyon yürütmekle birlikte Yahudi direniş savaşçıları onları geri çekilmeye zorladı. Birkaç silahla ve ev yapımı benzinli bomba ile savaşan Yahudiler, direniş beklemeyen Nazileri durdurdu hatta 59’unu yaraladı.
Pearl Harbor’a yapılan saldırının mimarı Amiral Yamamoto öldü: “İntikam Operasyonu”nda Amerikan kriptanalistlerinin Japon çok gizli kodlarını kırarak onun yerini ortaya çıkarmasının ardından ABD savaş uçakları tarafından vuruldu.
SSCB, son zamanlarda Almanlar tarafından Katyn’de keşfedilen Polonyalılar katliamına ilişkin soruşturma taleplerini reddederek Londra’daki Müttefik Polonya hükümeti ile diplomatik ilişkileri kesti.
Sovyetler, NKVD tarafından öldürülen Polonyalı subayların aslında bir Nazi komplosunun kurbanı olduğunu iddia ediyor hatta Sürgündeki Müttefik Polonyalı hükümeti bile “Hitler sahtekarlığı” olabileceğini düşünüyor.
25 Nisan 1943 El Estero’nun kargosu New York limanının ortasında patlarsa, tarihteki en büyük patlamalardan biri olacak. Tehlikeye rağmen, gönüllüler tarafından römorkörler yanan gemileri rıhtım kenarındaki mühimmat depolarından uzaklaştırıyor. Yanan tekneye 10.000 galon su pompaladıktan sonra, itfaiyeciler El Estero’yu batırmayı başarıyor. Yetkililer, Alman sabotajının New York’ta bir mühimmat teknesini havaya uçurarak 4 kişiyi öldürüp Özgürlük Anıtı‘na zarar vermesiyle bir başka “Kara Tom” felaketinden korkuyor.
26 Nisan 1943 Bugün Paskalya Pazarı. Doğu Cephesinde, bir Alman askeri Paskalya’yı boyanarak süslenmiş bir Stahlhelm miğferi içerisinde bir sürü yumurta ile kutluyor.
27 Nisan 1943 Varşova Gettosunu yok etmek için gönderilen SS komutanı Jürgen Stroop, Himmler’e durumunu bildirdi: Şimdiye kadar 1.330 Yahudi sığınaklarından çıkarıldı ve öldürüldü”, 662’si çatışmada öldürüldü ve 30’u yakalanarak toplama kamplarına gönderildi. Bununla birlikte Yahudi direnişi devam ediyor.
Varşova’daki ilk Nazi saldırısı kayıplarla geri çekilmek zorunda kaldıktan sonra, Stroop tüm gettonun yıkılmasını emretti. Gettodaki nerdeyse her bina yakıldı. 2 Waffen-SS taburu ve diğer Almanlar ve işbirlikçilerden oluşan Nazi güçleri direnişçilerle blok blok savaşıyor.
Tunus’taki müttefik birlikler, Kuzey Afrika’daki Tunus-Mihver kuvvetlerinin güneyindeki son doğal bariyer olan Longstop Tepesi’ni ele geçirdi. İngiliz Churchill tankları hızla yokuş yukarı saldırarak Alman askerlerini şaşırttı ve sığınaklarını ele geçirdi.
29 Nisan 1943 SSCB’de yaz stratejisini düşünen Alman Yüksek Komutanlığı; Mareşal von Manstein savunma hareketlerini tartışmasına rağmen, Hitler tamamen “siyasi nedenlerle” bir saldırı emri verdi. Wehrmacht şimdi Kızıl Ordu’nun Kursk‘taki bölümüne “Kale Operasyonu” nu planlıyor. Kursk “çıkıntılı” Alman-Sovyet cephesinde yüzlerce mil boyunca uzanan ve 100.000 Kızıl Ordu askerini içeren devasa bir çıkıntıdır. Almanlar, bir kıskaç hareketinin bu güçleri çevreleyebileceğini umuyor.
30 Nisan 1943 Japon yolcu gemisi Kamakura Maru Filipinler’in güneyinde bir Amerikan denizaltısı tarafından torpillendi. Dakikalar içinde iki patlama yaşayıp, battı ve gemideki 2035 asker ve sivil öldü. Geçen yıl, Kamakura Maru ateşkes bayrağı altında Sidney’i ziyaret etmiş, Japonya’ya gönderilen Müttefik diplomatları Japon konsolosluk işçileri ile değiştirmiş, ayrıca Sidney Limanı’na düzenlenen saldırı sırasında öldürülen dört Japon askerinin, denizaltılarından naaşlarını almıştı.
Birleşik Krallık ve ABD, Yahudi mültecilerin Nazilerden kaçmasına yardımcı olma konulu Bermuda Konferansını anlaşma olmaksızın sona erdirdi. Amerikan hükümeti göç veya mülteci kotalarını artırmayı reddeden İngilizler, Yahudilerin Filistin’e yerleşmesine izin vermek istemiyor.
Müttefik devletler, Yahudi mülteciler sorununun Almanya’yı yenmeye odaklanmalarını engelleyeceğinden korkuyorlar. İngiltere Bakanı Richard Law: “Hitler, belki de milyonlarca istenmeyen [Yahudiyi] serbest bırakma teklifini kabul ederse… Son derece aptal görünürüz.”
Varşova Gettosu Ayaklanması*
Varşova Gettosu Ayaklanması, Alman işgali döneminde, 19 Nisan – 16 Mayıs 1943 tarihleri arasında Polonya Genel Hükûmeti (Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete)’nin merkezi Varşova şehrinde bulunan Varşova Gettosu’nda devam eden ayaklanmanın adıdır.
Varşova’dan sürülerek Treblinka İmha Kampına gönderilmek istenen Yahudilerin direnişinden başlayan ve Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB: Yahudi Muharebe Örgütü) ve Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW: Yahudi Askerî Birliği) gibi Yahudi direnişçi örgütleri ve Armia Krajowa (AK/Yurt Ordusu) ve Gwardia Ludowa (GL: Halk Muhafızı, sonraki Armia Ludowa: AL: Halk Ordusu) gibi Polonyalı silahlı örgütlerin giriştiği ayaklanma. 19 Nisan 1943’te başlayan ayaklanma dört hafta sürdükten sonra 16 Mayıs’ta bastırılmıştır.
Hitler’in Avrupa’yı Yahudilerden arındırmaya yönelik “Nihai Çözüm“ün bir parçası olarak, Almanların ele geçirdiği her yerde, Yahudilerin imha edilmeden önce toplumdan tecrit edildiği gettolar kurulmuştu. Varşova Gettosu, eski bir Yahudi mahallesini içine alıyordu. Bu 340 hektarlık kuşatılmış alana 1942 yazına değin yaklaşık 500 bin Yahudi dolduruldu. 22 Temmuz 1942’den sonra her gün 5 bini aşkın Yahudi Treblinka’daki imha kampına gönderilmeye başladı.
Treblinka’dan kaçmayı başarabilen birkaç Yahudi sayesinde, gettodan nakledilenlerin gerçekte doğrudan gaz odalarına gönderildiği Varşova Gettosu’ndaki yeraltı örgütünce öğrenildi. 18 Ocak 1943’te bir gemiyi dolduracak sayıda Yahudi’yi almak üzere gettoya giren Almanlar gizli Yahudi Muharebe Örgütü’nün beklenmedik silahlı direnişiyle karşılaştı.
Sokak çarpışmaları dört gün sürdü ve yaklaşık 50 Alman ile çok sayıda Yahudi öldü. Bu çarpışmalar sırasında da ZOB bazı Alman silahlarını ele geçirmeyi başardı. Almanlar geri çekildiler ve 19 Nisan’a değin nakil işlemini durdurdular. SS şefi Heinrich Himmler 20 Nisan’da Hitler’in doğum günü onuruna gettoyu zorla temizlemek için özel bir harekât başlattı. Almanlar 8 Mayıs’a değin ZOB’un yeraltı karargahına ulaşmayı başaramadı. Yeraltı sığınaklarında saklanan siviller teslim oldu. Tek yanlı savaş Yahudilerin cephanesinin tükendiği 16 Mayıs’a değin sürdü. Ayaklanmada ölenlerin toplam sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte, 28 günlük direniş sırasında Almanların verdiği birkaç yüz ölüye karşılık 56 bin dolayında Yahudi’nin öldürüldüğü ya da imha kamplarına gönderildiği sanılmaktadır.
*Bu bölüm Türkçe Vikipedi’den alınmıştır
Notlar
[1] https://www.loc.gov/resource/fsa.8b12878/