POLYPHEMUS (Yunanca Πολύφημος) Yunan Mitolojisinde deniz tanrısı Poseidon ile su perisi Thoosa’nın çobanlık yapan korkunç bir kyklop olan oğlu olup, Homeros’un Odysseia destanındaki anlatısı Yunan literatüründeki en eski yamyamlık vakasıdır.
Troya dönüşünde Lotus yiyenlerden yeni kurtulan Odysseus tek gözlü kyklopların koyun ve keçi çobanlığı yaptığı bereketli toprakları bulunan bir adaya uğrayarak, yerli halk ile tanışmak için karaya çıkmıştır. Arkadaşları ile Polyphemus’un yaşadığı mağaraya giden Odysseus, kyklop gün boyu koyunlarını otlattığı için akşama dek mağarada beklemiş günbatımında inine gelen, girişe devasa bir kaya yerleştirdikten sonra yaratık misafirlerine nereden gelip, ne iş yaptıklarını sormuştur. Polyphemus, Odysseus’un arkadaşlarından bir kaçını eline alıp yemiş ardından derin bir uykuya dalmıştır. Odysseus devi uykusunda bıçaklayıp öldürmeyi düşünmüşse de mağaranın girişini koruyan kayayı kaldırmaya gücü yetmeyeceğinden çaresiz sabahı beklemiştir. Ertesi sabah kahvaltıda iki denizciyi daha yiyen dev mağara girişini kapatarak koyun otlatmaya gittiğinde Odysseus kurtulmak için bir plan yapmıştır. Akşam mağaraya gelen deve yanındaki şarabı ikram ederek sarhoş olmasını sağlayan kahraman, adını soran yaratığa Yunanca “hiç kimse” anlamına gelen Outis cevabını vermiştir. Odysseus mağara içinde bulup önceden ısıtarak sağlamlaştırdığı bir dal parçasını sızıp derin uykuya dalan yaratığın gözüne sokunca Polyphemus can havliyle uyanır ve diğer kykloplardan yardım istemek için bağırmış ama gelen komşuları kendisine kimin zarar verdiğini sorduklarında Odysseus’un kelime oyununun kurbanı olduğunu fark etmeyen dev Outis (hiç kimse) cevabını verince dağılıp gitmişlerdir. Ertesi sabah Odysseus ve adamları kendilerini koyunların altına bağlayarak gözü görmeyen devin kendi elleriyle açtığı mağaradan sürüyle birlikte dışarı çıkmış ve teknelerine gitmeyi başarmışlardır. Dönüş yolunda kyklopla alay eden kahraman ve arkadaşlarının sesini duyan Polyphemus sesin geldiği yere doğru kayalar fırlatmışsa da tekneyi ıskalamıştır.
Akis ile deniz perisi Galatea’nın dramatik öyküsünde ise kızı kıskanan Kyklop rakip olarak gördüğü Akis’i bir kaya ile ezerek öldürmüştür.
Ayrıca yunan Mitolojisinde Elatos veya Poseidon ile Hippe’nin oğlu olan bir Lapith’in de adı olup, Herakles’in kız kardeşi Laonome ile evliydi. Kios’un kurucusu kabul edilen Polyphemus, Argo seferine katılmış, Herakles’in Hylas’ı aramasına yardım etmişse de Mysia’da geride bırakılmıştır (Homer ilyada. i. 264).
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016