Bu makalede Trabzon Cumhuriyet Dönemi Tarihi özet olarak anlatılmaktadır.
Makale: Özhan Öztürk
1923 Mübadelesi ile Yunanistan’a gönderilen Rum göçmenlerin yerine getirilen Müslümanların büyük çoğunluğu Marmara bölgesine kısmen Samsun iline, 77 aileden (363 göçmen) oluşan küçük bir bölümü ise Akçaabat ile Trabzon Merkez kazanın Çömlekçi semtine yerleştirilmiştir. Necmati Spor Kulübü binası 1500 lira karşılığında satın alınarak 1 Ekim 1927 tarihinde Trabzon’daki il Halk Kütüphanesi olarak hizmete açılmıştır. 1927’de 692 sanayi işletmesi bulunan kentte, Cumhuriyet döneminde pek çok fabrika ve şirket Türklerin eline geçmekle birlikte 1926-1943 arasında Danielsen, 1941’e dek Hochstrasser, 1934’e dek J. J. Hochstasser adlı yabancı şirketler ticari faaliyetlerde bulunmaya devam etmiştir.
Türkiye’nin 1953’de NATO’ya katılmasının ardından Anadolu’da açılan çok sayıda askeri üslerden birisi de 1959’da Trabzon-Boztepe’de kurulmuş, burada 200 yabancı, 200 yerli personeli istihdam edilmişse de 1970’de kapanmıştır. Köylü hatta kentli Karadenizliler, 1960’lı yılların sonlarında ekonomik sebeplerden ötürü -fakiri geçimini sağlayabilecek bir iş
bulmak, zengini daha lüks bir hayat yaşamak için- bölgeyi terk edip başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlere geri dönmemek üzere yerleşmeye başlamıştır.
Milliyet gazetesi yazarı Abdi İpekçi 1967 yılında “Durum” adlı köşesinde Rize’de, Trabzon’da, Giresun’da, Ordu’da, Samsun’da çaydan, fındıktan, tütünden kazanılan milyonların İstanbul’a aktarılıp orada yeni işlere ve mülklere
yatırılırken, kazançların kaynağı olan bölgeye haksızlık yapıldığını, Karadenizli zenginlerin kazançlarını bölgenin kalkınması için harcamadığını, çoğunun Suadiye’de birer yazlık köşkü olan Trabzonlu zenginlerin İstanbul’da bir koloni oluşturduğunu buna karşın Trabzon’da doğru dürüst bir otel bile bulunmadığı için kente gelen başbakan ve bakanların Atatürk müzesinde
ağırlanmak zorunda kalındığından şikayet ederken, kenti terk eden Trabzonlulara kentlerine sahip çıkmaları gerektiğini hatırlatacaktır.[1]
Günümüzde 17 ilçe (Akçaabat, Araklı, Arsin, Beşikdüzü, Çarşıbaşı, Çaykara, Dernekpazarı, Düzköy, Hayrat, Köprübaşı, Maçka, Of, Sürmene, Şalpazarı, Tonya, Vakfıkebir, Yomra, 77 belediye ve 486 köyün bağlı olduğu Trabzon ilinin nüfusu 1927’de 293.055 (32.836
kent, 260.219 köyler) iken, 1950’de 420.279, 1960’da 532.299, 1970’da 659.120, 1980’de 731.045, 1990’da 795.849, 2000’de 975.137, 2009’da 765.127 (408.103 kent, 357.024 köyler) olmuştur.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] Milliyet Gazetesi, 06.09.1967 s.1
Trabzon ilçe merkezinde geçmişte Meydan parkı olarak bilinen 15 Temmuz Şehitler ve Hürriyet Parkı civarında eski belediye binasının karşısında yer alan Art-Noveau tarzında bi bina olup, yerli Rum zenginlerce finanse edilmiş ve tasarımı bir İtalyan mimar tarafından yapılmıştı. 1000 seyirci kapasiteli yapı Türkiye’nin ilk opera binası olma özelliğini de taşımaktaydı. Cumhuriyet döneminin başlarında tiyatro, 1937 sonrası ise adı ‘Sümer’ olarak değiştirilerek sinema olarak kullanılmıştır. 1958 yılında Meydan’dan Tanjant yoluna geçiş açılması için yıkılmıştır.