Makale: Özhan Öztürk
Samsun 1925 yılında il olurken, Ladik ve Vezirköprü ilçeleri Amasya‘dan ayrılarak Samsun’a bağlanmıştır. 1926’da Fransızlarca kurulan sigara fabrikası Tekel’e devredilmiştir. 1923 mübadelesinde Rumlar’ın ayrılmasıyla 16 bine düşen kent nüfusu Yunanistan’dan gelen mübadiller sayesinde 1927’de 30 bini bulmuştur.
1927’de Samsun Elektrik Şebekesi ve İş Bankası Samsun Şubesi 1929’da Su şebekesi, 1931’de Merkez Bankası Samsun Şubesi 1944’de Karadeniz Bölgesi Zirai Araştırma Enstitüsü, 1946’da Verem Savaş Dispanseri, 1953’de SSK Hastanesi, 1954’de Halk Eğitim merkezi, 1957’de Havaalanı, 1959’da Adeka İlaç Sanayi, 1959’da Kızılay Kan merkezi, 1960’da Samsun limanı[1], 1961’de Eğitim Enstitüsü hizmete açılmıştır. 1950’li yıllara dek Karadeniz Bölgesi’nin dışardan göç alan tek yerleşim birimi olan Samsun bu dönemde sanayileşme ve tarımın makineleşmesiyle tarım sektöründe işgücü fazlası oluştuğundan kırsal kesimden dışarı göç vermeye de başlamıştır. 1 Temmuz 1963 tarihinde sonradan uluslararası bir nitelik kazanacak
olan Samsun Fuarı açılınca[2] il genelinde ticaret canlanmasına katkıda bulunmuştur. 1969’da Arkeoloji Müzesi, Samsun ticaret Borsası ve Sağlık İşleri Müdürlüğü, 1970’de Samsun rehberlik ve Araştırma Merkezi, Samsun Azot Fabrikası, Elektrik, Su, Otobüs İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 1973’de Belediye Sarayı, 1976’da Yüksek İslam Enstitüsü, 20 Temmuz 1982’de 19 Mayıs Üniversitesi hizmete başlamıştır.
Samsun ilinin nüfusu 1927’de 260.868 iken, 1950’de 475.660, 1960’da 654.602, 1970’de 821.183, 1980’de 1.008.113, 1990’da 1.158.400, 2000’de 1.209.137’yi bulmuş olup, günümüzde 17 ilçe (Alaçam, Asarcık, Atakum, Ayvacık, Bafra, Canik, Çarşamba, Havza, İlkadım, Kavak,
Ladik, Ondokuzmayıs, Salıpazarı, Tekeköy, Terme, Vezirköprü, Yakakent), 51 belediye ve 995 köyün bağlı olduğu ilin 2009 nüfusu 1.250.076’dur (802.011 kent, 448.065 köyler).
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Samsun tarihi Makale Serim
Samsun Tarihi: (Enetike, Amisos, Pire, Samastro) Samsun adı ve Arkeolojisi
Samsun, Amisos: Antik Çağ Tarihi
Samsun Tarihi: Roma ve Bizans dönemi
Samsun Tarihi: Milli Mücadele dönemi ve Pontusçuluk faaliyetleri
Samsun Tarihi: Cumhuriyet Dönemi
Çarşamba Tarihi (Gölcanik, Çeharşenbe), Samsun
Kavak, Arım ve Tekkeköy Tarihi, Samsun
Havza Tarihi (Ancere, Hancere, Hâvize), Samsun
Notlar
[1] 08.08.1953 tarihli Milliyet Gazetesi’nin 1. sayfasında yayınlanan imzasız bir makalede Tokat, Sivas, Çorum ve Yozgat illerinin doğal iskelesi olan Samsun’a liman yapımının geciktirilmesinin Orta Anadolu’nun refahını olumsuz yönde engellediği, Türkiye’de İstanbul ve İzmir’den sonra 3. büyük
ticaret merkezi olan Samsun dururken I. Dünya Savaşı sonrası ticari potansiyeli daraldığı gerekçesiyle Trabzon’a liman inşasına bir emri vaki yapılarak haksız yere öncelik sağlandığı iddia edilmiştir. Makalede 70 milyon liraya mal olacak yeni limanın rıhtımlarına 10 bin tonluk 4 vapurun aynı anda yanaşabileceği, uzun bir mendirek yapılacağı, sahilin bir kısmı doldurularak, depolar inşa edileceği
bildirilmektedir. 1953 öncesi ancak küçük gemilerin yanaşabileceği Samsun limanı yenilenince 750 metresi genel rıhtım, 350 metresi kömür, 120 metresi yolcu rıhtımı olarak yenilenince potansiyeli hızla artmıştır. (Milliyet Gazetesi, 25.01.1981 s.9)
[2] Samsun Valisi Hamdi Ömeroğlu’nun girişimiyle kurulan “Samsun 19 Mayıs Karadeniz Fuarını Kurma ve
Yaşatma Derneği”, özel idare, İstanbul ve Samsun Ticaret Odaları, sinema biletleri hasılatı ile Tütün birliğinden elde edilen gelirle ilk yıl 281.114 lira harcayarak Samsun kentinin kuzeyinde bulunan, liman yapımı sırasında denizden kazanılmış alan olan çöplüğün temizlenmesi, kamyonlarla toprak taşınarak ağaç dikilmesi ile fuar alanı olmaya müsait hale getirmiştir. 1 Temmuz 1963 tarihinde 1 ay süreyle açılan fuar sonradan Ağustos ayına kaydırılmıştır. 1964’de Samsun’dan 40, İstanbul’dan 44, İzmir’den 10, Bursa’dan 7, Ankara’dan 5, Isparta’dan 2, diğer kentlerden 9 firmanın katıldığı fuarı 400 bin kişi 25 kuruş giriş ücreti ödeyerek gezmiştir. Alışverişin yanı sıra, ulaşım ve eğlence sektörü (fuar alanına sirk, lunapark kurulmuş), lokantalar, Samsun’da bulunan biri turistik 89 otel, hatta ayakkabı boyacıları faytoncular bile o güne dek görmedikleri çapta iş yapmış, Samsun ekonomi fuar sayesinde önemli ölçüde canlanmıştı (Milliyet Gazetesi 27.06.1964, s. 5; Yurt Ansiklopedisi, 1982:9, 6607)