Fındıklı (Byzerum, Viçe), Rize

Makale: Özhan Öztürk.

Byzerler, Bekhiriler, Heptakometler, Mossynoekler adlarıyla bilinip, Antik Çağ’da Ordu ile Apsarus arasında yaşadıkları bilinen Doğu Karadeniz’in yerli halkının adını taşıyan en önemli toponimdir.

Viçe kelimesinin etimolojisi

Bizanslı Stephanus, Vizer halkının Vizirikos Limni[1] adlı bir deniz kenarında bir mevkide yaşadığından bahsetmiştir. Skylax, Kolhlar ile bugünkü Pazar (Athena) ilçesi olduğunu sandığım ve Ekekhiries halkının yaşadığı Odinius kenti arasında yer alan Byzeres halkının yaşadığı Byzerum yerleşimi[2] bugünkü Viçe olmalıdır. Piskala deresinin ağzındaki koyda kurulmuş bir Laz kasabası olan Viçe’nin gerek merkezinde gerekse çevresinde çok sayıda Hemşin köyü de bulunmaktadır. Çamlıhemşin ilçe merkezi yakınlarında bir Hemşin köyünün adı da Vija’dır. Bunların yanı sıra Trabzon Dernekpazarı Visir, Sürmene Vizera, Akçaabat Visera yerleşimleri ve Osmanlı tahrir defterlerinde rastlanılan Visir aile adı Byzeres halkının bugüne ulaşan mirasıdır ki daha önceden belirttiğim gibi Visirlerin varlığı sadece bu toponimlerle sınırlı olmayıp Doğu Karadeniz’in otokton halkıdırlar[3].

Fındıklı (Viçe) tarihi

Viçe, Osmanlı döneminde 1497’de 21 hanenin yaşadığı 1.495 akçe vergi evren bir köy konumunda olup, 16. yüzyıl başlarında ise Laz nahiyesine bağlı bir zeamet statüsünde Husrev Çelebi vl. Bâli Kâtip tasarrufuna verilmiş, seraskeri ise tımarını serbest olarak tasarruf efen İskender Paçova’ydı[4]. Sonradan Batum sancağının Hopa kazasına bağlı bir nahiye olup,1948’de Fındıklı adı verilerek ilçe durumuna getirilmiş, 4 Aralık 1953’te Rize iline bağlanmıştır. Günümüzde 1 belediye (Fındıklı), 9 mahalle ve 22 köyün bağlı olduğu Fındıklı ilçesinin nüfusu 1960’da 13.002 (3.701 kent, 9.301), 1970’de 14.085, 1980’de 15.773, 1990’da 16.129, 2000’de 16.740, 2009’da 16.037 (10.066 kent, 5.971 köyler) olmuştur.

Fındıklı ilçesi eski ve yeni köy adları

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Yunanca Βυζηρικὸς λιμήν

[2] “Byzeres. Post Colchos scquitur Byzerum gens et Daraanon fluvius et Arion fluvius…” (Skylax, 82)

[3] Vitze, Vidze, Vitse formlarında telaffuz edilen yerleşim adının etimolojisi için Bkz. Byzerler

[4] Gökbilgin, 1962: 325

[5] 16. yüzyıl Osmanlı tahrir defterlerinde Çaçuryan formuyla kayıtlıdır.

[6] Zuğa, Hemşin bölgesinin merkezinin tarihi adı olup, 1530 tarihli Osmanlı tahrir defterlerine göre karyede 15 hane Hristiyan, 19 hane kadim Müslüman yaşamaktaydı.