4. Haçlı Seferine katılanlar Müslümanlarla savaşmak ve Kudüs’te ki Kutsal Kabir Kilisesini kurtarmak yerine Nisan 1204’te Konstantinople’u işgal etmiş ve Bizans imparatorluğunun çökmesine yol açmışlardır.
Ortaçağ tarihinin en ilginç vakalarından birisi olan Dördüncü Haçlı Seferi 1204’de Konstantinople’un Latinlerce fethiyle sonuçlanmıştır. 150 yıl sonra Nikephoros
Gregoras, Bizans’ı fırtınada parçalan gemiye benzetmiş olup, Byzantium’da bir Latin krallığı çevresinde çok sayıda Yunan devleti kurulmuş, imparatorluk parçalara ayrılmıştı.
3. Haçlı seferinin başarısızlığı Batı Avrupa’nın dini şevkini kırmamış Papa III. Innocent’in (1198-1216) öncülüğünde 1202 yazı öncesinde yeni bir seferin hazırlıkları yapılmış, Mısır’a yelken açmak amacıyla Venedik’te toplanmaya başlanmışlardır. Bununla birlikte yeterli paraları olmayınca gemilere binememişler, Venedik yöneticisi Enrico Dandolo onları Macar kenti Zara’ya göndererek başından savmıştır. Haçlılar Kasım 1202’de Zara’ya giren Haçlılar kışı burada geçirmeye karar vermiş bu sırada kör II. İsaac’ın oğlu olan Bizanslı prens Alexios Angelos kampa gelerek yüksek miktarda para karşılığında
tahtı ele geçirmek için kendisine yardım etmelerini istemiştir. Maddi sıkıntı içindeki Haçlılar, Konstantinople’da bir süre kalıp elde ettikleri parayla Kudüs’e gitme fikrini cazip bulunca taraflar Mayıs 1203’de Korfu’da bir antlaşma imzalamış, 24
Haziran’da ilk Haçlı gemileri İstanbul Boğazı’na ulaşmıştı. Haçlılar ilk olarak 5 Temmuz 1203’de Galata’yı işgal etmiş ve Haliç’e ulaşımı engelleyen zinciri kesmeyi başarmışlardı. Haçlı ordusu kente Haliç kenarındaki deniz surları üzerinden girmiş, çıkan büyük yangın kentin savunmasını çökertince, 17 Temmuz 1203 günü Konstantinople Latinler’e teslim olmuş, imparator III. Alexios Angelos (1195-1203) ise beraberinde hazineden aldığı 75 bin altınla kaçmayı başarmıştı.
Kör II. Isaac yeniden tahta çıkarılarak oğlu IV. Alexios ile birlikte imparator ilan edilmişti. Verdikleri sözü tutan yani kenti işgal edip, tahtı eski sahibine veren Haçlılar Galata’ya yerleşerek Zara’da anlaştıkları miktarda paranın kendilerine teslim edilmesini beklemeye başladılar. IV. Alexios Haçlılar’a vaad ettiği ödemeyi yapamadığı gibi Latinleri getirdiği için kent halkının kendisinden ettiğini ve hiçbir desteği olmadığının farkındaydı. Ocak ayında çıkan isyanda IV. Alexios ve babası öldürülürken V. Alexios Doukas Mourtzouphlos kente hakim olmayı başarmıştı. İsyan sırasında Latin karşıtı duygunun ön plana çıkmasının yanı sıra paralarını alamayacağını anlayan Haçlılar Bizans başkentini ele geçirmeye karar verdiler. 13 Nisan 1204 Salı günü tarihi kent Haçlıların eline geçti ve eski imparatorluk topraklarında bir Latin krallığı kuruldu. Fransız şövalye Robert de Clari anılarında Haçlıların kentte yaşayan insanları Troyalıların soyundan geldiğini düşündüğünü aktarırken, Ortodoksların Latin dinine saygı göstermediği gibi sebepler ileri sürerek işgali haklı göstermeye çalışmıştır. İşgal sırasında Latinler kenti 3 gün 3 gece boyunca aralıksız yağmalamış, çok sayıda kişiyi acımasızca öldürmüşlerdir. İşgale tanık olan tarihçi Niketas Choniates, kiliselerin işgal edildiğini, kadınlara tecavüz edildiğini, erkeklerin öldürüldüğünü acıyla anlatırken umutsuzlukla bir zamanlar kenti kuşatan Arapların bile daha nazik ve haça hürmet
eden insanlar olduğunu kaydetmiştir. Latinler kente değerli olan ne varsa ele geçirmiş, tarihi yapı ve kültürel hazineler yakılıp, yıkılmıştı.
İtalyan yazar ve edebiyatçı Umberto Eco asırlar sonra Yeni Roma Konstantinopolis’in 1204’te kendi dindaşlarınca yakılıp yıkılmasına şahit olan tarihçi Niketas’a şu dokunaklı sözlerle seslenmiştir:
“Tüm Hıristiyanlık âlemi için ne büyük bir utanç bu, kardeş silahlı kardeşe karşı, Kutsal Kabir’i yeniden fethetmesi gerekenler aç gözlülüğe ve kıskançlığa kapıldılar ve Roma imparatorluğunu yıkıyorlar. Ey Konstantinopolis, Konstantinopolis, kiliselerin anası, dinin prensesi, kusursuz düşüncelerin rehberi, tüm bilimlerin yaşam kaynağı, bütün güzelliklerin merkezi, Tanrının elinden öfke kadehi içtin ve Pentapolis’i yakan ateşten daha büyükbir ateşle yandın, hangi kıskanç ve acımasız şeytan sarhoşluğunun aşırılığını üzerine saçtı, hangi çılgın ve iğrenç insan düğün meşaleni yaktı. Ey altın renkli ve erguvani imparatorluk giysisini giymiş ana, şimdi kirlendin, zayıf düşüp evlatlarını yitirdin …”
Bizans Tarihi Makale Serisi
Byzantium Kuruluş Söylencesi
Byzantium: Antik Topografya ve Antik Çağ Tarihi
Byzantium Kuşatması (Roma İç savaşı) 193-195
Byzantium Sikkeleri
Byzantium Tarihi: Konstantinopolis’e dek
Konstantinopolis’in Kuruluşu
Konstantinopolis: Antik eserlerin başkente getirilmesi
Konstantinopolis Aristokrasisi
Konstantinopolis Ermenileri
Konstantinopolis Surları
Konstantinopolis Sarnıçları
Konstantinopolis: Bizans dönemi tarihi
Konstantinopolis: 1204 Latin İşgali
Konstantinopolis: 1261 Latin İşgalinin Sona Ermesi
Konstantinopolis: 1394-1403 ve 1422 Başarısız Osmanlı Kuşatmaları
Konstantinopolis’in Sonu: 1453 İstanbul’un Fethi
KAYNAKÇA
Eco, Umberto (2003). Baudolino, (Çev. Ş. Gezgin). İstanbul. s. 26
Geoffroy de Villehardouin, La conquête de Constantinople I:176, ed. E. Faral. Paris, 1973. s. 178.
Robert de Clari, La conquête de Constantinople, ed. P. Charlot (Paris 1939), LXXII, s. 153-154, 220-223
Van Dieten, J. (ed.), Nicetae Choniatae historia (CFHB 11, Berlin 1975), s. 574, 575, 586, 594, 647-655