Tulcea: Aegyssus, Tulça, Hora Tepe, Tolçu
Makale: Özhan Öztürk
Tulcea’nın (Тулча, Tulcha) eski adı Aegyssus (Αιγισσός), Dobruca’nın kuzeyinde antik çağda kurulmuş bir Yunan kolonisi olup, ilk olarak MÖ 3. Yüzyılda Sicilyalı Diodorus tarafından anılmış, Latin şairi Ovidius “Ex Ponto” adlı çalışmasında da kentin adını kurucusu Carpyus Aegyssus’tan aldığı kaydedilmiştir. MÖ 12-15 Roma ordusunca fethedilen kent yeniden yapılandırılmış, surları yenilenmiş, Bizans döneminde Slav istilasına maruz kalınca MS 7. Yüzyıl sonlarında terk edilmiştir.
Tulcea Tarihi
Bulgar krallığı ve çeşitli işgal dönemlerinin dönemlerin ardından 10. Yüzyılda yeniden Bizans tarafından fethedilen kente yeni bir kale inşa edilmişse de 1064’de Türkler tarafından yıkılmıştır. Bulgar ve Ceneviz egemenlikleri ile yerel Karvuna prensliği yönetimlerinin ardından 1420’de Osmanlılar tarafından fethedilen yerleşimin adı Osmanlı kayıtlarında 1503 tarihinde Tuçla adıyla geçmektedir. Tulça kasabası başlangıçta transit ticaret limanı, 1848’de ise tersane özelliğiyle önem kazanırken 1860’da Silistre eyaleti, 164’de Tuna Vilayeti’ne bağlı sancak merkezi yapılmıştır. 1877-78 Osmanlı-Rus savaşının ardından düzenlenen 1878’de Berlin Kongresi’nde Kuzey Dobruca bölgesi ile birlikte Romanya’ya bırakılan kent, I. Dünya Savaşı sırasında 1916-18 yılları arasında Bulgaristan tarafından işgal edilmiştir.
Tulcea Demografi
18 Mart 2002 tarihli resmi nüfus sayımı sonuçlarına göre[1] kent nüfusu 91,875 kişiden oluşmakta olup, bunun % 91.34’i Rumen (83,919), % 2.78’i Lipovan Rus (2,560), % 1.39’u Türk (1,274), % 1.37’i Çingene (1,260), %0.885’i Vlah (813), % 0.669’i Ukraynalı (615), %0.619’u Rus (569), % 0.448’i Yunanlı (412) ve % 0.493’u diğer etnik topluluklardan oluşmaktadır. Yerli Bulgar toplumu 1940 tarihli Kraiova antlaşmasıyla kararlaştırılan Rumen-Bulgar nüfus mübadelesine tabi tutularak Bulgaristan’a gönderilmiştir. 200 yıl önce Rus Ortodoks Kilisesi ile inanç çatışması yaşayan Lipovan adlı Rus topluluğu da Moldovya’daki Prut nehri ile Tuna nehri havzasına göç etmek zorunda kalmış olup, 2002 rakamlarına göre bunların 35,791’i Romanya’da, 21,623’i Dobruca bölgesinde yaşamaktadır.
Tulcea Tarihi Yapılar
Babadağ kasabasında bulunan Gazi Ali Paşa Camii, tek minareli yapının bahçesinde mezarı bulunan Gazi Ali Paşa tarafından 1610 yılında inşa ettirilmiştir. Avlusunda çeşmesi de bulunan cami Türk ve Romen devletleri tarafından restore ettirilerek 1998 yılında hizmete açılmıştır. Sultan Abdülaziz tarafından 1863-1864 tarihleri arasında inşa ettirilen Aziziye Camii ise tek minareli ve kiremit çatılı bir yapıdır.
Halmyris
Halmyris[2], Tuna nehrinin deltasının güneyinde, Karadeniz’e dar bir kanalla bağlı bir tuz gölünün ve gölün batısında bulunan antik bir yerleşimin adıdır.[3] Arkeologlara göre ilk yerleşim izlerinin demir çağına ait olduğu bölgede MÖ 4-2. yüzyıllara tarihlenen 2 Get mezarlığı bulunmuştur. Halmyris’teki ilk taş kale imparator Trajan döneminde inşa edilmiş, sonradan 2 kapı, 15 kule, 3 valla[4] ve hendekten oluşacak şekilde genişletilmiş ve MS 7. yüzyılda bölge terkedilene dek askeri üs olarak kullanılmıştır. En eski Roma yazıtlarında bir balıkçı köyü olarak bahsi geçen Halmyris, muhtemelen Tuna nehrinde yol alabilen küçük gemilerden oluşan imparatorluk donanmasının ikmal merkezlerinden de birisiydi.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] 30 Ocak 2011<http://www.primaria-tulcea.ro/index.php?p=populatia>
[2] Yunanca Ἅλμυρις
[3] Pliny Nat. 4.24; Procop. de Aed. 4.7; Philostorg. 10.10; Niceph. Hist. Eccles. 12.29
[4] Rumence valla “duvar”. Bkz. Köstence, Trajan Duvarları
Bulgaristan tarihi Makale Serim
Bulgarlar ve Proto Bulgarların Kimliği
Moesia: Antik Çağ’da Bulgaristan Tarihi ve Arkeolojisi
Ortaçağ’da Bulgaristan: 1. ve 2. Bulgar Krallıkları ve Bizans Dönemi
Osmanlı Döneminde Bulgaristan; Bulgaristan Türklerinin Kırım ve Sürgünü
Balkan Savaşları; Trakya’nın Bulgar Ordusunda İşgali, 1912