Veii veya Veius (İtalyanca Veio, Etrüskçe Vei), İtalya‘nın batı kıyısında, Roma’nın16 km kuzey-kuzeybatısında yer alan ve bir zamanlar önemli bir antik Etrüsk şehri olan rakibi olup, şimdi harabelerle dolu bir parktır. Büyük Etrurya yerleşimlerinin en güneyindeki yerleşim Roma belediyesinde Isola Farnese’de bulunmaktadır. Veii şehir devletiyle ilişkili ve diğer pek çok bölge ise hemen kuzeyde yer alan Formello‘dadır. MÖ 6. ve 5. yüzyıllarda Veii’nin refahı, büyük bir Etrüsk tapınağının, büyük pişmiş toprak figür heykelleri ile dekore edilmiş Portonaccio Tapınağı‘nın bulunmasıyla kanıtlanmıştır.
Caesar veya Augustus’un doğmasından çok önce, burada erken Roma uygarlığının hemen hemen önüne geçen Tiber Nehri üzerindeki büyük ticaret gücü rakibinin kalıntıları duruyor. Veii, Etrüsk Birliği’nin en zengin şehriydi. 300 yıldan fazla bir süredir Roma Krallığı ve daha sonra Cumhuriyet ile ittifaktaydı. Roma ile rekabet etse de sonunda MÖ 406’da 10 yıl efsanevi bir kuşatmadan sonra Veii Muharebesinde MÖ 396’da Roma generali Camillus’un ordusuna yenik düşmüştür.
Tarih
Bölgede yerleşim tarihi Bronz Çağına kadar uzanmakta ve Veii’nin Etrüsk
kültürünün öncüsü kabul edilen Villanovan kültürünün (MÖ 1000-750) önemli bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. Arkeolojik kanıtlar, insanların sığ bir hendek üzerinde inşa edilmiş saz çatılı ahşap kulübelerde yaşadıklarını, yün dokuması yaptıklarını göstermektedir. Villanova mezarları, yerel olarak üretilen geometrik desenli mallar ve belki de Yunanistan anakarasından veya Magna Graecia’daki Yunan kolonilerinden gelen çok sayıda gemilerdekiler de dahil olmak üzere seramik buluntular açısından zengindi. Nişlerle çevrili açık bir alana inen basamaklardan yapılan MÖ 7. ve 6. yüzyıl mezarları Veii’ye özgü olup scoperta adıyla bilinmektedir.
MÖ 6. Yüzyılda Veii’de kentin koruyucu tanrıçası Juno Regina’ya (Ceres) ithaf edilmiş iki tapınak, sokaklarla kesilen geniş bir cadde, en büyüğü 70 m uzunluğundaki Ponte Sodo olan su kanalları ve tünellere (cuniculi) sahip olup, kentin refahı Tiber Nehri‘nin ağzındaki sahalarda tuz üretimi ile Etruria’nın iç kısmına yapılan nakliyenin kontrolünden gelmekteydi. Veii bu dönemde Cerveteri (Cisra veya Caere), Chiusi, Populonia, Tarquinia (Tarchuna), Vulci (Velch) ve Volterra gibi 12 veya15 Etrüsk yerleşimince oluşturulmuş bir konfederasyon olan Etrüsk Birliği’nin üyesi olup, şehirlerin liderleri her yıl Orvieto yakınlarındaki Fanum Voltumnae tapınağında buluşmaktaydı. Yerel ticaret yollarının kontrolü MÖ 5. yüzyılın ortalarından itibaren Sicilya’nın yükselen gücü Syracuse’nin eline geçince Veii güç kaybetmiştir. Romalılar Etrüsk Birliği üyeleri arasındaki siyasi ve askeri birlik olmadığı için durumdan faydalanarak sonunda tüm Etrüsk şehirlerini ele geçirmişlerdir. Roma ve Veii arasında 14 civarında savaş gerçekleşmiş olup, MÖ 437’de Veii kralı Lars Tolumnius’un dört Roma büyükelçisini öldürdüğü zaman çıkan savaşta diğer Etrüsk şehirleri yardım isteyen Veii’nin yardımına gelmemiştir. Veientine Savaşı (MÖ 437-435) sırasında Lars Roma konsülü Aulus Cornelius Cossus tarafından öldürülmüştür. MÖ 406’da kuşatılıp, 396’da ele geçirilen şehirde Juno Regina’nın heykeli, General M. Furius Camillus tarafından tapınaktan alınarak Roma’ya götürülmüştür. Romalılar topraklarını iki katına çıkarmışlardı ancak fetihlerine devam edecekler Etrüskler bu acımasız düşmanla yüzleşmek için bir araya gelmedikleri için sonradan çok üzeceklerdi. MÖ 2’de Veii, Augustum Veiens belediyesi adıyla mütevazı bir Roma belediyesi haline getirilecek ve bir daha asla eski ihtişamını kazanamayacaktır.
Minerva‘nın Etrüsk versiyonu Menrva’ya ithaf edilip, MÖ 510’lerde inşa edilen Portonaccio Tapınağı şehrin hemen dışında bulunmakta olup, tapınaktan çıkarılan çeşitli sanat eserleri Roma’daki Villa Giulia Ulusal Etrüsk Müzesi‘nde sergilenmektedir.
Veio Bölgesel Tabiat Parkı
Büyük Etrüsk şehir devleti Veii, şimdi eski fresklerle boyanmış kırık duvarlar,
mezar tepeleri ve kaya mezarlarından oluşmakta. Veii, kavşağında “arx” veya Etrüsk kalesinin bulunduğu iki akarsu arasında volkanik bir plato üzerinde durmakta bu alan günümüzde Piazza d’Armi (“askeri meydan”) olarak adlandırılmaktadır. Şehir, on yıl süren bir savaşın ardından M.Ö 396’da Romalılar tarafından ortadan kaldırıldı. Etrüsk kültürü ile ilgili günümüze çok fazla şeyin ulaştığını söyleyemeyiz. Bununla birlikte, Veio Bölgesel Tabiat Parkı ziyaretçileri, şehir kapıları veya Porta Ponte Sodo (M.Ö. 5. yüzyıl), Apollo Tapınağı (M.Ö. 7. yüzyıl), Kükreyen Aslanların Mezarı ve İtalya’nın en eski boyalı mezarı olan Ördeklerin Mezarı (M.Ö. 7. yüzyıl) görebilme şansını elde etmektedir. Ayrıca meşe ağaçları dolu bir park, Livia Villası gibi Orta çağdan kalma Isola Farnese köyü gibi Roma döneminden kalma önemli yapılar içermektedir. Ancak mezarlar ve sırları, Veii bölgesine giden arkeologlardan ve turistlerden daha fazla ilgi çekiyor. Tombaroli adıyla bilinen mezar akıncıları İtalya’da uzun süre önce ölü olan Roma döneminden kalma insanların mezarlarını yağmalamak için gece buraya gelmektedir.
Gitmeden önce bilinmesi gerekenler
Kuzeyden arabayla gitmek için A1 otoyolu (autostrade) ve sonrasında Fiano Romano çıkışıkullanılmalı. Capena’ya ve ardından Morlupo’ya giden yol işaretlerini takip edin. Güneyden gelmek için GRA (Roma çevre yolu), 6 çıkışından (Flaminia Via), 3 çıkışından (Via Cassia) veya 5 çıkışından (Via Cassia Veientana) girilmeli. Üç yol da parktan geçmektedir. Trenle Parka gelmek için, Roma Nord hattı olan Piazzale Flaminio istasyonundan Civita Castellana-Viterbo; ya da büyükşehir demiryolu San Pietro La Storta, La Giustiniana, Castelluccia ve La Storta istasyonları Piazzale Flaminio-Prima Porta demiryolu hattı ve Rome-Viterbo FM3 hattı; Ponti, Grottarossa, Saxa Rubra, Prima Porta, Montebello, Riano, Sacrofano, Castelnuovo di Porto ve Morlupo’da duraklarını kullanabilirsiniz.
