Aziz Vasil Katedrali, Moskova
Rus Ortodoks Kilisesi’nin en güzel anıtlarından ve Rusya’nın ülkenin en tanınmış sembollerinden biri olarak kabul edilen Aziz Vasil Katedrali (Rusça ‘Собор Василия Блаженного‘, İngilizce St. Basil’s Cathedral), veya Pokrovsky Katedrali Moskova kentinde Kızıl Meydan‘da soğana benzeyen, rengârenk, kubbemsi çatılarıyla ünlü bir katedral olup sıkça Kremlin Sarayı ile karıştırılmaktadır.
Aziz Vasil Katedralinin Tarihçesi ve Önemi
1552’de Kazan ve Astrahan’ın Tatar hanlıklarına karşı kazandığı zaferini kutlamak için Korkunç İvan tarafından yaptırılan ve isimsiz bir İtalyan mimar veya Postnik Yakovlev Postnik ile Barma adı Rus mimarlar tarafından tasarlandığı kabul edilen katedralin inşaatı 1555-1561 yılları arasında tamamlanmıştır. Büyük İvan Çan Kulesi’nin 1600 yılında tamamlanmasına kadar şehrin en yüksek binasıydı. 6. ve 17. yüzyıllarda, Bizans Hristiyanlığı’ndaki tüm kiliselerde olduğu gibi, Cennet Şehrinin toprak sembolü olarak algılanan kilise halk arasında “Kudüs” olarak bilinir ve Kudüs Tapınağı’nın alegorisi olarak kullanılırdı. Efsaneye göre Korkunç İvan, Yakovlev’in çalışmalarının güzelliğine o kadar şaşırdı ki, daha mükemmel bir şey tasarlayamaması için mimarı kör etmiştir. Kilise yapıyı resmen ‘Şefaat Katedrali’ veya Hendek’teki En Kutsal Theotokos’un Şefaat Edilmesi Katedrali (Собо́р Покрова́ Пресвято́й Богоро́дицы, что на Рву) olarak adlandırıldı, çünkü Kazan’ın son kuşatması Bakire Şefaat Bayramı’nda başlamıştı ve katedral Kremlin’in doğu duvarı boyunca uzanan derin bir hendek üzerine inşa edilmişti. Ancak, sonraları katedralin dokuzuncu kilisesinde kemikleri bulunan “İsa’nın Aptalı” lakabıyla tanınan Mübarek Saint Basil’e atfen Aziz Basil Katedrali olarak tanınmıştır. Bir efsaneye göre, Napolyon bu mimarlık mucizesini Paris’e taşımak istedi, ancak o zamanın tekniği bu emri yerine getirecek yeterlilikte değildi. Ardından Fransız imparator ordusuna, Rusya’dan geri çekilmeden önce Kremlin’le birlikte tapınağı havaya uçurmasını emretti. Moskovalılar yanan tapınağı söndürmek için büyük çaba göstermişlerse de aniden yağan yağmur yangını söndürmüştür. Sovyetler Birliği’nin anti-theist kampanyalarının bir parçası olarak Sovyet döneminde kiliseye el konularak 1928’den sonra Devlet Tarihi Müzesi’nin bir bölümü olarak faaliyet gösterdi. Aziz Vasil Katedrali’nde Çar Alexei Mihayloviç’e ait 17. yüzyıl yapımı kadeh, 16-19. yüzyıl arasında yapılmış Moskova ikona resminin en iyi örneklerini temsil eden 9 ikonostaz, ayrıca Rusya, Belarus, Hollanda, Fransa ve Almanya’da yapılan ilginç bir çan koleksiyonunun yanı sıra Korkunç İvan’ın silahları da temsil edilmektedir. 1929’da tamamen sekülerize edilen yapı, Rusya Federasyonu’nun federal mülkü olmaya devam etmektedir. Aziz Vasil Katedrali, 1990’dan beri Moskova Kremlin ve Kızıl Meydan UNESCO Dünya Mirası Alanı’nın bir parçası olmuş olup, Rusya’daki 16 UNESCO kültür alanından biridir. Kilise, Soğuk Savaş boyunca hatta günümüzün batı medyasında Rusya için görsel bir metonim olarak görev yaptığından çoğu kişi tarafından Kremlin Sarayı zannedilmektedir.
Aziz Vasil Kimdir?
1464 yılında Yelokhovoe köyünde bir köylü ailesinde doğan Basil, çocukluğunda bir ayakkabıcıda çırak olarak çalıştı. Daha çocukken gelecek hakkında kehanette
bulunma yeteneği ile etrafındakileri şaşırtmış, 16 yaşında Moskova’ya gitmiştir. Vasil burada şehrin sokaklarında yalınayak yürürken Moskovalılara (Muscovites) din hakkında çeşitli bilgiler aşılamaya çalışmıştır. Vaazları sırasında sıkça dayak yese de 1547 Moskova yangının önceden kehanet ederek tüm şehrin yanmasını engelleyince talihi birdenbire değişmiştir. Bir söylenceye göre Vasil, gelecekteki Pokrovsky tapınağı için para topladığını ve Kızıl Meydan’da sağ omzunun üzerinden para atmışsa da kimse, hatta hırsızlar bile bu paraya dokunmaya cesaret edemezdi. Vasil, Ağustos 1552’de ölümünden önce toplanan parayı, alana bir tapınak inşa etmesini emreden Korkunç İvan’a vermiştir. Vasil, 88 yaşında öldüğünde Çar Korkunç İvan mezarının katedralin içine taşınmasını emretmiştir. Vasil, 1579’da azizler listesine alınmıştır.
Aziz Vasil Katedrali’nin Dizaynı
Aziz Basil Katedrali, farklı azizlere adanmış dokuz kiliseden oluşmakta olup, bunların renkli kubbelere sahip her biri, Şefaat Merkez Şapeli hariç, Kazan’a yapılan sekiz saldırıyı sembolize etmektedir. Bütün kiliseler benzersiz bir şekilde dekore edilmiş ve birbirinden farklı büyüklükte olup, bu durum yapıya her yönden denge sağlamaktadır. Bina her açıdan görülebilecek şekilde tasarlanmıştır. Dolayısıyla tek bir ana cephenin yokluğu planda, sekiz kilise sekiz köşeli bir yıldız oluşturmaktadır. Dört büyük kubbe ortadaki Orta Şapel ile hayali bir haçın uç noktalarını ve büyük olanların arasındaki daha küçük kiliseleri oluşturmaktadır.
Rusya’da İkona Boyamacılık
Rus Ortodoks Kilisesi hem ibadet hem de eğitim için simgeler kullanır ve her bir resmi oluşturmak için katı kurallar vardır. İkonografi, kilisenin teolojik öğretisini çizgi
ve renklerle ifade eden sembolik bir sanattır. İkonaların, tasvir ettikleri azizden gelen güçle özdeşleştiği düşünülmekte dahası kişi hatta kentleri savaş zamanı boyunca korumaya davet edilmektedir. İlk ikonalar Rusya’ya Bizans‘tan getirilmiştir. Günümüzde Ukrayna’nın başkenti olan Kiev, Moğollar 1240’ta fethedilene kadar Rusya’nın ana ikon boyama merkeziydi. 15. yüzyılda Moskova okulu, Korkunç İvan’ın sanatçıların Kremlin’de yaşamaya karar vermeleri gerektiğine karar vermesiyle kurulmuştur. Büyük ikona ressamları Dionysius ve Andrey Rublev bu ünlü okulun üyeleriydi.
Aziz Vasil Katedrali Hakkında İlginç Bilgiler
Katedralin bir kopyası Rusya-Çin Sınırında Bulunuyor
Kuzeydoğu İç Moğolistan’da, Moskova’nın yaklaşık 3200 mil batısında ve Pekin’in yaklaşık 700 mil kuzeyindeki Jalainur kentinde katedralin ölçekli bir modeli inşa edilmiş ancak hiçbir zaman kilise olarak kullanılmamıştır. Fotoğrafçı Davide Montoleone, bir çocuk bilim müzesine ev sahipliği yapan ve sahte fosiller satan binanın tuhaf manzarasını 2015 ziyareti sırasında belgelerken, güzel kulelerin ve kubbelerin aslında bir kabuk olduğunu ve fosiller gibi gerçek olmadığını belirtmiştir.
Stalin Tarafından Yıkılmak İstendi
Joseph Stalin’in Sovyetler Birliği başkanlığına yükselmesi üzerine, Kızıl Meydan’da daha büyük gösteri ve yürüyüşler düzenlenebilmesi için Saint Basil Katedrali’nin yıkılması gündeme gelmiştir. Mimar Pyotr Baranovsky, Stalin’e, tarihi katedrali yıkmak yerine kendisini öldürmeyi tercih ettiğini söyleyince 5 yılını hapiste geçirmişse de bu süre zarfında devletin tutumu değişmiş ve katedral yıkılmaktan kurtulmuştur.
Kızıl Meydan ve Katedral
Moskova’daki büyük açık meydan ve pazar alanı, 15. yüzyıldan beri Rus halkının yaşamının merkezi olmuştur. Rusça Krasnaya Ploschad denilen meydan, batı ucunda, Kremlin olarak bilinen tarihi kale ve hükümet binası gibi 800.000 metre kare büyüklüğündedir. Kızıl Meydan’daki Aziz Vasil Katedrali dışındaki diğer tarihi binalar ve anıtlar Devlet Tarihi Müzesi; Lobnoye Mesto adında beyaz bir taş platform; GUM adında eski Dış Ticaret Bakanlığı; ve Lenin’in Mezarı yer almaktadır.