Anubis, Mısır Mitolojisinde mumyalama ve ölüm sonrasıyla ilişkilendirilen çakal başlı ölüler diyarı tanrısı olup, Anpu ve Yinepu adlarıyla da bilinmekteydi. Nephthys ile Set’in oğlu olduğuna inanılan Anubis, Amarna mektuplarının Akadca çevirisine göre Anapa olarak telaffuz edilmekteydi. Kimi yazarlar Anubis kelimesinin “küçük köpek” olduğunu iddia ederken ölüler diyarının girişine atfen Assiut’te “mağara ağzının efendisi” olarak anılmıştır.
Mumya Kültü ve Anubis
Eski krallık döneminde (MÖ 2687–2191) Ölüler diyarının en önemli tanrısı iken Orta krallık döneminde Osiris ile yer değiştirmiştir. Yunanlılarca
Hermes ile özdeşleştirilen tanrı tüm Mısır’da tanınmakla birlikte Yukarı Mısır’da bulunan Kynopolis şehri Anubis kültünün en çok yaşatıldığı yerdir.
Ölülere öteki dünyanın yolunu göstermesi yanı sıra mumyalama tekniğinin mucidi kabul edilmekte ve Osiris’i 14 parçaya ayırıp mumyaladığına inanılmaktaydı. MÖ 1600’e tarihlenen Ölüler Kitabına göre Anubis ölülerin kalplerini ve ruhlarını (maat) tartmakta, Osiris ise hüküm vermekteydi. Stm adı verilen Anubis rahipleri mumyalama ayinleri sırasında Anubis’e öykünerek çakal maskesi takmaktaydılar. Plutarkh’a göre (MÖ 46–120) Osiris, tanrıça Nephthys’i karısı İsis ile karıştırarak hamile bırakınca Anubis doğmuş, İsis Anubis’i kendi çocuğu gibi büyütmüştür. Apuleius’un Latince romanı Altın Eşek’in 11. kitabında Anubis, İsis’in ağzından “gökyüzü ile yeraltı dünyası arasına habercilik yapan yüzü gece kadar siyah ve güneş gibi altın renginde olan bir tanrı” olarak tarif edilmiştir. Eski Mısır’da öncesinde tanrı Imiut ile özdeşleştirilen bir çömlek üzerine konulan içi doldurulmuş kafasız hayvan derisi imuit fetişi sonradan Anubis’in sembolü olmuştur. Yunanlılar Anubis’e Kynopolis adını vermiş ve Hermes ile özdeşleştirmişlerdir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016