Türk Mitolojisinde Gökkuşağı
Azeri inancında Dünyanın Anası olarak kabul edilen Fatma Ana/Nine’nin örmeni veya kuşağı olarak adlandırılır. Yakut halkı Umay Ana’nın çocukları korumak için gökkuşağı üzerinden yeryüzüne ineceğine inanırdı. Aynı şekilde Anadolu Türkmenlerinde kullanılan ‘Ebemkuşağı’ kelimesinin kökü de Umay Ana adlı ana tanrıçaya dayanıyor olmalıdır.
Dağıstan Terekemeleri’nde ‘Karı Nine’nin Okyayı’ adıyla bilinip aynı zamanda bir ihtimal şeklinden dolayı yaya benzetilmesi örneğine diğer Türk halklarında da rastlanmakta gökkuşağı Kırgızlarda ‘Asmandağı Jaa’ (Gökyüzündeki Yay), Başkurtlarda ‘Yeygor’, Özbeklerde ‘UkYoy’ (Ok-Yay), Tatarlarda ‘Karı Ninenin Ok Yayı’, Kumıklarda ‘Enem-Jaya’ (Karı Ninenin Ok yayı) adıyla bilinmekteydi. Anadolu’da Ebemkuşağı, Eleğim Sağma, Alâ’im-i sema veya Fatma Ananın kuşağı da denilen gökkuşağının altından geçenin cinsiyetinin değişeceğine, kuşağın yeşil rengi alta gelirse yaz mevsiminin güzel geçeceğine, kızılı alta gelirse savaş olacağına, mavisi alta gelirse kışın sert geçeceğine, pembe alta gelirse hastalık olacağına, sarısı alta gelirse geçici bir salgın hastalık geleceğine, boz alta gelirse yılın yağmurlu olacağına, kırmızı alta gelirse ilkbaharın kurak kış mevsiminin soğuk geçeceğine inanılmaktadır. Gökkuşağının çıkması Anadolu’da meleklerin, Muhammed’in, perilerin, şeytanların, tilkilerin, kurtların, horozların veya kurtla ayının düğünü, hurilerin halı dokuması, kadınların kız çocuk doğuracağı, kışın uzun olacağı, savaşın biteceği, kuzuların çok öleceği, ekinlerin bereketli olacağı gibi batıl inanışlara yorulmaktadır.
Japon Mitolojisinde Gökkuşağı
Eski Ahit’e göre Tanrı insanlara gökkuşağını dünyayı tekrar yok etmeyeceğinin işareti olarak göndermiştir (Tekvin, 9). Kabalaya göreyse Musa, Sina dağına tırmanıp tanrıdan on emri alırken bir gökkuşağı tarafından korunmuştur (Zohar 2:99a).
Afrika Mitolojisinde Gökkuşağı
Zulu gökkuşağı tanrıçası Mbaba gibi eril veya dişil formda tanrılaştılmış olsa da genellikle Ngai veya Waga’da olduğu gibi gök tanrının görünümlerinden birisi olarak kabul edilmektedir.
GÖKKUŞAĞI YILAN
Aborijin Mitolojisinde Rüya zamanı dağ, göl ve nehirleri yarattığına inanılan efsanevi hayvanın adı olup, başta Arnhem Land olmak üzere tüm Avustralya’da öykülerine rastlanmakta Almudj, Taipan, Julunggul, Kunmanggur, Galeru, Ungur, Wonungur, Worombi, Wonambi, Wollunqua, Yurlunggur, Langal, Muit, Yero ve Ngalyod olarak da adlandırılmaktadır. Aynı anda yaratıcı ve yıkıcı güçlerin sembolü olan Gökkuşağı yılanı sulak alanlarda yaşayıp yeryüzündeki içme suyunu ve kadınların adet döngüsünü kontrol etmekteydi. Gökkuşağı yılanı tasvirlerine Aborijin sanatında en eskisi MÖ 6 binli yıllara tarihlenen mağara resimlerinde rastlanmış olup, çoğu yazar efsanevi yılana dair anlatıların Buzul Çağ sonlarına ait olduğu kanaatindedir. Wikmunkan halkınca ‘Taipan’ olarak adlandırılıp Büyük şifacı olarak görülen Gökkuşağı yılanı kendi koyduğu cinsel ve kültürel adetlerin devamlılığını isteyip, öfkelendiğinde yıldırımlar göndererek insanları uyarmaktaydı. Kimi kabilelerce çift cinsiyetli olarak görülen kimilerince ise ergenlik çağına gelen erkek çocukları yutup kusarak onların sembolik erkekliğe geçişini sağlayan bir kültürel kahraman olarak görülmektedir.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016