İstanbul Boğazı’nın Çarpışan Kayaları: Symplegades, Fanari veya  Cyaneae Insulae 

Makale: Özhan Öztürk

İstanbul Boğazı’nın Çarpışan Kayaları  Pontus Euxenios’da Avrupa sahilinden 1,5 mil boğazın ağzından 14 mil uzaklıkta[1] Symplegades[2] ya da Fanari adı verilen, çarpıştıklarına inanılsa da bugün var olmayan iki adanın varlığı antik yazarlarca bildirilmiştir.

Yaşlı Pliny’e göre bu adalar birbirlerine o denli yakındır ki Karadeniz’e ilk çıkanlar iki adayı tek bir ada gibi görmektedir. MS 2. Yüzyılda Yunan coğrafyacı Bizanslı Dionysios, Boğaz’ın düz değil kıvrımlı uzandığını, dalgalanmanın ana karaların dar olduğu yerlerde daha eğimli ve hızlı olduğunu bildirmiştir. Dionysios, anakaraların birbirlerine çelme takıyor ve tuzağa düşürürcesine, ileri gidenlere açılıyor, geri dönenlere kapanıyor gibi yanıltıcı bir görünüm arz ettiğini bu yüzden de Symplegades olarak adlandırıldıklarını bildirerek konuya açıklık getirmiştir.[3] Bu durumda bahsi geçen adalar Rumeli ve Anadolu fenerleri inşa edilmeden önce o mevkilerde yer alan kayalıklar olabilir. Romalıların Cyaneae Insulae (Mavi Adalar) adını verdiği, günümüzde Öreke Taşları olarak bilinen adacıklar Argonautika efsanesinde rastgele çarpışarak aralarından gemi geçmesine izin vermeyen çarpışan kayalar olarak geçmektedir. Argonotların lideri İason, Trake kralı Phineas’ın öğüdünü tutarak adalar arasında bir güvercin uçurmuş, güvercinin sadece kuyruk tüylerini kaybettiğini görünce tayfalara küreklere asılma emrini vermiş, geminin arka tarafındaki süsleri kaybetme pahasına gemisini kayaların arasından geçirmeye muvaffak olmuştur[4]. Homeros’un Odysseia destanında bahsedilen[5] -Sicilya’da Messina Boğazı’ndaki- “başıboş kayalar” ile Symplegades motifleri arasındaki benzerlik çeşitli yazarlarca tartışılmış, Adriyatik sahilindeki Levkada adası kıyısındaki Seolsa kayaları için anlatılan benzer bir öyküyü bulan Tim Severin diğer mitlerin Argo destanından ödünçlendiğini iddia etmiştir[6].

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Pliny, IV, XIII, 92

[2] Yunanca Συμπληγάδες

[3] Dionysios Byzantinos, 2010: 31

[4] Apollonius. Argonautica II, 317-340, 549-610; IV 795-979

[5] Homer. Odysseia XII, 55-72.

[6] Severin, 1987: 200-214