İskandinav Mitolojisi Sözlüğü (A-B)
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü adlı bu küçük alfabetik sözlükte Budizm inancı konulu maddeleri kısaca formda sunmaya çalıştım.
Aager Brabant prensesi Else’nin sevgilisinin adı olup, tabuta konulan kıza gülümsemesini söylemiştir.
Aegir Deniz tanrısının adı olup okyanusun gücünün kişileştirilmiş halidir. Denizcilerin hem korktuğu hem de tapındığı tanrı olup, deniz tanrıçası Ran ile ‘dalga bakireleri’ denilen dokuz kızları bulunmaktadır. 9 kızın her biri farklı bir dalga şekliyle özdeşleşmiştir:
Bára, Blóðughadda, Bylgja, Dúfa, Hefring, Himinglæva, Hrönn, Kólga ve Unnr.
Aegir, Fornjótr’un oğlu, Logi (ateş, alev) ve Kári’nin (rüzgâr) erkek kardeşidir. Fimafengr ve Eldir adında iki hizmetkârı vardır.
Aesir İskandinav tanrı soyunun adı olup, Asgard’da yaşamaktadırlar. Eski Töton dillerinde bulunan Ase ‘tanrı’ kelimesiyle ilgili olmalıdır.
Agnar 1. Hrauding’in oğlu, Geirrod’un kardeşi, Frigg’in besleme oğludur.
- Ragnar Lodbrok ile Thora’nın oğludur.
Agni Karısı Skialf tarafından öldürülen İsveç kralının adıdır.
Aku-Thor Savaş arabası kullandığı için şimşek tanrısı Thor’a takılan bir isimdir.
Alberich Yeraltındaki kayalık bir mağarada kıymetli taş ve madenlerle süslü şatosu olan bir cüce kralının adıdır. Nibelung mirasının bekçisi olan Alberich, aynı zamanda Siegfried’e Balmung kılıcını ve görünmezlik sağlayan bir pelerini vermiş güçlü bir büyücüdür.
Alfadir Odin’in adlarından birisi olup, ‘tanıların babası’ anlamındadır.
Alfar Yarı tanrı cüce bir yaratığın adı olup, zamanla hastalık getiren karabasana dönüştürülmüştür.
Alfheim, Ljossalfheim Dokuz dünyadan birisinin adı olup ‘elflerin evi’ anlamına gelmektedir.
Alfhild Savaşçı kıyafetlerine bürünmüş bir bakirenin adı olup kral Alf’le evlenmekten kurtulmuştur. Sonradan Sigurd Ring ile evlenmiş ve Ragnar Lodbrok’u doğurmuştur.
Alfrodull, Alfrothul Eski Norveç dilinde ‘elflerin zaferi’ anlamına gelen ‘güneş’in öteki adıdır.
Alfrik Brisingamen kolyesini yapan dört cüceden birisi olup, kolyeyi çalmak isteyen Freya tarafından uyutulmuştur. Thidrekssaga’da Naglring adlı bir kılıç kullandığından bahsedilmiştir.
Alfsol Sigurd Ring’in aşık olmasına karşın ailelerinin evliliklerine karşı çıktıkları bir prensesin adıdır. Sigurd kızı kaçırmak isteyince babası kızı zehirlemiş, Sigurd da kızın cenazesinde intihar etmiştir.
Allvaldi Thiassi’nin babası olan bir devin adıdır.
Alsvid Ay tanrısının kızağını çeken atın adıdır.
Althjofr Bir cücenin adıdır.
Altın İplik Gökyüzü ruhları tarafından, insanların kaderlerini örmek için kullanılmaktadır.
Alveler Dağ ve tepelerde toplu halde yaşayan ölülerin ruhlarıdır
Alvis Bir cücenin adıdır. Tanrılar ona silahlarını güçlendirmeleri karşılığında Thor’un kız kardeşi Thrud ile evlenebileceğini vadetmişlerdir. Bununla birlikte Alvis ile akraba olmak fikrinden pek hoşlanmayan Thor, ondan zekâsını küçük bir heykel inşa ederek kanıtlamasını istemiş; sınav süresi uzayınca güneş doğarak cüceleri taşa dönüştürmüştür.
Alvis-Mal Nazım Edda’da yer alan şiirlerden birisi olup, Alvis’in öyküsünü anlatmaktadır.
Alvit Volund’un karısı, Heime’nin annesi olup, Olrun ve Svanhvit’in kardeşidir.
Alvor Geceleri tarlalarda dans eden bir çeşit elf türü olup, kısa boylu varlıklardır.
Amalung Hornbogi’nin oğlunun adıdır.
Amhas Doireann tarafından Conall Gulban’ı öldürmesi için gönderilse de başarısız olan bir savaşçının adıdır.
Amilias Kardeşi Volund’un yaptığı bir kılıçla öldürülen vücudunun yarsı yere düşene dek kılıcın kestiğinin farkına bile varmayan kişinin adıdır.
Amleth İlk olarak tarihçi Saxo Grammaticus tarafından 13. yüzyılda kaydedilmiş bir kahramanın adı olup, William Shakespeare’in Hamlet tragedyasına adını vermiştir.
An Bir cücenin adıdır.
Andhrimnir Tanrıların (Aesir) aşçısının adıdır. Her akşam Sahrimnir adlı yaban domuzunu kesip büyülü Eldhrimnir’de pişirmektedir.
Andvaranaut, Andvarinaut Andvari’nin altın bulmak için kullandığı yüzüğün adı olup tanrı Loki tarafından çalınmıştır. Richard Wagner (1813-1883) ‘Nibelungen Yüzüğü’ (Der Ring des Nibelungen) adlı operasında bu efsaneyi anlatmıştır.
Andvari Çağlayan altında yaşayan bir cücenin adı olup, peşine düşülürse balık şekline gireceğine inanılmaktadır. Sahip olduğu ‘Andvaranaut’ adlı yüzüğün sayesinde büyük bir servetin sahibi olmuşsa da, tanrı Loki tanrıça Ran’ın verdiği bir ağla onu yakalayıp altınlarını almıştır. Cücenin lanetlediği parayı kullananlardan Hreidmar, lanet yüzünden oğlu Otter’i öldürmüştür.
Angantyr 1. Thorsten ile Belé’ye pek çok akında eşlik eden arkadaşları olup, hizmetlerinden dolayı kendisine Orkney adlarının yıllık haracı bağışlanmıştır.
- Cüceler tarafından kendisine Tyrfing kılıcı hediye edilen savaşçı öldüğünde kılıç adam ile birlikte gömülmüşse de kızı Hervor büyü ile kılıcı toprak altından çıkarmayı başarmıştır.
Angerbode Fenrir, Hel ve Lormungandr’ın annesi olan çirkin bir dev anasının adıdır.
Angrboda, Angerboda Dev bir kadının adı olup, hilebaz tanrı Loki’nin karısı ya da sevgilisidir. Angrboda üç canavar yumurtlamıştır:
Dev kurt Fenrir, dünyanın etrafını saran dev yılan Jormungand ve ölüm tanrıçası Hel.
Angurvadel Frithiof’un babasının Vikinglere verdiği, cüceler tarafından yapılmış kılıcının adı olup, savaş sırasında rengi kırmızıya dönmektedir.
Annar, Anar Nott’un ikinci kocası ve Jord’un babasının adıdır.
As, Ase Asgard’da yaşayan, İskandinav tanrılarının mensup olduğu Aesir ırkının erkek üyelerine denilmektedir. Eski İskandinav dilinde ass (kiriş) kelimesiyle ilişkili olup, en eski tasvirlerinde oymalı tahta direklerle dolu olduğu görülmektedir.
Asbron Tanrı ile insanlar arasında köprü olduğuna inanılan gökkuşağına verilen isim olup ‘tarıların köprüsü’ anlamına gelmektedir.
Asgard Dokuz dünyadan bir tanesinin adı olup, burada tanrıların mensup olduğu ırk olan Aesirler yaşamaktadır. Asgard’ın etrafı Blast tarafından inşa edilen taş bloklarla çevrilmiş olup ortasında İdavoll adı verilen bir düzlük bulunur.
Asgardreid Tanrı Odin ve eşi Frigg’in yolculuğunu anlatan terim olup, İskandinav tanrılarının yaşadığı dokuz dünyadan birisi olan Asgard’ın yolu anlamındadır.
Asinjur Asgard’da yaşayan Aesir ırkından tanrıçalarına verilen bir isim olup, Frigg adlı bir liderleri bulunmaktadır.
Ask Tanrıların yarattığı ilk insan olup, ilk dişi Embla ile birlikte, Odin’in ruh verdiği insanoğlunun atasıdır. Odin, Lodur ve Hoenir deniz kenarında gördüğü bir dişbudak ağacı kütüğünden oyarak ilk erkek ve kadını yaratmıştır.
Aslaug Kroka adlı öksüz bir köylü kızının Norveç kralı Ragnar Lodbrok ile evlendikten sonra aldığı isimdir. Sigurd ile Brunhild’in kızı, Biorn, Hvitsek, Ivar, Rogenwald ve Sigurd’un annesidir.
Aslo Güneş tanrısının atlarından birisidir.
Asmund Asvitus’un birlikte ölmek için yemin ettiği arkadaşının adı olup, Asvitus öldüğünde onunla birlikte canlı canlı yakılmıştır.
Astrild Aşk tanrıçasının adıdır.
At Odin’in atı sekiz ayaklı Sleipnir’dir.
İskandinav Mitolojisinde diğer tanrı ve kahramanların atları:
Brunhild; Vingskornir
Buz devleri; Svadilfare
Ay tanrısı; Alsvid, Alsvin
Frey; Arvak, Aslo, Blodighofi
Freyfaxi; Skinfaxi
Gna; Hofvarpnir
Hrungnir; Gullfaxi
Nott; Hrimfaxi
Sigurd; Grane
Atla Su tanrıçasının adı olup, deniz tanrısı Aegir’in karısı olan fırtına tanrıçası Ran’ın kız kardeşidir.
Atland 1781 yılında gün ışığına çıkan ‘Oera Linda’ adlı Frizon dilinde yazılı bir kitaba göre Kuzey Avrupa’da sulara gömüldüğü iddia edilen bir medeniyetin adıdır.
Aud Naglfari ile Nott’un oğludur.
Audhumla, Audumla Dev Ymir’i besleyen ineğin adıdır. Bu mitolojik inek zamanın başlangıcında donmuş buzdan yaratılmış olup, kendini Niflheim’in buz ve tuzunu yalayarak beslemekteydi. Yalayarak erittiği buzlardan Burr’un babası Buri doğmuştur.
Austri Gökyüzünün dört köşesini tutan 4 cüceden doğuda bulunanın adıdır.
Ayı Thor’un hayvanıdır.
Badi Vilkinus ile Vatkhilt’in oğlu ve Egil, Slagfinn ile Volund’un babası olan bir devin adıdır.
Balder, Baldur, Baldr 1. Tanrı Odin ve eşi Frigg’in oğlu olan ışık, neşe, güzellik, masumiyet ve uzlaşma tanrısının adıdır. Karısı Nanna oğlu ise Brono’dur. Hringham adında o güne dek görülmemiş büyüklükte bir gemisi ve Breidablik adında evi vardır. Kendi ölümünü rüyasında gören Baldur’un morali bozulmuş, annesi Frigg yeryüzündeki her nesneye oğluna zarar vermemesi için yemin ettirmiştir. Bununla birlikle ökseotu bu yeminin dışında kalınca kötü kalpli tanrı Loki’nin ayarttığı Hod tarafından bu bitkiden yapılmış bir okla vurularak öldürülür. Balder’in cesedi İskandinav geleneklerine göre gemisi Hringham’la birlikte yakılmıştır. Balder’in trajik ölümü Fars mitolojisinde Şehnamelerde adı geçen kahraman İsfendiyar’ın ölümüyle şaşılacak derecede benzerlik göstermektedir. 12. yüzyılda yaşamış Danimarkalı tarihçi Saxo Grammaticus Gesta Danorum’da Balder’in mitolojik bir karakter değil gerçek bir insan ve tarihi bir kahraman olduğunu idda etmiştir. Ona göre Balder ve Hod Norveç kralı Gewar’ın kızı Nanna’nın talibi olan iki genç olup amansızca savaşmışlar kazanan Hod kızla evlenmiştir.
Diğer isimleri: Balder (Almanca, Modern İsveççe), Beolder (Eski İngilizce), Phol (Eski Germen), Baldaeg (Anglosakson).
- Bazı kaynaklarda Odin’in atının adıdır.
Baleygr Odin’in adlarından birisi olup ‘alevli gözler’ anlamına gelmektedir.
Balık Ağı İnsanların gönlünü kazanarak tanrı Odin’in yerini almak isteyen Loki balık ağını icat ettikten sonra insanlara hediye etmiştir.
Balık nefesi tasması Loki’nin oğlu Fenrir’in tasması iki cüce tarafından balıkların nefesinden yapılmıştır. Fenrir adlı canavar kurdun parçalayamadığı tek tasma bu olup, cüceler tasmayı yaparken balıkların nefesini kullandıklarından o günden sonra balıklar soluk alma yeteneklerini kaybetmişlerdir.
Balmung, Gram Elflerin kralı demirci tanrı Wayland tarafından yapılmış ve Sigurd’un (Siegfried) Fafnir adlı ejderhayı öldürdüğü kılıcın adıdır. Tanrı Odin kılıcı Volsung sarayının bahçesinde Branstock ağacına (meşe ağacı) saplamış ve kılıcı yerinden çekerek çıkaranın kaderinin savaş kazanmak olacağını buyurmuştur. Volsung prenslerinden dokuzu kılıcı çıkarmaya çalışmışlarsa da sadece içlerinden en genci olan Sigurd başarılı olmuştur.
Baugi Bir Jotun ‘dev’ olup Suttung’un erkek kardeşidir. Odin Baugi’nin sakladığı içkiden içmeye karar vermiş ve Baugi için bütün yaz çiftçilik yapmıştır. Bir gün devden bir kaç yudum içki istediyse de Baugi içkiden vermemiş ve içeceği dağdaki bir oyuğa saklamıştır. Bunun üzerine Odin yılan kılığında deliğe girmiş ve orada Suttung’un kızı Gunlod’un içkiye bekçilik ettiğini görmüştür. Dev kızı bir kaç yudum içeceğine ikna etmesine rağmen içkinin tümünü içtikten sonra kartal olup kaçmıştır.
Baumbur Cücelerden birisinin adıdır.
Beldeg Batı Sachsen’in (Doğu Almanya’da bir eyalet) kralı ve Odin’in oğlunun adıdır.
Bele Kral Sogn’un oğlu, İngeborg’un kardeşi, Halfdan, Helge ve İngeborg’un babasıdır.
Bergelmir Ymir’in torunu ve Thrudgelmir’in oğlunun adıdır. Ymir’in ölümüyle inanılmayacak miktarda kan dökülmüş bir ağaç gövdesine tırmanan Bergelmir ve karısı dışındaki tüm devler ölmüştür. Bergelmir ve karısı yeni bir buz devi ırkının öncüleri olmuşlardır.
Berserk, Berserkir, Ulfheônar Düşmanlarını korkutmak amacıyla ayı postu giyen savaşçıların adıdır.
< bear sark ‘ayı postu’
Savaş öncesi çılgınca bir ruh hali takınıyorlar, kalkanlarını ısırıyorlar, kurtlar gibi uluyorlardı.
< Ulfheônar ‘kurt giysisi giyenler’
Bestla Edda‘da Odin’in annesi dev Bolthorn’un kızının adı olarak geçmekte olup, ‘hasır lifi veren’ anlamına gelmektedir.
Beyggvir Frey’in hizmetkarı ve Beyla’nın kocası olan bir arpa tanrısının adıdır.
Beyla Barış, bereket, yağmur ve güneş tanrısı Freyr’in hizmetkârı ve Byggvir’in karısı olup, gündelik işlerin koruyucusudur.
Biblindi Odin’in lakaplarından birisi olup ‘içkici’ anlamına gelmektedir.
Biflindi Odin’in lakaplarından birisi olup, sihirli mızrağı ‘Gungnir’i kullanmasına atfen, ‘mızrak sallayan’ anlamına gelmekteydi.
Bifrost, Bilfrost, Asbru Midgard ‘insanların krallığı’ ile Asgard ‘tanrıların krallığı’ arasında yer alan köprünün adı olup ‘Titreyen köprü’ anlamına gelmektedir.
Bil Hiuki’nin kızı, İvald ile Greip’in kardeşi olan batan güneş tanrıçasının adıdır.
Bildr Balder varyantlarından birisi olup, Hromund tarafından sihirli kılıç Mistillteinn ile öldürülmektedir.
Billing Güzel Rinda’nın babası olan bir elfin adı olup, Ruthene kralı ve batı yönünün koruyucusudur.
Bilskirner, Bilskirnir Thor’un sarayının adı olup, Thrudheim ülkesinde bulunmaktadır.
Bivor Bir cücenin adıdır.
Bjarke Bjarkamal destanının kahramanı olan efsanevi karakterin adıdır.
Bjarmaland, Bjarmland, Bjarmi [İskandinav Mitolojisi, Mitolojik Yerler] Viking hatta daha eski dönemlere ait sagalarda adı geçen bir mevki adı olup bugünkü Kuzey Dvina nehri (Rusça Severnaya Dvina) havzasını tanımladığı sanılmaktadır.
Bjarni Helgi’nin oğlu ve Rannweig’in kocası olan zengin bir toprak sahibi olup, sadık hizmetkarı Thorstein, Thorhal ve Thorvald’ı öldürmüştür.
Bjok Bkz. Pur
Björketorp Yazılıtaşı Güney İsveç’te Blekinge bölgesinde bulunan, üzerinde tartışmalı bir runik yazı kazılı MS 7. yüzyıldan kalma bir taşın adıdır.
Runik yazı (Proto İskandinav-Türkçe):
| Haidz runo runu, falh’k hedra ginnarunaz. Argiu hermalausz, … weladauþe, saz þat brytz. Uþarba spa |
| “Ben burada güçlü ürünlerin gizli anlamına sahibim. Her kim bu anıtı yıkacak olursa sonsuza değin kötü büyülerin işkencesine uğrayacak, korkunç bir biçimde ölecektir. Kehanetim yıkımdır.” |
Yazılıtaş’ın varlığına ilişkin üç teori ileri sürülmüştür.
- Anıt mezardır
- Odin için yapılmış bir türbedir
- İsveçlilerle Danlar arasında sınır taşıdır
Blain Alternatif yaratılış efsanelerinden birisine göre cüceler Ymir’in değil Blain ve Brimir adlı iki devin etinden oluşmuştur.
Blenzibly Tristan ile İsolde efsanesinde Kalegras’ın karısı ve Tristan’ın annesidir.
Blodelin Etzel’in kardeşi olup, Gunther’in partisinde kraliçe Krimhild tarafından partidekileri öldürmesi için kandırılmıştır.
Blót İskandinav tanrıları ve elfleri için düzenlenen, Godi adı verilen bir pagan rahibinin yönettiği paganist kurban törenlerinin adıdır.
Daha çok domuz ve atların kurban edildiği blót törenlerinin adı eski Germen dilindeki blóta ‘güçlendirmek’ kelimesinden kök almaktaydı. Kurbanın kanı heykelin üzerine sıçratılır eti ise büyük çukurlarda kaynatılarak pişirilirdi. Daha sonra etler bira veya bal likörü eşliğinde topluca yenilerek ibadet tamamlanırdı.
Blutgang Babası Studas’ın Heime’ye verdiği kılıcın adıdır.
Boğa Odin ile özdeşleştirilip, kutsal kabul edilmiştir.
Bolthorn Bestla’nın babası (kimilerine gör Mimir’in) olan bir buz devinin (Bkz. Jotun) adıdır.
Bor, Borr İlk insan olan Buri’nin oğludur. Bolthorn’un kızı olan dişi dev Bestla ile evlenmiş ilk tanrılar olacak olan üç çocukları dünyaya gelmiştir:
Odin, Vili, Ve
Borghild Volsung Saga’da akşam çöken sis ve ay ışığının kişileştirilmiş hali olup Sigmund’un karısıdır.
Bragi Odin ile Gunlod’un oğlu, İdun’un kocası olan şiir ve müzik tanrısının adıdır.
Bragi, Brage Odin ve Frigg’in oğlu olup, şairlik ve güzel söz söyleme yeteneği (hitabet) tanrısının adıdır. Gerçekte Bragi Boddason MS 9. yüzyılda yaşamış bir şair olup zamanla tanrılaştırılmıştır.
Brisingamen Freya’nın cüceler tarafından imal edilmiş olağanüstü güzellikteki gerdanlığının adıdır.
Brono Işık tanrısı Balder’in oğlu olup brono ‘gün ışığı’ anlamına gelmektedir
Brun Harald’ın danışmanlarından birisidir.
Brunhilde, Brunhilt, Brünnehilde, Brynhild ‘Valkyrie’lerden birisi olan güçlü bir kadın savaşçının adıdır. Nibelungen efsanesinde İzlanda prensesi olarak adı geçmekte kimine göre Budli veya Odin’in kız kardeşi kimine göre Atli’nin kız kardeşidir. Odin’e karşı geldiği için cezalandırılmışsa da sonradan aşık olacağı Siegfried (Sigurd) tarafından kurtarılmıştır. Büyücü Grimhild tarafından büyülenen Siegfried’in kendini Gudrun adlı bir kadınla aldattığını görünce kendini öldürmüştür.
Brunhildenin diğer isimleri:
Brunhild, Brunhilde, Brunhilt, Brunnehilde, Brünnehilde, Brynhild, Brynhilt
Budli Kimine göre Atli’nin (Atilla) babasıdır.
Bulut Ymir’in cesedinden evren oluşurken beyni de gökyüzündeki bulutlara dönüşmüştür.
Buri Germen halklarının inanışında ilk insanın adıdır. Audhumla adlı bir inek tarafından yaratılmış Bor adında bir oğlu olmuştur. Bor’un üç oğlu ise üç İskandinav tanrısını oluşturmuştur: Odin, Vili, Ve.
Burislav, Burisleif, Burysław Wendland’ın efsanevi kralının adı olup Gunhilda’nın babasıdır.
Byleist Farbauti ile Laufeia’nın oğlunun adıdır.
Bylgia Aegir ile Ran’ın dokuz kızından birisinin adıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü:
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü (A-B)
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü (C-H)
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü (İ-O)
İskandinav Mitolojisi Sözlüğü (R-Z)