Aşağıdaki İslami Terimler Sözlüğü’nde P ve R harfi ile başlayan dini terimler ve anlamları yer almaktadır.
Pîr Tasavvuf inancında tarikat kurucusu ve liderlerine verilen unvan olup, Farsça ‘yaşlı’ anlamına gelmektedir.
Pîr Bedir Bengal bölgesinde yaşayan Hintli Müslümanlarca suların efendisi olduğuna inanılan bir ermişin adıdır.
Pîr-i Hacat 11. Yüzyılda Şeyhülislâm Ebu İsmail Herevî tarafından kurulmuş bir tarikatın adı olup, Marûffiyye’nin bir koludur.
Pîr-i Sânî Tasavvufta bir tarikatın kollarını oluşturan kol liderlerine verilen isimdir.
Post Tasavvufta tarikat liderlerinin oturduğu yere hayvan postu serilmesine atfen şeyhlik makamı anlamında kullanılan bir terimdir.
Putperest Allah inancı olmayan, bir veya daha fazla puta tapınan kişi ve toplumların adıdır. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“O’nu hak ve hakikat olan dini tebliğ vazifesiyle göndermiştir ki, Hak din diğer dinlere galip gelsin. Putperestler beğenmese de bu böyledir” (Tevbe 33)
Rab Allah’ın isimlerinden birisi olup, ‘terbiye eden, sahip’ anlamına gelmektedir. İslam öncesi Arap toplumu taptıkları putlar için Rab terimini kullanmaktaydı.
Kur’ân-ı Kerîm’de:
“De ki; Allah her şeyin rabbi iken, hiç ben Allah’tan başka rab mı isterim? Herkesin kazanacağı ancak kendine aittir. Hiçbir günahkâr, başkasının günahını çekmez. Sonunda dönüşünüz Rabbinizedir. O vakit Allah, dünyada ayrılığa düştüğünüz şeyleri size haber verecektir” (En’âm 164)
Rabb-ül’Âlemîn Allah’ın isimlerinden birisi olup, ‘Alemlerin sahibi’ anlamına gelmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Hamd, Rabb-ül’âlemîn olan Allah’a mahsûstur. O, Rahmân ve Rahîm’dir” (Fâtiha 1,2)
Rabbânî İlim ve irfan sahibi alimlerin adı olup ‘Allah’tan gelen’ anlamına gelmektedir.
Rabbaniyyûn Tasavvufta varlığını Tanrı yolunda feda eden kişi anlamında kullanılan bir terimdir.
Râbıta Dünyevi hayatın sıkıntılarından uzaklaşıp saygı duyulan bir velinin suretini hayal ederek, kalpte yer açarak ondan feyiz alma işinin adıdır.
Rabt Bâtıniliğin beşinci derecesinin adı olup, Arapça ‘bağlamak’ anlamına gelmekte, tarikata kabul edilenlerin öğrenecekleri sırları yabancılara söylemeyecekleri konusunda yemin ederek kendilerini bağlamaları anlamında kullanılmaktadır.
Racîm Allah’ın rahmetinden uzaklaştırılmış anlamına gelip, Şeytan’ın sıfatlarından birisidir. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“(İblis) dedi ki: ‘Ben ondan hayırlıyım. Beni ateşten, onu ise çamurdan yarattın.’ (Allah) buyurdu: ‘Hemen buradan çık. Çünkü sen artık racîmsin’ ” (Sad suresi: 76, 77)
Ra’d suresi Kur’ân-ı Kerîm’in on üçüncü suresinin adı olup kırk üç ayettir.
Rafıziler Şiiliğin önemli kollarından birisi olup, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’in halifeliklerini kabul etmediklerinden dolayı Rafızi ‘terk edenler’ olarak adlandırılmışlardır.
Rafi Tanrının niteliklerinden birisi olup, Arapça ‘yükselten’ anlamına gelmektedir.
Rahîm Allah’ın isimlerinden birisi olup, Arapça sonsuz ‘merhamet sahibi, esirgeyen, bağışlayan anlamına gelmektedir Kur’ânda 220 defa zikredilmişdir. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Şüphesiz ki, Allah-ü Teâlâ Gafûrdur, Rahîmdir” (Zümer 53)
Rahmân Bütün yaratıklara rızıklarını veren, merhamet eden, koruyan anlamına gelen terim, Kur’ân-ı Kerîm’in 55. suresinin adı ve Allah’ın isimlerinden birisidir.
Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Rahmânın kulları, yer yüzünde gönül alçaklığı ve vakar ile yürürler. Câhiller kendilerine sataştığı zaman onlara ‘sağlık, esenlik size’ gibi güzel sözler söyleyerek doğruluk ve tatlılıkla günahtan sakınırlar” (Furkan 63)
Rahmân Suresi Kur’ân-ı Kerîm’in elli beşinci suresinin adı olup, yetmiş sekiz ayettir ve Mekke’de inmiştir.
Rahmaniyye 18. Yüzyılda Abdurrahman Muhammed tarafından Cezayir’de kurulan bir halveti tarikatının adıdır.
Rahmaniyyûn Tasavvufta tüm sırları öğrenip, tüm aşamaları geçen kişiler için kullanılan bir terimdir.
Rahmet 1. Hz. Muhammed’in isimlerinden birisi olup, ‘merhamet’ anlamına gelmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” (Enbiyâ 107)
- Yağmur. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Allah-ü Teâlâ rüzgârı, rahmetinden önce müjdeci olarak gönderir. Rüzgârlar, ağır olan bulutları sürükler. Bulutlardan ölü olan toprağa su yağdırırız. O yağmurla yerden meyveler çıkarırız. Ölülerini de mezarlarından böyle çıkaracağız. Umulur ki, düşünüp ibret alırsınız.” (A’râf 57)
Rahmeten lil Âlemîn Hz. Muhammed’in isimlerinden birisi olup, ‘Âlemlere rahmet’ anlamına gelmektedir.
Rakîb Allah’ın güzel isimlerinden (Esmâ-i hüsnâsından) birisi olup, ‘her şeyi görüp gözeten’ anlamına gelmektedir.
Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Allah-ü Teâlâ her şeyi, rakîbdir” (Ahzâb 52)
Ramazan Müslümanların oruç tutmakla yükümlü olduğu dokuzuncu hicrî ayın adıdır. Kuran’ın indirilmeye başlandığı bu ayda bir ay süreyle oruç tutulması gerektiği Bakara suresinde (183) bildirilmektedir.
Ramazaniyye 17. Yüzyılda Ramazanüddin Mahfi tarafından kurulan bir halveti kolunun adıdır.
Raûf Allah’ın güzel isimlerinden (Esmâ-i hüsnâsından) birisi olup, Arapça ‘merhametli olan’ anlamına gelmektedir. Muhâcirlerden ve Ensârdan sonra, Kıyamete kadar gelen Müminler; “Yâ Rabbî! Bizi affet ve bizden önce gelen din kardeşlerimizi affet. Kalblerimizde, iman edenlere karşı hiçbir kin bırakma! Rabbimiz! Şüphesiz ki sen Raûf’sun, Rahîm’sin” derler (Haşr 10)
Raûfiyye 18. yüzyılda Ahmet Raufî tarafından kurulan bir halveti tarikatının adıdır.
Râvendiyye Ebu Hüseyin Ravendi’nin kurduğu bir Şii tarikatının adı olmasına karşın Abbasiyye ile karıştırılmaktadır.
Râvî Duyduğu ya da gördüğü bir işi/sözü nakleden başkasına haber veren anlamına gelen terim daha çok Hz. Muhammed’in hadislerini nakleden kişiler için kullanılmaktadır.
Ravza Arapça ‘çiçekli bahçe’ anlamına gelen terim cennet anlamında kullanılmaktadır.
Râzık Tanrının adlarından birisi olup, Arapça ‘rızık veren’ anlamına gelmektedir.
Rebî’ul-evvel Hicri ay takviminde yılın üçüncü ayının adı olup aynı zamanda Hz. Muhammed’in doğduğu aydır.
Receb Ayı Hicri ay takviminde yılın yedinci ayının adı olup, mübârek üç ayların ilkidir.
Recebiyyûn Tasavvufta tüm sırları bilen ve geleceği görme yeteneğine sahip 40 ermişe verilen isimdir. Bkz. Abdal
Recm Zinâ yapan evli kadın veya erkeğin taşlanması suretiyle öldürülmesi işidir. Kuran’da yazılmamasına karşın, İslam hukukunda dört erkek görgü tanığın ifadesi recm edilmek için yeterli sayılmaktadır.
Refikler Arapça ‘dostlar’ anlamına gelen terim Hasan Sabbah’ın Haşhaşiyye tarikatı üyeleri için kullanmıştır.
Regâib Gecesi Receb ayının ilk Cuma gecesinin adı olup, ‘ihsan, ikram’ anlamına gelmektedir. Hz. Muhammed’in ana rahmine düştüğü gece olarak kutlanılan bu gece kandiller yakılır ve çeşitli dini törenler gerçekleştirilir.
Rekat Kıyam, rükû ve iki secdeden ibaret olan namazın her bir bölümünün adıdır.
Remel Haccın sünnetlerinden birisi olup, erkeklerin ilk üç tavaf sırasında kısa adımlarla yürümeleri işidir.
Resul Akıl, huy ve ilim açısından diğer insanlardan üstün kabul edilen peygamberlerin adıdır. Kur’ân-ı Kerîm’de:
“Resul size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının. Allah-ü Teâlâ’dan korkun. Çünkü Allah’ın azabı çetindir” (Haşr 7)
Resul-i Ekrem, Resul-üs-Sakaleyn Hz. Muhammed için kullanılan isimlerdir.
Revşeniyye 16. yüzyılda Pir-i Revşen lakaplı Beyazıt bin Abdullah tarafından Afganistan’da kurulan bir Bâtıni tarikatının adıdır.
Rezzâk Arapça Kullarının rızkını veren anlamına gelip, Tanrının isimlerinden birisidir.
Rıdvan Cennetten sorumlu meleğin adı olup, Hz. Muhammed’le doğumu sırasında konuşmuştur.
Rızk Tanrının insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için yarattığı yiyecek ve içeceklerin adıdır.
Riciyye İmamiliğin kollarından birisi olup, Hz. Ali’nin oğullarından Musa Kâzım’ın öldükten sonra bir gün geri döneceğine atfen Arapça rici (geri dönmek) adını almışlardır.
Ricz Arapça ‘azap’ anlamına gelen terim cehennemlik olacakları inancına atfen putperestler için kullanılmaktadır.
Rifâîlik, Rıfâiyye Arabistan, Ortadoğu, Türkiye ve Balkanlar’a yayılmış bir sufi tarikatının adı olup, Basra doğumlu (MS 1118-1181) Ahmet ar-Rifâî tarafından kurulmuştur. Soylarını Hz. Ali’nin oğlu zikir törenlerinde kendinden geçen müritlerin çıkardığı seslerden dolayı ‘uluyan dervişler’ adıyla da bilinirler. Tarikatın kolları: Haririyye,nKeyaliyye, Sayyadiyye, Aziziyye, Cendeliyye, Aclâniyye, Katnâniyye, Fazliyye, Vâsitiyye, Cebertiyye, Zeyniyye, Nûriyye, Mağrûfiyye,
Rint Tasavvufta tanrıya ulaşmak dışında hiçbir dünya meselesine ilgi duymayan dervişlere verilen isim olup, Farsça kökenlidir. Sünni mezheplerince berduş, halk tarafından ise sarhoş olarak görülen rintler özellikle Bektaşi ve Mevlevi tarikatlarında kabul görmüştür.
Risâle-i Nur Bediuzzaman Said Nursi’nin Kuran yorum ve tefsirlerinden oluşan ve altıbin sayfayı bulan koleksiyonunun adıdır.
Risâlet Tanrının elçisi anlamında kullanılan bir terimdir.
Bkz. Nebi, Resul
Riyâzat Tasavvufta görüntüden başka bir şey olmadığına inanılan insan bedeninin arzularına gem vurmak amacıyla yapılan çalışma ve harcanan çabanın adıdır.
Ruhullah 1. Hz. Meryem’e nüfuz eden Tanrısal gücün adıdır (Kur’ân 4:169, 15:29, 21:91, 32:8, 38:72).
- İran’da en önemli mollalara verilen bir unvandır (Humeyni Ruhollah gibi).
Rukye Osmanlı döneminde üfürükçülerin yaptığı büyüye verilen isimdir.
Rûmiyye 17. yüzyılda Kadiri şeyhi İsmail Rûmi tarafından kurulan bir tarikatın adıdır.
Rûz-u Ceza Farsça ceza günü anlamına gelen terim kıyametin kopup insanların günah ve sevaplarıyla yüzleşeceği Mahşer zamanının tanımlamaktadır.
Ruzukiyye Bkz. Şaziliyye
Kaynakça
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009