Colosseo, Colosseum, Kolezyum /kolosˈsɛːo/ 41°53′24.61″N 12°29′32.17″E (Piazzale del Colosseo / Via dei Fori Imperiali) Roma kent merkezinde bulunan oval formda bir amfitiyatro olup o zamana dek inşa edilenlerin en görkemlisi olmakla kalmayıp, günümüzde dünyadaki tüm Roma anıtları içerisinde en ünlü olanıdır. İtalya’nın başkenti Roma’nın simgesi kabul edilen ve yılda 5 ile 6 milyon turist tarafından ziyaret edilen tarihi arena Colosseum dönem itibarı ile Antik Dünyanın yedi Harikasından birisi olamasa da 2007 yılında Modern Dünya’nın Yedi Harikasından birisi olarak seçilmiştir.
Kolezyum, Colosseo, Colosseum nerede?
Kolezyum tarihi
Kolzeyumun inşasına MS 72’de Vespasianus döneminde başlanmış, MS 80 yılında
Titus döneminde tamamlanmış, Domitian döneminde (81–96) ise üzerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Bu üç imparatorun Flavia hanedanından olmasına atfen yapı undan yapı Amphitheatrum Flavium olarak da anılmıştır. Roma Forumu’nun doğusunda yer alan Kolezyum 48 m yükseklik, 188 uzunluk ve 156 m genişliğiyle bugüne dek inşa edilmiş en büyük amfitiyatro olup, ortalama 65 bin seyirci almaktaydı. Kolezyumun dış yüzeyinde 100.000 m3’den fazla taş kullanılmıştı. Dış yüzeyinde 100.000’den fazla m3 taş kullanılmıştır. Ahşap arena döşemesi 86 x 54m ölçülerinde olup, kumla kaplı zemininde gladyatör dövüşlerinin yanı sıra vahşi hayvan avları, infazlar yapılmakta, denizde geçenler dâhil ünlü savaşlar ve klasik mitolojiye dayanan dramalar canlandırılmaktaydı. Kolezyum’un 100 gün ve gece süren açılış oyunlarında binlerce hayvan ve yüzlerce gladyatör öldürülmüştür.
Orta Çağ başlarında yapının eğlence amaçlı kullanımına son verilirken sonrasında konut, kale hatta dini amaçlar için türbe gibi kullanılmıştır. Yapının Katolik kilisesiyle bağı hala sürmekte olup, Papa her yıl Paskalya öncesi Cuma günü amfitiyatroda fener alayı düzenlemektedir. Zamanın yıpratıcı gücü ve depremlerin yanı sıra taş soyguncularının da hedefi olan taşıdığı hasara rağmen Roma İmparatorluğu’nun ikonik bir simgesi ve Roma kentinin en popüler turistik yerlerinden biridir. Yapı başlangıçta Amphitheatrum Flavium olarak anılmaktayken muhtemelen yakınlardaki Nero’nun ‘Colossus’ adlı bronz heykeline atfen Ortaçağ’dan itibaren sadece Kolezyum (Colosseo, Colosseum) olarak anılmıştır. Bir başka söylence ise tepede İsis’e ithaf edilen bir tapınak bulunduğu için “İsis’in tepesi” anlamında Latince “Collis Isei” adının zamanla Kolzeyum’a dönüştüğü şeklindedir. Son bir söylence ise Colosseum’un bulunduğu yerin bir pagan tapınağına ev sahipliği yaptığı ve burada kullanılan “Colis Eum?” (Ona ibadet ediyor musunuz?) amfitiyatronun adının bu sözden geldiği şeklindedir.
Kolezyum giriş ücreti
Mart ayının son Pazar gününden 3 Ağustos’a dek 8:30 – 19:15 saatleri arasında
gezilebilen kış mevsiminde ise daha erkek kapanan yapıya giriş yetişkinler için 12 €, 18-25 yaş arası Avrupa Birliği vatandaşları için 7 €, 18 yaşın altındakiler için ise ücretsizdir. Gişe yerine internet üzerinden çevrimiçi bilet alınmak istenirse 2 € komisyon ödenmektedir. Bu arada Eski Roma vatandaşları Kolezyum’a ücretsiz girebilmekteydi.
☎ +39 06 700 4261.
Kolezyum hakkında ilginç bilgiler
Yukarıda da bildirdiğim gibi Kolezyum’un ilk adı Flavium amfitiyatrosu
(Amphitheatrum Flavium) olup, bu isim yapı üzerindeki Latince mermer kitabede hala görülebilir durumdadır.
Kolezyumun batı çıkışı ölen galdyatörler buradan dışarı çıkarıldığı için ‘Ölüm Kapısı‘ olarak anılmaktaydı.
Kolezyumun güneyi 847 depreminden beri göçmüş durumdadır. Ayrıca 1231 depremi de yapıya hasar vermiştir.
Kolezyum’da ilk oyunlar MS 80’de İmparator Titus döneminde düzenlenmiş olup
tam 100 gün sürmüş, ve 3 bin civarında gladyatör dövüşmüş, 9 bin vahşi hayvan öldürülmüştür. İmparator Trajan’ın 107’de Dacia zaferi sonrasında düzenlenen 123 günlük gösterilerde 10 bin gladyatör dövüşmüş, 11 bin vahşi hayvan öldürülmüştür. Kolezyum gladyatör arenası olarak son kez 435 yılında, hayvan av için ise 523’de kullanılmış olup, başlangıçtan itibaren yapılan gösterilerde toplam 500 bin insan ve 1 milyonun üzerinde hayvan öldürüldüğü iddia edilmektedir.
Antik Çağ sonrasında kendi halime bırakılan Kolezyum’da zamanla kendiliğinde yetişen bitki ve çiçekler yüzünden botanikçiler açısından gözde bir ziyaret merkezi olmuştur. Bir Botanikçi 1643 yılında Kolezyum’da 337 ayrı bitki türünün bulunduğunu kaydetmiştir.
Kolezyum’da, Roma’nın kazandığı deniz savaşları canlandırılacağı zaman ahşap
zemin sökülmekte ayrıca zemindeki odalar su ile doldurulmaktaysa da bu tür gösteriler hiç bir zaman gladyatör dövüşleri kadar popüler olmamıştır. Kolezyum’un altı Hypogeum (‘yeraltı’) adıyla anılmakta olup, 2 katlı bir tünel sistemi ile 32 hayvan kafesi barındırmaktaydı.
İnşa edildiği dönemde kentin eteklerinde bulunan Kolezyum zamanla nehir kıyısında yerleşimin artmasıyla Roma’nın ortasında kalmıştır.
İtalya’da basılan 5 cent değerindeki bozuk paraların arka yüzlerinde kolezyum
tasviri bulunmaktadır. Euro bölgesinde ülkeler kendi ülkelerinde bastıkları paraların arka yüzlerine ülkeleriyle ilgili tarihi anıtların resmini koyabilmektedir.
Kolezyumun cephesinde bulunan mermerler sökülerek Vatikan‘da Aziz Petrus Bazilikası‘nın inşaatında kullanılmıştır.
Ridley Scott çektiği Gladiator (2000) adlı filmde Roma’daki orijinal yapıyı set olarak kullanmak istemişse de İtalyan makamlarından çok fazla kısıtlama getirilince 1 milyon dolar bütçeyle Malta’da bir kopyasını inşa ettirmiştir.
Kolezyum neden inşa edilmiştir?
1. Flavian hanedanı Roma vatandaşlarına böylesine görkemli bir yapıyı hediye
ederek popülaritesini arttırmak istemiştir.
2. Her türlü eğlence biçimine uygun bir sahne ihtiyacı giderilmiştir
3. Dünyanın geri kalanına Roma mimari ve tekniğinin gücü gösterilmek istenmiştir.
Kolzeyum’daki Haç
Pagan dönemde inşa edilen bir yapı olmasına karşın Hristiyanlar asırlar boyunca
Kolzeyum’a gelerek ayinler düzenlemiştir. 1870’erde yeni kurulan İtalyan devletince finanse edilen seküler arkeoloji çalışmaları sürecinde Kolezyum’da bulunan büyük bir haç yerinden sökülerek kaldırılmıştır. Bununla birlikte 1926’de Mussolini döneminde Katolikleri sözde harekete kazandırmak için Kolezyuma yeniden haç dikilmiştir.
Kolezyum’un Restorasyonu
2011 yılında dile getirilen restorasyon çabaları, 2013 yılında ünlü ayakkabı firması Tod’un sahibi ve CEO’su Floransalı işadamı Diego Dalle Valle’nin 25 milyon euroluk sponsorluğuyla hayata geçmiş olup, üç aşamalı restorasyon planının ilk bölümü 2016’da tamamlanmış olup, tüm restorasyonun 2020 veya 2022’de bitirilmesi planlanmaktadır.