Ortaköy

Makale: Özhan Öztürk

Ortaköy, Boğaziçi’nin Rumeli yakasında kendi adını taşıyan bir dere boyunca kurulmuş bir semt olup, bağlı olduğu Beşiktaş ilçesine Çırağan, Kuruçeşme’ye ise Muallim naci caddesiyle bağlanmaktadır.

Ortaköy nerede? Ortaköy’e nasıl gidilir?

Ortaköy tarihi

Ortaköy, Antik Çağ’da Arkheion, Bizans döneminde imparator Basil’in burada

yaptırdığı kilisenin adıyla yani Aya Fokas (Άγιος Φωκάς) olarak bilinmekteydi. Osmanlı fethi sonrasında bu kilise yıkılınca yerine daha küçük bir kilise inşa edilmiş, Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren semtin adı Rumeli ile tarihi yarımada arasında yer almasına atfen Ortaköy (Rumca Mesahori) olarak değiştirilmiştir. Petrus Gyllius Ortaköy’ün en iyi sebze meyvelerinin nehrin ağzına yakın bahçelerde yetiştiğini ve köy iskelesinin faal olduğunu kaydetmiştir. 16. Yüzyıla dek Hristiyanların yaşadığı köye bu dönemde Müslümanlar ile İspanya Yahudileri yerleştirilmiş olup 17. yüzyılda Evliya Çelebi bildirdiği Defterdar İbrahim Paşa’nın bildirdiği cami de bu dönemde inşa edilmiş olmakla birlikte aynı dönemde Eremya Kömürciyan Çelebi enginar tarımı ile uğraşan Ortaköy halkının büyük ölçüde Yahudilerden oluştuğunu

Rum, Ermeni ve Müslümanların ise az sayıda olduğunu kaydetmiştir. 20. Yüzyıl başlarında etnik yapısını koruyan köyde Aya Fokas Rum kilisesi, Meryem Ana Ermeni kilisesi ile 1 sinagog bulunmaktaydı. 1917 Rus devrimi sonrasında Rusya’dan kaçan Yahudilerin bazıları buraya yerleşmişti. Ortaköy’de 1936’da 700 hane Yahudi, Patrikhane kayıtlarında göre 1949’da 156 hane Rum yaşamaktaydı. Yahudiler İsrail’in kurulmasından Rumlar ise 6-7 Eylül olayları ve 1974 Kıbrıs sorunu sırasında ülkeyi terk etmiştir. Ortaköy hamamı yerleşimin en eski yapılarından birisi olup 1556’da Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. 1719’da yanan Aya Fokas kilisesi hemen yenilenmişse de 1819’da yeniden inşa edilmiştir. İnciciyan, Rum Mezarlığı civarında bulunan Aya Yorgi ayazmasının yortu günü 23 Nisan olduğunu, Skarlatos Byzantium

Bizans döneminden beri kutsal kabul edildiğini bildirmiş, 1838’de ayazmanın üzerine Aya Yorgi adına ahşap bir kilise inşa edilmiştir. İskelede bulunan Ortaköy Camii 18. Yüzyılda inşa edilmişse de 1854-56 arasında Abdülmecid’in emriyle Garabet Amira Balyan ve Nigoğayos Balyan tarafından Neo Barok stilde yeniden dekore edilmiştir. Ortaköy sahilinde hanedan aileleri tarafından yaptırılan çok sayıda yalının yan ısıra 1871’de Abdülaziz tarafından inşa ettirilen Çırağan Sarayı bulunmakta olup, yapı 1910 yangınına dek Osmanlı meclis binası olarak da kullanılmıştır.

Ortaköy’de ilk Rum Okulu 1798’de mezarlığın yanında ahşap bir binada hizmet vermeye başlamış olup, 1876’de inşa edilen yeni okul binasına taşınmıştır. 20. Yüzyıl başlarında Pheidippides (Φειδιππίδης) adlı spor kulübü ve Aya Barbara adlı bir yardım derneğinin faaliyetleri bilinmektedir.

KAYNAKÇA

Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική. Atina, 1862. s. 103.

Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi 1-2. İstanbul, 1975. s. 313.

Gyllius, P., İstanbul Boğazı (De Bosporo Thracio), Eren Yayıncılık. İstanbul, 2000. s. 96

“Ortaköy” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt 6. İstanbul, 1994. s. 141

Kömürciyan, E.Ç., İstanbul Tarihi. XVII. Asırda İstanbul. İstanbul, 1988. s. 40-41.