Ashurbanipal Kütüphanesi

Dünyanın bilinen en eski kütüphanesi, MÖ 7. yüzyılda kurulan Ashurbanipal Kütüphanesi (Asurbanipal veya Assurbanipal olarak da yazılmıştır) olup, kalıntıları bugünkü Irak’ın Musul kenti yakınlarındaki Kuyunjik’ta bulunan Asur kenti Nineveh’te bulunmuştur.

Ashurbanipal Kütüphanesi

Kütüphane Akad ve Sümer dillerinde yazılmış edebi ve idari kayıtları içeren çok sayıda belge barındırmaktaydı ki British Museum arkeologları bunlardan 30.000’den fazla çivi yazısı belgeyi bulmuşlardır. Tarihsel yazıların yanı sıra, mektuplar, idari ve yasal metinler, binlerce farazi, büyülü, tıbbi ve 4.000 yıllık “Gılgamış Destanı” da dâhil olmak üzere edebi metinleri içeren kayıtların çoğu Basra Körfezi’nden Kilikya, Suriye ve Mısır’a kadar uzanan bir imparatorluğu yöneten son büyük Asur kralı Ashurbanipal (M.Ö. 668-627’ arasında hüküm sürmüştür) döneminde tutulmuştur. Ashurbanipal, pek çok belgeyi yağmaladığı Babil ve fethettiği diğer bölgelerden elde edip bu kütüphaneye getirtmiştir. İlginçtir tabeletlerin önemli bir kısmı bizzat Ashurbanipal tarafından yağmalanmasına karşın hırsızlık konusunda özellikle endişe duyulmaktadır ki metinlerden birindeki eğer biri tabletlerini çalarsa, tanrıların onu “yere düşüreceği dahası ismini hatta toprağındaki tohumunu sileceği şeklinde uyarmaktadır. Kütüphane koleksiyonundaki ilk Asur belgeleri, Nineveh’i Neo-Asur’un başkenti yapan II. Sargon (MÖ 721-705) ve Sennacherib (MÖ 704-681) dönemine aittir. İlk Babil belgeleri ise II. Sargon’un MÖ 710’da Babil tahtına çıkmasından sonrasını kapsamaktadır. Bu bilgi hazinesi ilk parçaların 1850’lerde ortaya çıkarılmasından bu yana eski Yakın Doğu tarih ve kültürünün aydınlatılmasına büyük katkıda bulunmuştur.

Kütüphane İçeriği

Ashurbanipal Kütüphanesi, Nineveh’deki iki farklı binanın (Güney-Batı Sarayı ve Kuzey Sarayı) ikinci katında yer almıştır. Ayrıca Ishtar ve Nabu tapınaklarında başka çivi yazısı tabletleri de bulunmuştur ama bunlar kütüphanenin bir parçası sayılmamıştır. Kütüphane neredeyse kesinlikle, pişmiş kilden çivi yazısı tabletleri, taş prizmalar ve silindir mühürler ve diptik[1] adı verilen mumlu ahşap yazı tahtaları dâhil olmak üzere 30.000’den fazla cildi içermektedir. Nineveh’deki güneybatı sarayının duvarlarındaki duvar resimleri ve Nimrud’daki merkez sarayın her ikisinde de Aramice’de hayvan ya da papirüs parşömenleri üzerine yazı tespit edilmekte olup, kütüphanede bulunan parşömenlerin Nineveh’in yağmalandığı dönem kaybolduğu sanılmaktadır. Nineveh 612’de fethedildiğinde, kütüphaneler yağmalanmış ve binalar yıkılmıştır. Arkeologlar 20. yüzyılın başlarında Nineveh’e vardıklarında,saray harabesinde en büyüğü 23×15 cm ölçülerinde, en küçüğü 2 cm uzunluğunda çok sayıda tablet bulmuşlardı.

Asurbanipal Kütüphanesindeki Kitapların İçeriği

Tıp: Hastalıkların tedavisi ve vücudun bölümleri ile ilgili bilgiler

Sözlükler: Heceleme ve arkaik kelime listeleri, gramer metinleri

Destanlar: Gılgamış, Anzu efsanesi, Yaratılış Destanı, Asurbanipal hakkında edebi mitler

Din: Hem tek dilli hem de iki dilli, ayin, ibadet, kült şarkıları ve ilahiler. Ağıt ve dua metinleri

Tarihsel: Antlaşmalar, Ashurbanipal ve Esarhaddon hakkında devlet propagandası, kralın hizmetindeki krallara veya görevlilere mektuplar

Kehanet: Astrolojik metinler (Neo Assuriler koyun bağırsaklarını araştırarak kehanette bulunurdu)

Astronomi: Gezegenlerin, yıldızların ve takımyıldızların hareketleri ki kehanet amacıyla kullanılırdı.

Notlar

[1] Diptik (diptych), mumlu iç kısımlara sahip iki menteşeli yapraktan oluşan eski bir yazı tableti türü

Kaynakça

Fincke JC. 2003. The Babylonian Texts of Nineveh: Report on the British Museum’s “Ashurbanipal Library Project”. Archiv für Orientforschung 50:111-149.

Fincke JC. 2004. The British Museum’s Ashurbanipal Library Project. Iraq 66:55-60.

Frame G, and George AR. 2005. The Royal libraries of Nineveh: New evidence for king Ashurbanipal’s Tablet Collecting. Iraq 67(1):265-284.

Parpola S. 1983. Assyrîan Library Records. Journal of Near Eastern Studies 42(1):1-29.

Stille, Alexander, 2002. The Future of the Past (chapter: “The Return of the Vanished Library”). New York: Farrar, Straus and Giroux, pp. 246–273.