Hanuka, Hanukkah (Yahudi Mitolojisi)

Hanuka veya Hanukkah, Yahudi Mitolojisinde Makabi halkının tarafından MÖ 166 yılında Makedon kökenli Selevkos hanedanının kovulmasından sonra İkinci Tapınağın yeniden açılışını anmak amacıyla Gregoryen takvimine göre her yıl Aralık ayı sonlarında düzenlenen sekiz gün süreli festivalin adıdır.

Hanuka Nedir?

Hanuka ( חֲנֻכָּה‬) İbranice ‘adamak’ anlamına gelmekte olup ayrıca “Işık Bayramı” ya da “Yeniden Adanma Bayramı” olarak da bilinmektedir. Kışın en soğuk günlerinde kutlanılan, çocuklara hediyeler verilen bu bayramda yedi kollu şamdan Menorah dokuz kollu Hanukiya’ya dönüştürülmekte, dokuz rakamı bayramın sekiz günü için bir şamdan bir tane de diğerlerini aydınlatmak olarak açıklanmaktadır.

Söylenceye göre işgal sırasında İkinci Tapınak yağmalanıp, Yahudilik yasadışı ilan edildikten sonra MÖ 167’te, Antiyokus, tapınağın sunağında Tanrı Zeus’a domuz kurban edilmesini emretmiş ve erkeklerin sünnet olmasını yasaklamıştır. Haham Matatyau Ahaşmonay ile Yuhanna, Simon, Elazar, Yonatan ve Yahuda adlı oğulları başlattıkları isyanla Kutsal Mabet’in açılmasını sağlamışlarsa da mabetteki kandil için sadece bir günlük yağ bulabilmişler buna karşın bir mucize olmuş ve kandil sekiz gün boyunca yanmıştır. Bu mucizevi olayı anmak için Kislev ayının 25. günü başlayan Hanuka bayramı her gün mum sayısı bir tane arttırılarak dokuz kollu şamdan yakılmaktadır. Modern yazarlar, gelenekçi Yahudiler ile Selevkos gelenek ve ibadetlerini takip eden Helenleşmiş Yahudiler arasında yaşanan var olma mücadelesinde Antiyokus’un Helenlerin yanında yer alıp üstüne Suriyeli Helenlerin desteğini almasının ardından geleneksel Yahudiliği yasaklama kalkışınca çıkan isyanın başarıya ulaştığını bildirmiştir. Hanuka “Şabat benzeri” bir tatil olmayıp, sakınma zorunluluğu olmayan bayramda çalışan insanlar evlerine döndüklerinde mumları yakmakta, birbirlerine hediyeler almakta, kızarmış ve fırınlanmış yiyecekler yemektedirler.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016