Lares (Tekil ‘Lar‘) Roma Mitolojisinde ev ve tarlaların koruyucu ruhları olup, kahraman ataların ruhları olduklarına inanılmakta, Genii Loci adıyla da bilinmekte, ev ve yol kavşaklarında tapınılmaktaydılar.
Lararium
Hermes ile Lara’nın oğulları olduklarına inanılan Larlar antik Romalıları derinden etkilemiş, döşemeden uzak evlerin yüksek yerlerine hatta çatılara küçük heykelleri dikilmiştir. Larların eski Latin ata kültürüyle ilişkili bir inanış olup, ev ve tarlaya bereket sağlamayı amaçladığı düşünülmektedir. Larlar çoğunlukla bir ellerinden boynuz kupa diğerinde çanak taşıyan dans eden genç erkekler olarak tasvir edilmekte ayrıca kendilerine bereketi sembolize eden yılanlar eşlik etmektedir. Larlara neredeyse her Roma evinde bulunan ve Lararium adı verilen ibadet yerlerinde tapınılmakta özellikle festival ve bayram günlerinde sunu sunulmaktaydı.
Larların korudukları yerlere göre çeşitleri:
- Lares Compitales (Yol Kavşakları)
- Lares Domestici (Ev)
- Lares Familiares (Aile)
- Lares Patrii
- Lares Permarini (Deniz)
- Lares Praestitis (Devlet)
- Lares Privati
- Lares Rurales (Toprak)
- Lares Viales (Yolcular)
Lararium, Lares compitale, Vicorum
MÖ 450’de 12 Levha Kanunları (‘Leges Duodecim Tabularum’ veya ‘Duodecim Tabulae’) ile yasaklanana dek Romalılar ölülerini kendi evlerine gömmekte, bunların ruhunun evin koruyacaklarına inanılmaktaydı. Lararium adı verilen Lar tasvirlerine sabah kahvaltısında masadan bir parça yemek sunulurken dua da edilmekteydi. Lare heykellerine tütsüler, çiçekler hatta hayvan kurbanları sunulmakta, compita adıyla bilinen yol kavşaklarında lares compitales veya vicorum adı verilen sunaklar dikilmekteydi. İyi ruhlar olarak görülen ve yılda 4 kez düzenlenen Compitalia festivalinde anılan Larelerin karşıtları kötü ruhlar ise Larvae veya Lemurlar olarak adlandırılmaktaydı.
PENATES
Penates, Roma Mitolojisinde başlangıçta depo ve ardiyelerin koruyucusu iken
zamanla Larlar gibi ev halkının koruyucu kabul edilmiş bu tanrıların ölü ataların ruhları olduğuna inanılmaktaydı. Roma evlerindeki mabedlerinde genellikle 1 Lar’a karşılık 2 Penate figürü bulunmaktadır. Romalılar günlük yemeklerinin bir kısmını Penatelere sunmakta olup bu ruhlar kalp tanrıçası Vesta ile ilişkilendirilmekteydi. Roma devletinin kendi koruyucu tanrısının adı ise ‘Penates Publici Romani’ olarak bilinmekte, prens Aeneas tarafından Troya’dan İtalya’ya getirildiğine inanılmaktaydı. Oturan iki adam formunda tasvir edilip, balmumu, gümüş, fildişi veya topraktan tasvirleri yapılan Penatların Velia’da bir tapınağı bulunmakta, onurlarına başta üzüm olmak üzere çeşitli meyveler sunulmakta hatta koyun, keçi gibi hayvanlar kurban edilmekteydi.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016