Makale: Özhan Öztürk
Devrek ve Divriği Kelimelerinin Kökeni
Devrek, Amasra kervan yolu üzerinde yer alan duraklardan birisi olup, tıpkı Sivas Divriği gibi “Tephrike” kelimesinin Türk ağzında bozulmasıyla Devrek’e dönüşmüş olmalıdır[1]. Romalı general ve konsül Büyük Pompeius’un Mithridates’e karşı kazandığı zaferden sonra Sivas’taki Tephrike’nin adını “zafer kenti” anlamına gelen Nikopolis’e çevirdiği tarih[2] ve Anadolu’da daha çok Ermenilerin yaşadığı diğer benzer toponimler[3] göz önüne alındığında Zonguldak Devrek’in kuruluş tarihinin en azından eski çağa kadar gittiği düşünülebilir. Yunanca veya Latince bir anlamı olmayan Tephrike arkaik Ermenice veya Anadolu dillerinden birisi ile ilişkili olmalıdır[4].
Devrek tarihi
1348 yılında Osmanlı yönetimine geçen Devrek’in Ermeni ve Rumlardan oluşan
yerli halkı büyük ölçüde İslamlaşmıştır. Osmanlı kayıtlarında ilk olarak 1519 tahririnde Bolu Sancağı’na bağlı 60 haneli, 1568 tahririnde 118 haneli bir köy olarak bahsi geçmektedir. 1692 yılına kadar Bolu‘ya bağlı mutasarrıflık konumunda olmasına, 1692 yılından sonra ise ayanların güçlenmesi ile voyvodalık haline dönüşmesine karşın 181 yılında Devrek ayanı Molla Ali’nin öldürülmesi ile bu dönem de sona ermiştir. 1887 yılında Çarşamba nahiyesi ile birleştirilerek Hamidiye adıyla kaza yapılan Devrek kasabasının merkezi bugünkü yerleşim merkezinin biraz daha kuzeyinde olan Nefs-i Yılanca olmalıdır. 1870 Kastamonu Vilayet Salnamesi’ne göre 7.647 kişilik nüfusunun 7.500’ü Müslüman 147’si Hristiyan olup, kentte 1.853 Müslüman hanesine karşılık 6 Rum 4 Ermeni hanesi bulunmaktaydı. 1910 yılında zamanında Sultan Abdülhamid’e atfen verilmiş pek çok Hamidiye adının karışıklığa yol açması gerekçesiyle tekrar Devrek adını alarak 123 köyü ile birlikte bağımsız Bolu Sancağı’na bağlı kaza, 1920’de Kastamonu’ya 1924’de Zonguldak’a bağlı ilçe statüsüne kavuşmuştur. Günümüzde 4 belediye (Çaydeğirmeni, Devrek, Eğerci, Özbağı), 15 mahalle ve 78 köyden oluşan Devrek ilçesinin 2009 sayımına göre nüfusu 61.351’dir (25.004 kent, 36.347 köyler).
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Zonguldak Tarihi Makale Serim
Alaplı (Kalis, Cales) ve Gümeli Tarihi
Çaycuma Tarihi: Tius, Tieion, Tium, Tion, Çarşamba, Çaycami
Devrek Tarihi (Tephrike, Hamidiye), Zonguldak
Karadeniz Ereğli Antik Çağ Tarihi: Herakleia Pontika, Panderaki, Bend Ereğli
Karadeniz Ereğli: Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemi Tarihi
Karadeniz Ereğli Tarihi Eserler
Gökçebey Tarihi: Tefen, Zonguldak
Notlar
[1] Sivas Tephrike, Selçuk döneminde Difrigi, Osmanlı döneminde Divrik ve Divrigi olarak adlandırılmıştır.
[2] Yaşlı Pliny’nin (Nat. VI.10.5) Nikopolis olarak adını verdiği kentten MS 9. yüzyılda yazılmış Codex Coridethianus’ta yeniden Tephrike adıyla bahsedilmiştir.
[3] Kayseri’nin Develi Kazasının eski adı Everek ve Bitlis’in Deverenk ilçesi de tarihi Ermeni yerleşimleriydi.
[4] Bu durumda Trak ve Paphlagonların Ermeniler ile ilişkisi de güçlenecektir.
