Mitoloji, Gezi, Tarih
Makale: Özhan Öztürk Serander, mazı, paska, nayla ve bagen, geleneksel Karadeniz köy evlerinin yanında bağımsız olarak kestane (nadiren ceviz, kiraz) ağacından dört (nadiren 6, 8 hatta 12) ahşap direk üzerine inşa edilen zahire ambarı olup, döşeme ve duvarlarındaki ızgaralardan havalandırma sağlanmaktaydı.
Oku
Kakuç Eğri (Trabzon, Rize); kakuça “dizleri veya beli bükülmüş kişi” (İkizdere) Karanas Ehil, evcil (Çaykara Ogne); karaneş “yabancı otların bitmediği çayır ” (Tonya) Karapşit Kara kuru, kavruk ve çirkin kişi (Çaykara, Tonya İskenderli)
Oku
Abanges Kıt akıllı adam, işini doğru dürüst yapmasını beceremeyen kişi (Trabzon). Aynı zamanda ‘Yarım yamalak, baştan savma yapılmış iş’ anlamında kullanılmaktadır. Abemas Bizim köylü, bizim aileden, bizim dilimizi (Rumca) konuşan (Trabzon) Abore Beceriksiz; değersiz; işe yaramaz, (Trabzon) Antik Yunanca aporos (αποροσ) “yetersiz”, Yunan dialektlerinde [Makedon, Karadeniz] apore (απορε) “değersiz” kelimesinden ödünçlenmiştir.
Oku
Abur Karalahana, mısır unu ve içyağıyla yapılan lapa kıvamında bir yemek çeşidi (Rize, Hopa, Hemşin). Rize’de abur yemeğine, fasulye tanesi de katılmaktadır. Hopa (Doğu) Hemşinlileri ve Lazlar, karalahana ezmesi yemeğine, Rize ve Trabzon’dan farklı olarak fasulye tanesi katmamaktadır. Ermenice abur “kıvamlı çorba” veya apur “çorba” kelimesinden ödünçlenmiştir.
Oku
Çay, çaygillerden yaprakları kurutulup suyla içilen bir bitkinin (camellia sinensis) ve bu bitkinin kurutulmuş yapraklarından elde edilen içecek adıdır. 17. Yüzyıl ortalarında Avrupalı tüccarlarca Çin’den Batı Avrupa ve Rusya’ya taşınan bu bitkinin Gwangdong lehçesindeki adı ça’ Rusya, Doğu Avrupa ve Asya’da yayılırken, Hollandalı tüccarların vasıtasıyla ulaştığı Batı Avrupa’da ise Xiamen lehçesindeki adı tê benimsenmiştir. 1731 tarihli Damadzade Ahmed Efendinin Çay Risalesi bu bitki hakkındaki en eski Türkçe kaynaktır. Türkçe’ye çay kelimesinin girişinin doğrudan Portekizli tüccarlar sayesinde mi, Hindistan vasıtasıyla Farsça üzerinde mi yoksa Rusça üzerinde mi olduğu bilinmemektedir: Farsça çāy…
Oku
Ağaç çakalı Sincap (Trabzon Şalpazarı) Aslan Kedigillerden, Afrika’da yaşayan yeleli, yırtıcı bir hayvan adıdır. 13. yüzyıl öncesi Türkçe kayıtlarda arslan (Uygurca, Hakazca, Çağatayca, Harzemşahca arslan Kumanca asla:n) formunda geçen kelime erken Dönem’de Moğolca’dan (arslan/arsalan) ödünç alınmıştır. Karadeniz Rumcası aslanis (ασλάνης [Samsun, Trazon]), aslaniz (Gümüşhane, Santa, Trabzon), aslani (Samsun) formunda kayıtlıdır.
Oku