Mankalya: Acervetis, Kallatis, Pangalia, Tomisovara, Mangalia
Makale: Özhan Öztürk
Mankalya veya Mangalia’nın eski adı Kallatis (Κάλλατις),[1] MÖ 6. yüzyılda Tomis’in 25 mil güneyinde Milet[2] veya Heraklea Pontika (Karadeniz Ereğlisi) göçmenleri kurulmuş bir Yunan kolonisi olup[3], daha eski adı Acevertis’dir[4].
Antik çağ sonlarında önemini yitiren Kallatis, MÖ 72’de Lucullus tarafından fethedilerek Roma İmparatorluğu’nun Moesia İnferior eyaletine bağlanmış, MS 2. yüzyılda etrafı surlarla çevrilen şehrin savunması güçlendirilmiş, Septimius Severus ve Caracalla dönemlerinde sikke basımı devam ettirilmiştir. 3. Yüzyılda bir kaz kez istila edilen kent 4. Yüzyılda toparlanmış ve yeniden önemli bir liman ticaret merkezi haline dönüşmüştür. Tarihi boyunca nadiren otonom yönetim oluşturabilmiş, Pers, Makedon, Dak ve Roma egemenliklerine girdikten sonra Bizans döneminde Hristiyanlığı kabul etmiş, 7-11 yüzyıllar arasında İlk Bulgar imparatorluğu tarafından yönetilmiştir. 13. yüzyıldan itibaren Ceneviz portulanlarında önemli ticaret limanı Pangalla veya Pancalia olarak geçen yerleşim, Türklerce Pangalia, Rumenlerce Tomisovara, Yunanlılarca Panglikara adıyla tanınmış, Mangalia ise ilk olarak 1593 yılında kullanılmıştır. Osmanlı döneminde Rum ve Yahudilerin yanı sıra önemli miktarda denizcilere sağladığı iş imkânları sayesinde çok sayıda Laz’ın da bu liman kentinde yaşadığı Evliya Çelebi’nin tanıklığından anlaşılmaktadır[5].
Mankalya Demografi
1878’de Türk ve Tatar nüfusunun önemli bir bölümünü Anadolu’ya gönderen Mangalia’da yerleşik Yunan toplumu da daha iyi şartlarda yaşamak için kendi isteğiyle 1960’larda Yunanistan’a göçmüştür. Bunlara ek olarak 1890-92 döneminde gelen Almanlar’ın da 1940’da kendi istekleri ve Nazilerin “Heim ins Reich” politikası uyarınca Almanya’ya yerleştirilince Magnalia’nın demografik yapısı büyük ölçüde değişmiştir. 2002 nüfus sayımına göre kent nüfusu 40.132 kişi olup, bunun 36.220’sin Rumen, 1709’unu Türk, 1415’i Tatar, 339’u Çingene, 191’i Lipovan Rus, 186’sı Macar ve 72’si diğer etnik gruplara mensuptur.
Kallatis Sikkeleri
MÖ 3-2 yüzyıl Kallatis drahmisi solda aslan postu başlıklı Herakles sağda tahıl, topuz ve yay figürleri ile KALLATIA yazısı
Kallatis’te MÖ 4-3 yüzyıllardan itibaren otonom gümüş sikkeler (Octobol, Tetrobos ve Triobol) basılmış olup, Lysimakhus’un (MÖ 281) ölümünden sonra basılan sikkelerin ön yüzünde arslan postu giyen Herakles postu, arkasında kutusunda yay, sopa ve tahıl başağı sembolleri ile kent adı ΚΑΛΛΑΤΙ yazısı bulunmaktadır. Otonom bronz sikkelerde Herakles, Athena, Dionysos, Apollo tasvirleri kullanılmış olup, Lucullus’un fethinden sonra otonom sikke basılma dönemi sona ermiş, Septimus Severus ile Philip dönemleri arasında imparatorluk sikkeleri ΚΑΛΛΑΤΙΑΝΩΝ yazısıyla, ön yüzlerinde Herakles, Demeter, Athena portreleri, arka yüzlerinde Herakles’in görevleri, Dioskuri, arslana binen Kybele, arslana binen Eros, kent kapısı, kent tanrıçası tasvirleri konu edilmiştir.
Mankalya Tarihi Yapılar
Günümüzde ibadete açık olan Esmahan Sultan Camii, II. Selim’in kızı Esmahan tarafından 1575 yılında yaptırılmış olup, Romanya’nın en eski camisidir. 1990 yılında restore edilen yapının etrafından 300 yıllık mezar taşlarına rastlanılan Müslüman Mezarlığı bulunmaktadır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Notlar
[1] Yunanca Κάλλατις, Κάλατις, Καλλατία, Καλλαντία
[2] Mela, 2.2
[3] Diod. 19.73, 20.25; Ptol. 3.10.8; Ammian. 27.4; Anonym. Peripl. s. 12; Procop. de Aedif. iv. 11; Scyl. Peripl. p. 29; Strabon vii. p.319; Scymn. Frag. 15.
[4] Pliny Nat. 4.18
[5] Evliya Çelebi, 1898: Bağdat 305. I, 124b; Dağlı, 1999: 299