Silistre (Durostorum, Theodoropolis, Drasdar) Tarihi

Makale: Özhan Öztürk

Silistre‘de (Bulgarca: Силистра ‘Silistra’, Rumence: Durostor) ilk yerleşim Durostoron veya Durostorum[1], Bulgaristan’ın kuzeydoğusunda Tuna nehrinin güney yakasında, MS 29 yılında Get topraklarında kurulmuş bir Roma kalesi ve olup, Ptolemy’e göre[2]  “Legio prima Italica” diğer yazarlara göre[3] “Legio XI. Claudia” lejyonunu barındırmaktadır.  Marcus Aurelius döneminde (MS 161-69) önemli bir askeri olarak gelişen kent, MS 294 ve 304’de Diokletian tarafından ziyaret etmiş, 302-302’de kalesi onarılmış, 388’de bir piskoposun ikametgâhı olmuştur. 527-65 tarihlerinde I. Justinian tarafından kalesi onarılan Durostorum 586’da Avarlar tarafından fethedilmiş, MS 7. yüzyılda ilk Bulgar Krallığının parçası olmuş, 969’da Kievli I. Sviatoslav tarafından işgal edilmiş, 971’de Bizanslılar tarafından tekrar fethedilmiştir.

Dorostolon Kuşatması

Rus-Bulgar savaşı sırasında Kievli I. Sviatoslav Bulgar krallığının doğusunu istila etmekle kalmamış, Tuna kıyısındaki Pereyaslavets’e yerleşip ordusunu konuşlandırmıştır. Bardas Skleros komutasındaki Bizans ordusu, Bulgar, Peçenek ve Macarların desteklediği Rus ordusunu 970’de Arcadiopolis savaşında yenmiş ve Pereyaslavets’i ele geçirmiş, bunun üzerine Svyatoslav, Dorostolon kalesine sığınmıştır. General I. John Tzimiskes (MS 925-976) komutasındaki Bizans ordusu Rum ateşi kullanan 300 geminin de yardımıyla 65 gün boyunca kenti kuşatmış[4], kale içerisinde aç kalan Rus ve Bulgarlar, Tanrılarını memnun etmek için tavukları hatta çocukları Tuna nehrinde boğmuşlarsa da durumları değişmemiş, son çare olarak başarısız bir yarma harekâtı da denedikten sonra teslim olmak zorunda kalmışlardır.

Bizans egemenliğine giren kentin adı Dorostolon Kuşatmasına katılan general ve aziz Theodore Stratelates’in onuruna Theodoropolis olarak değiştirilmiştir. 1153’de canlı bir ekonomiye sahip kente gelen Arap gezgin İdrisi coğrafya yazılarında kent pazarının kalabalığı ve zenginliğinden bahsetmişse de yerel kabile ayaklanmaları sebebiyle 1001 ve 1088’de Bizans tarafından yeniden fethedilmesi gerekmiştir. 1186’da Bizans imparatorluğunda yaşayan Bulgar ve Vlahların ayaklanmasıyla Silistre’yi de kapsayan ikinci Bulgar krallığı kurulmuş ve kent “Drasdar” adını almıştır. 1279’da Moğolların 3 ay boyunca kuşattığı kent 1396’da Osmanlı topraklarına katılmış ve “Silistre” adını alarak önce Rumeli vilayetine bağlı sancak, 1599’dan itibaren ise Kırım hanlığına bağlı Varna, Köstence, Akkerman (Bilhorod-Dnistrovskyi), Hacıbey’i (Odessa) kaplayan merkezi Silistre veya Özi kalesi olan Silistre eyaletinin merkezi olmuş, 17. yüzyılda güneye doğru genişleyen eyalet Edirne, Filibe (Plovdiv) ve Vidin’i de kapsamıştır.

1652’de Evliya Çelebi tarafından ziyaret edilen Silistre Osmanlı-Rus savaşları sırasında Rus ordusu tarafından bir kaç kez işgal etmiş, 1854’de “Kırım Savaşı” sırasında Ruslarca kuşatılması Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre” adlı oyununa esin kaynağı olmuş, 1864’de gerçekleştirilen idari reformlar sırasında Silistre eyaleti lağvedilerek yerine Tuna vilayeti oluşturulmuştur.

Silistre Kuşatması

Kırım Savaşı sırasında İvan Paskeviç komutasındaki yaklaşık 80 bin kişilik Rus ordusu Silistre Kalesi’ndeki 10 bin kişiden oluşan Osmanlı güçlerini 14 Nisan-23 Haziran 1854 tarihleri arasında 70 gün boyunca kuşatmıştır. Prusyalı Albay Baron Grach’ın hazırladığı tahkimat planlarını ustalıkla uygulayan topçu feriki Musa Hulusi Paşa, Mecidiye tabyası[5], Arap tabyası, Yılanlı tabya adlı savunma hatları boyunca eşsiz bir direniş göstererek, 28 Mayıs’ta müttefik birliklerin İstanbul’dan gemiye binerek bölgeye hareket etmesi ve 22 Haziran’da gerçekleştirdiği büyük saldırıda umduğunu bulamayan Rus ordusunun ertesi gün geri çekilmesini sağlamıştır.

1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sırasında bağımsız Bulgar prensliğinin 1908’de ise Bulgar krallığının parçası olan kent, 2. Balkan Savaşından sonra 1913-40 tarihleri arasında Romanya’ya 1940’da Kraiova antlaşmasından sonra ise yeniden Bulgaristan’a bağlanmıştır.

Demografi

Resmi nüfus sayımlarına göre Silistre kentinde 1888’de 11,414, 1892’de 11.718, 1900’de 12.133, 1908’de 12.055, 1924’de 13.756, 1974’de 48.000, 1985’de 53.500, 2005’de ise 49.166 kişi yaşadığı kaydedilmiştir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Yunanca Δουρόστορον

[2] Ptolemy III.10.10

[3] Ammian. 27.4; Procop. De Aed. IV.7; Theophyl. I.8, 6.6

[4] Treadgold, 1997: 509

[5] 1847’de inşa edilmiş bir kaledir.