Balkan Savaşları ve Trakya’nın Bulgar ordusunca işgali, 1912

Makale: Özhan Öztürk

30 Eylül 1912’de seferberlik ilan eden Balkan devletleri Osmanlı İmparatorluğu ile çeşitli cephelerde çatışırken 1. ve 3. Bulgar orduları Kırklareli’ni koruyan Osmanlı 1. ordusuna cepheden ve güneyden hücum etmiştir. 2 ordu arasında sıkışan Abdullah Paşa ordunun Lüleburgaz’a çekilmesini emretmiş, 28 Ekim’de Bulgar 3. ordusuna bağlı 5. tümen Vize’de durdurulmuşsa da Kırklareli’ndeki 1. Ordu kendinden üstün kuvvetler karşısında tutunamamış ve Soğucak deresi üzerinden Ergene Çayı’na dek geri çekilmiştir.

Abdullah Paşa burada da tutunamayınca 5 Kasım’da Çatalca önlerine dek gerilemiş,

Ali Yaver Paşa komutasındaki Kırklareli kolordusu ise çekilme esnasında Bulgar 2. kolordusuna teslim olmak zorunda kalmıştır. Bulgar ordusunun İstanbul’a yaklaşması başkentte panik havası estirmiş, hükümet bir yandan İtilaf devletlerinden yardım isteyip, Bulgar kralına barış için başvururken diğer yandan başkenti Bursa’ya taşıma hazırlıklarına başlamıştır. Bulgar ordusu 17 Kasım’da Çatalca’ya saldırmışsa da güçlü direniş karşısında çekilmek zorunda kalınca 25 Kasım’da başlayan ateşkes görüşmeleri 3 Aralık’a dek sürmüş, sonuçta Osmanlı heyeti adına Nazım Paşa Bulgarların tüm isteklerini kabul etmiştir.

17 Aralık’ta başlayan Londra Konferansı‘nda Balkan Devletlerinin gerek aralarında gerekse Osmanlı devleti ile bir anlaşmaya varamayınca, Bulgarlar kuşattıkları Edirne’ye 3 Şubat’ta yeniden saldırmışlar ve 26 Mart 1913 günü kente girmeyi başarmışlardır. Ruslar’ın araya girmesiyle Bulgarlar’ın İstanbul’a yürüyüşü yarım kalmış ve Osmanlılar’ın ateşkes teklifini kabul etmek zorunda kalmışlardır. Londra’da başlayan görüşmelerde 30 Mayıs 1913 tarihli antlaşmayla Osmanlı devleti Makedonya, Girit ve Ege adalarının yanı sıra Edirne’yi de kaybetmiştir.

Antlaşmadan 1 gün sonra Makedonya’nın paylaşımı konusunda anlaşmazlığa düşen Balkan devletleri aralarında savaşa tutuşup, Sırbistan, Yunanistan ve Romanya Bulgaristan’a karşı birleşince fırsattan yararlanan Osmanlı kuvvetleri Kırklareli bölgesindeki Bulgar kuvvetlerini geri çekilmeye zorlayarak Edirne’yi geri almayı başarmıştır. Bulgarların 31 Temmuz’da ateşkes istemesi üzerine 30 Eylül 1913 tarihli İstanbul Antlaşmasıyla Edirne Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Balkan Savaşları boyunca Sırplar, Yunanlılar, Bulgarlar ve Türkler birbirini boğazlamış olup, Yunan resmi kaynakları bile sadece Bulgar ordusunun işgali altında bulunan Trakya ve Makedonya’da yaklaşık 300 bin Müslüman’ın katledildiğini iddia etmiştir[1].

Osmanlı devleti ile Bulgaristan Ekim 1913’de Doğu Trakya’daki Bulgarlar ile

Bulgaristan’daki Türklerin değiş tokuş edilmesi için bir antlaşma imzalamış[2], aynı şekilde Yunanistan’la da resmiyete dökülmeden kısmı bir nüfus mübadelesi yapılmış, Yunanistan’dan gelen Türkler ile Doğu Trakya Rumları önemli ölçüde yer değiştirmiştir. Türkiye İçişleri Bakanlığı’nın istatistiklerini kaynak gösteren Toynbee ve McCarthy, 1912-1920 arasında

Balkanlardan gelen 413.922 kişinin Osmanlı devletinin çeşitli vilayetlerine yerleştirildiğini iddia etmiştir[3].

Bulgaristan tarihi Makale Serim

Bulgarlar ve Proto Bulgarların Kimliği

Moesia: Antik Çağ’da Bulgaristan Tarihi ve Arkeolojisi

Ortaçağ’da Bulgaristan: 1. ve 2. Bulgar Krallıkları ve Bizans Dönemi

Osmanlı Döneminde Bulgaristan; Bulgaristan Türklerinin Kırım ve Sürgünü

Balkan Savaşları; Trakya’nın Bulgar Ordusunda İşgali, 1912

Notlar

[1] Les cruautés Bulgares en Macédoine orientale et en Thrace, 1912-1913. Athens, 1914

[2] Türk-Bulgar sınırının her iki yanında 15 km mesafede oturanları kapsayan bu

antlaşmayla 48.570 Müslüman ile 46.764 Bulgar karşılıklı olarak yer değiştirmiştir (Önder, 1991 : 270)

[3] McCarthy, 1998: 184; Toynbee, 1922:138

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016