Piazza Navona 41°53′56″N 12°28′23″E /ˈpjattsa naˈvoːna/ Roma kentinin kalbinde yer alan ve kentin en güzel meydanlarından birisi kabul edilen Piazza Navona‘nın yerinde MS 85’de Domitian tarafından inşa ettirilen bir Circus Domitianus stadyumu bulunmaktaydı.
Piazza Navona nerede? Piazza Navona’ya nasıl gidilir?
Tarihi
Romalılar 30 bin kişilik bu Circus Domitianus stadyumuna agones adı verilen oyunları izlemeye
gittiğinden ‘Circus Agonalis‘ (‘Rekabet arenası’) adıyla da bilinmekteydi. Stadyumun yıkılmasından çok sonraları, Pazar yerinin Campidoglio’dan buraya taşınması ve Papa X. Innocent (1644-1655) bölgeyi düzenletmesiyle birlikte meydanın etrafında yapılaşma artmıştır. Navona Meydanı’nın bugünkü şekli 2 bin yıl önceki stadyumun mirası olup, yayalara yarılan yol stadyumun oyun alanını, etrafındaki binalar ise stadyumun tribünlerinin bulunduğu yerde konumlanmıştır. Meydanın merkezinde Domitian’ın Circo di Massenzio’dan getirttiği bir dikilitaş ile Bernini tarafından tasarlanan Dört Nehir Çeşmesi (Fontana dei Quattro Fiumi), çeşmenin hemen arkasında ise Sant Agnese in Agone Kilisesi, meydanın etrafındaki 16-17. yüzyıl yapımı binaların ardında ise San Luigi dei Francesi kilisesi bulunmaktadır. Meydanın güney ucunda ise Bernini’nin yunusla güreşen Arap, Giacomo della Porta’nın ise 4 Triton heykeli yaptığı Arap Çeşmesi (Fontana del Moro, 1575), kuzey ucunda ise yine Giacomo della Porta tarafından tasarlanan Neptün heykeli ise Antonio Della Bitta tarafından yapılan Neptün Çeşmesi (1574) bulunmaktadır. Meydan civarında ayrıca Cupis, Torres Massimo Lancellotti ve Roma Müzesi’ne ev sahipliği yapan Palazzo Braschi sarayları ile Nostra Signora del Sacro Cuore kilisesi bulunmaktadır.
Piazza Nedir?
Rönesans mimarları, 15. yüzyılda Piazza (meydan) kavramını yaratmış, pazar ve kamusal alanları binalarla çeviren kentsel peyzajın tasarımı yeniden yapılmıştır. Piazzalar (veya İtalyanca Piazze) İtalyan kentlerinde dini ve siyasi propaganda, ticaret, festivaller ve kamu idamları için kullanılıyorlardı. Ayrıca sıradan İtalyanlar için ikinci bir ev, dedikodu yapmak, yerel haberleri öğrenmek, yeni modayı takip etmek, yeni insanlarla karşılaşmak ya da ailenizle bir akşam yürüyüşü yapmak için meydanlar ideal mekanlardı.
Roma’nın En Güzel Meydanı
Roma’daki en güzel meydanın Piazza Navona olduğu pek çok gezgin tarafından ifade edilmiştir. Meydan, gece gündüz, müzisyenler, sanatçılar, mimiler ve sokak satıcıları ile dolu olup, etrafı Bernini Restoranı, 4 Fiumi, Caffe Domitziano ve Vacanza Romane gibi turistlere hitap eden çok sayıda restoran ve cafe ile doludur. 1815’ten beri hizmet veren Caffe Tre Scalini bunların en eskisi olup, 1946’da Francesca Colasanti-Ciampini’nin 13 çeşit İsviçre çikolatasını çikolatalı trüf şekline benzeyen dondurulmuş bir tatlıya karıştırınca oldukça ünlü olmuştur. Geceleri sodyum buharlı sokak lambaları, Piazza’nun üzerinde ürkütücü bir parıltı yaratmaktaysa da bu meydanda hayat ve eğlence hiç tükenmemektedir.
17. yüzyıl barok tarzındaki Piazza Navona, Papa X. Innocent (Pamphilj) tarafından yaptırılmıştır. Papa, 1644’ten 1655’teki ölümüne kadar, şimdi Brezilya Büyükelçiliği olarak kullanılan Palazzo Pamphilj’i, Agone’daki Sant’Agnese Kilisesi’ni ve Bernini’nin Dört Nehir Çeşmesi’ni yaptırmıştır.
Domitian Stadyumu
Piazza Navona’nın neden dikdörtgen formunda olduğu hakkında fikriniz yoksa ya da Google map ya da drone fotoğrafından burasının yarış pisti gibi göründüğünü fark ettiyseniz geçmişte Navona’nın yerinde MS 86’da İmparator Domitian tarafından inşa ettirilen 20.000 kapasiteli bir Atletizm Stadyumu olduğunu öğrenmek merakınızı giderecektir. Yunanca Stadyum kelimesi, çıplak atletik ayak yarışları için kullanılan yaklaşık 200 metreye eşdeğer ölçümü ifade etmekteydi. Agone kelimesi ise Yunanca fiziksel mücadele anlamına geliyordu. Domitian, diğer Romalı elitler gibi, Yunanlıların Romalılardan entelektüel olarak üstün olduğunu düşünüyordu. İmparator, Capitoline Tepesi‘ndeki Jüpiter Optimus Maximus Tapınağı’nı onardıktan sonra, Olimpiyat oyunlarına benzer bir Yunan festivali olan Ludi Capitolini ile yeni Tapınağı kutlamak için bu stadyumu inşa ettirmişti. Yunanca agone sözcüğü Roma lehçesinde önce n’Agona’ya, ardından Navona’ya dönüşmüştür. Domitian, Roma’nın 11. İmparatoru ve Flavian Hanedanlığı’nın sonuncusuydu. Babası Titus Flavius Vespasianus (Vespasian), Roma halkına Barış Tapınağı’nı, Kaplıca kompleksini ve Flavian Amfitiyatrosu‘nu (Coliseum/Kolezyum) yaptırmıştı.
Domitian’ın Roma’daki Eserleri
Domitian, 15 yıllık iktidarında Flavian ailesinin adını yaşatmak için önce kardeşi Titus için bir anıt kemer yaptırmış, deniz savaşı gösterileri için Kolezyum’a su yalıtımı ekletmiş, Forum’da Quirinal Tepesi’ndeki aile evine Vespasian ve Titus ve Flavian Mozolesi’ne adanmış bir Tapınak inşa ettirmiştir. Ardından Piazza Navona’daki Stadyumu ve Stadyumun hemen yanındaki Odeum konser salonunu, Capitoline Tepesi’ndeki Jüpiter Optimus Maximus Tapınağı’nı ve MS 80 yangınından zarar gören diğer tapınak ve binaları yeniden inşa etmiştir. İmparator son olarak günümüzde Castel Gandolfo olarak bilinen Alban Tepeleri’ne bir yazlık saray inşa ettirmiştir ki burası 1626’dan beri Papalık yazlık sarayı olarak kullanılmaktadır.
Domitian Stadyumunun İzleri
Domitian’ın stadyumunun antik kalıntılarını görmek için Piazza Navona’dan ayrılıp, kuzeye Neptün Çeşmesi‘ne doğru yürüyüp, Piazza Tor Sanguine’ye çıkmak oradan sola dönününce, 1930’lardan kalma banka binasının altındaki kemerlerden birini görebilirsiniz. Sola doğru yürümeye devam ederseniz 2014 yılında açılan yeni Stadio Domiziano Müzesi’nin önünde bulabilirsiniz (Link: Stadio di Domiziano). Stadio müzesi sergisin, özellikle MS 217’den sonra stadyumun gladyatör mekânı olduğu yıllarda yoğunlaşmış olup, asırlar sonra hala gladyatörler hala izleyici çekmeyi başarmaktadır. Müze her gün 10:00 – 19:00 ve cumartesi günleri 20: 00’a kadar açık. Bilet fiyatı 8 € ve bu fiyata bir sesli rehber dahildir. Faşist lider Benito Mussolini, 1936-38 yılları arasında, antik Roma’nın ihtişamını ortaya çıkarmak ve Üçüncü Roma’nın gelecekteki ihtişamına bağlamak için kentteki eski anıtları ortaya çıkarmak istemiştir. Bu dönemde, Kolezyum’a bağlanan Fori Via dei Fori Imperiali, St.Peter Bazilikası’na bağlanan Via della Conciliazione’nin yanı sıra Augustus Mozolesi, Ara Pacis Müzesi ve Piazza Augusto Imperatore’iyle yaratmıştır. İtalya’da özellikle başkent Roma’da Faşist Mimari tarzının güçlendiği bu dönemde eski Domitian Stadyumu’nu ortaya çıkarmak için Piazza di Tor Sanguina’da kazılar yapılmıştır. Mimarlar, eski stadyumdan Tiber Nehri’ne açık bir görünüm yaratarak Giuseppe Zanardelli boyunca binaları yıkmayı planlamışlarsa da proje iptal edilmiş ancak bugün gördüğümüz kemerler ortaya çıkmıştır.
Pasquino
41.897722°N 12.472278°E Roma kentinde Parione semtinde Helenistik formda bir heykel olup, Piazza
Navona’nın güneybatı köşesinde Palazzo Braschi’nin (Museo di Roma) çaprazında bulunmaktadır. Heykel Roma’da bulunan ve halkın heykelin kaidesi ve etrafındaki duvarlara yönetim hakkında hissettiklerini yazarak sistem eleştirisi yaptığı çok sayıda konuşan heykelin en eskisiydi. Konuşan heykeller genellikle birisini temsil etmekte olup, Pasquino Homer’in İlyada destanındaki Menelaus’u temsil etmekteydi.
Piazza Navona ilginç bilgiler
17. yüzyılda Papa X. Innocent döneminde Cumartesi ve Pazar günleri çeşmelerin gidiş yollarını kapatılarak insanlara havuza girme fırsatı verilmekteydi ki ‘Piazza Navona gölü’ olarak adlandırılan bu gelenek 1866’ya Papa IX. Pius döneminde dek sürdürülmüştür.
Piazza Navona’da Via dell’Anima adlı bir hayaletin yaşadığına ve dolunay zamanı ortaya çıktığına inanılmaktadır.
1880’lerde kaldırım seviyesi yükseltilirken o güne dek bu meydanda kurulan pazar yeri Campo de’ Fiori‘ye taşınmışsa da Noel Pazarı hala Piazza Navona’da kurulmaktadır
3 Eylül 2011’de bir adam meydandaki çeşmelerdeki figürlerden bazılarının kafalarını koparmıştır.
Bir söylenceye göre meydanda yeralan Sant’ Agnese in Agone kilisesinin adı pagan dönemde Hristiyan olmaya karar verip bekaret yemini edince buna bozulan taliplerince öldürülen Agnese adlı kızdan gelmektedir.
1964 yapımı ‘Dün, Bugün ve Yarın’ (Yesterday, Today and Tomorrow), 1972 yapımı Catch-22, 1990 yapımı ‘Çeşmedeki paralar‘ (Coins in the Fountain) ile 2000 yapımı ‘Melekler ve Şeytanlar‘ (Angels and Demons) filmlerinin önemli sahneleri Piazza Navona’da çekilmiştir.