Mısır Mitolojisi Sözlüğü (J-Z)
Mısır Mitolojisi Sözlüğü adlı bu küçük alfabetik sözlükte Mısır Mitolojisi ve Eski mısır Dini konulu maddeleri kısaca formda sunmaya çalıştım
Jaht Sonradan Thoth ile karıştırılan bir ay tanrıçasının adıdır.
Joh, Jah Ay tanrısının adıdır.
Juesaes, Iusas, Jusas Bir tanrıçanın adıdır.
Junit Tuphium kentinin yerel bir tanrıçasının adıdır.
Ka İnsanlar ve tanrılarda yaşam gücünün kaynağı olup, bedeni ayakta tuttuğuna inanılan ruhun adıdır. Ölümden sonra ‘Ka’ bedenden ayrılmakta, Khat adı verilen beden ise mumyalanmaktadır.
Kamephis Amon’un isimlerinden birisi olup, ‘anasının boğası’ anlamına gelmektedir.
Kamutef Amon ile Min’in birleşik formunun adıdır.
Kara Bakire İsis’in tasvirlerinden birisidir.
Kauket Karanlık ve başlangıçta var olan kaosu temsil eden bir tanrıçanın adı olup, Hermopolis’te tapınılan Ogdoad adlı sekiz tanrıdan birisidir.
Kaz Evrenin oluşumu sırasında bir yumurtadan çıkan kazın, uçarak karanlığı yok ettiğine ve Tanrı Ra’ya dönüştüğüne inanılmaktaydı.
Keb Yeryüzü tanrısı Seb’in adının farklı transliterasyonlarından birisidir.
Kebeçet Anubis’in kızı olup, yılan biçiminde tasvir edilip, cenaze kültünde önemli bir rol oynayan su ile arındırmanın kişileştirilmiş formu olan tanrıçadır.
Kebeçsenef, Kebehsenuf, Kebşenuf Horus’un oğullarından birisinin adıdır. Mumyalanan ölülerin iç organlarının saklandığı kavanozların kapağında şahin başlı bir tanrı olarak tasvir edilir.
Kekui Kekuit’in karısı olan bir başlangıç tanrısının adı olup, çoğunlukla kurbağa nadiren babun maymunu olarak tasvir edilmekteydi.
Kekuit Thoth tarafından Kaos’tan yaratılan bir başlangıç tanrıçasının adı olup, Kekui’nin karısıdır.
Kem, Ham Büyüme ve artışın tanrısının adı olup kadın elbisesi girmiş şekilde tasvir edilir.
Kematef Geç dönemde Amon için kullanılan bir isimdir.
Kemoş Moab halkının tanrısı olup, Baal’in varyantlarından birisidir.
Kemwer, Kemur Athribis kentinde tapınılan bir kara boğaya verilen isimdir.
Keops Beşinci hanedanın ilk firavunu olmasının yanı sıra oğlu Kefren ve yeğeni Mikerinos ile birlikte tanrılaştırılmış üç firavundan birisidir. Üç firavunun adına dikilen piramitlerin arasında yer alan sfenksin yüzünün Keops’a ait olduğu sanılmaktadır.
Khat İnsanın bedensel varlığına verilen isimdir. Bkz. Ka
Khem Bereket, hasat, tarım, bitkisel yaşam tanrısının adı olup, mumya olarak tasvir edilmiş bir baba tanrıdır. Yunan panteonunda Pan ile özdeşleştirilmiştir.
Khensit Aşağı Mısır’da yirminci bölgede (nome) tapınılan bir tanrıçanın adı olup, uraeus yılanı formundadır ve Sopdu ile özdeşleştirilmektedir.
Khentamentet Abydos şehrinin yerel tanrısı olup zamanla Osiris’le özdeşleştirilmiştir.
Khentekhtai Khenti-Kheti’nin Yunan kültürüne kabul edilmiş formudur.
Khenti-Kheti Şahin tanrının adıdır. Orijinal formunun timsah olduğu ve Athribis’in kara boğası Kemver ile ilişkili olduğu sanılmaktadır.
Khenti-irti Adalet ve düzeni sağlayan şahin tanrının adı olup Horus’la özdeşleştirilir.
Khentamenti Erken dönem Mısır mitolojisinde çakal başlı ölüm tanrısının adı olup, geç dönemde Osiris olarak tanımlanmıştır.
Khentimentiu Kader ve ölümün efendisi olan tanrının adıdır.
Khepri, Khepera, Kheper, Khepra Skarabe ‘bok böceği’ olarak tasvir edilen önemsiz bir tanrının adıdır. Khepri inancında hayvan gübrelerini top yapıp yuvarlayan skarabe (Latince: Scarabaeus sacer) adlı böceklerden esinlenilmiş, böceklerin güneşi dünyanın etrafında yuvarladığı düşünülmüştür.
Kherti Koç başlı yeraltı tanrısı ve ölü ruhları taşıyan kayıkçının adıdır. Piramitlerde bulunan yazıtlarda firavunun kendine tehdit oluşturan Kherti’ye karşı tanrı Re’den yardım aldığı kayıtlıdır.
Khnum, Knum Nil nehri deltasını tarım için bereketli kılan koç başlı tanrının adı olup, Heket’in kocasıdır. Luxor’un güneyinde Esna’da (antik Latopolis) bulunan tapınağı bugün bile gezilebilecek durumdadır.
Khnum, Khnemu Başlangıçta Nil nehriyle özdeşleştirilen insanların ve tanrıların vücuduna şekil verdiğine inanılan yaratıcı tanrının adı olup, Heket’in eşidir ve koç başlı olarak tasvir edilmektedir. Özellikle Elephantine adası ile Esna adlı iki nehir kenarı yerleşimi Khnum kültünün kutsal kült merkezleri olmuştur. Bazı yarı Hıristiyan mezhepler tarafından MS 2-3. yüzyıla dek tapınılmıştır.
Khons, Khonsu, Khons, Khensu Amon ve Mut’un oğlu olan ay tanrısının adıdır. Zamanın efendisi olup bazen Djeheuty (Yunan mitolojisinde Thoth) ile özdeşleştirilir. Yeni krallık (MÖ 1100) döneminde Teb’de adına Karnak kompleksi inşa edilmiştir.
Khonsu-Hor Khonsu’nun ilkbahar yağmuru olarak tasvir edilen formudur.
Khontamenti Ölüler tanrısı olup köpek ya da boynuzlu köpek kafalı olarak tasvir edilmektedir.
Khunubis Sürü ve çobanların koruyucu tanrısının adı olup, koç formunda tasavvur edilmekteydi.
Kis Kusae bölgesinin yerel tanrısının adıdır.
Koftim Babil kulesinin inşa edildiği ve insan dillerinin birbirine karıştığı dönemde yaşamış bir kralın adı olup Misraim’in oğludur.
Köpek Yer altı dünyasının kralı köpek formundaki Khenti-Amentiu’dur.
Kuk Hermopolis kentinin sekiz tanrısından (Ogdoad) birisinin adı olup, Kauket ile birlikte karanlık ve başlangıç kaosunu temsil etmektedir. Işığın yaratılmasının ardından şafak ve alacakaranlığı yaramışlardır.
Lepidotus Kutsal kabul edilen bir balığın adıdır.
Maahes, Mihos, Miysis Bubastis kentinde tapınılan pek az tanınan bir tanrının adı olup, geç dönemde Memphis’te Bastet ile Ptah’ın oğlu olarak saygı görmüştür.
Ma’at, Ma’at Adalet ve gerçekle özdeşleştirilen, Osiris’in ölüm mahkemesinde ölülerin kalbini bir tüyle karşılaştırarak tartan, Mısır’da günlük hayatın ve Firavun’un yasalarının temel dayanağı olan bir tanrıçanın adıdır.
Mafdet Erken dönem (1. Hanedan) tanrıçalarından birisinin adı olup, yılan ve
akrepleri yok etmektedir. Yılan zehirlenmelerinde tedaviye yardım etmekte olan kedi veya panter formunda tasvir edilmiştir.
Mahes Yaz sıcağının kişileştirilmiş formu olup ‘katliamın efendisi’ anlamındadır.
Mandulis, Merulis Sudan’ın kuzeydoğusunda yer alan Nübye bölgesinde antik çağda tapınılan bir tanrının adı olup, Philae şehri kültünün merkeziydi. Roma döneminde gök ve güneş tanrısı olarak kabul edilmiştir.
Mehen Bir yılan tanrının adı olup, güneş tanrısının geceleri ölüler dünyasına yolculuk ettiği kayığın koruyucusudur.
Mehturt, Mehurt, Mehet-Veret Güneşi boynuzlarında taşıdığına inanılan devasa bir sığır olarak tasvir edilen gökyüzü tanrıçasının adıdır.
Mendes Tabiat tanrısının adı olup, Yunan panteonundaki Pan’ın karşılığıdır.
Bkz. Ba
Menhit Latopolis (bugünkü Esna) kentinde tapınılan aslan formunda tasvir edilen savaş tanrıçasının adı olup, koç başlı tanrı Khnum’un karısı ve Hike’nin annesidir.
Menthu Savaş tanrının adı olup, şahin başlıbir adam olarak tasvir edilir.
Meret, Mert Sevinç ve şarkı tanrıçasının adıdır.
Meretseger, Mertseger Vadilerde bulunan kralları koruyup gözeten dağ tanrıçasının adı olup kobra formunda tasvir edilmekte ve ‘Sessizliği Seven’ anlamına gelmektedir.
Mert-sekert İsis veya Hathor’un adlarından birisi olup, yeraltı tanrıçası olarak saygı gösterilmektedir.
Mesenet, Meskhenet, Meskhent Çocuk doğumundaan sorumlu tanrıçanın adı olup, aynı zamanda kader tanrıçasıdır. Başında iki halka ile tasvir edilen tanrıça bazen bir ineğin rahmi ile özdeşleştirilmiştir.
Mihos Bastet ile Ptah’ın oğlu olan bir aslan tanrının adıdır.
Mikerinos, Menkaura Dördüncü Hanedan döneminde (MÖ 2620-2480) yaşamış bir firavun olup Giza’nın en küçük piramidi onun döneminde yapılmıştır. Eski Mısır dilinde Mekaura adıyla bilinen Mikerinos’tan Herodot Keops’un oğlu olarak bahsetmiştir.
Min Bereket ve bitkilerin yeşillenmesinden sorumlu bir tanrının adı olup, aynı
zamanda doğu çölünde seyahat eden yolcu ve kervanların koruyucusudur.
Mnever, Mnevis Heliopolis kentinde tanrı olarak tapınılan kutsal siyah boğanın adıdır. Boynuzları arasında güneş diski taşıdığı tasvir edilip güneş tanrısının bir temsilcisi olarak saygı gösterilir ve adına pek çok festival düzenlenirdi.
Mneyis Mısır boğalarına Yunanalrca verilen isimdir.
Mut Teb kentinin koruyucu tanrıçasının adı olup, Amon’un karısıdır. Mısır dilinde ‘anne’ anlamına gelmekte ve akbaba formunda tasvir edilmekteydi.
Naunet Hermopolis kentinin sekiz ilahi varlığından (Ogdoad) birisinin adı olup, başlangıçta varolan yeraltı dünyasının tanrıçasıdır. Erkek karşılığı ise kocası Nun’dur.
Neb-er-tcher Osiris’in adlarından birisi olup, ‘Evrenin efendisi’ anlamına gelmektedir.
Nebetu, Nebtuu Yerel tanrıçalardan birisinin adıdır.
Nekhmetavaj, Nehmet Avai Bir tanrıçanın adıdır.
Neferhor, Nephoros, Nopheros Bir tanrı adıdır.
Nefertem, Nefertum, Nefer-Tem, Nefer-Temu Lotus çiçeğiyle özdeşleştirilen genç bir tanrının adı olup, bazı Piramit yazıtlarında (MÖ 2350) adı geçmektedir. Yeni krallık (MÖ 1539-1075) döneminde arttığı ve aynı zamanda sabah güneşi ile özdeşleştirildiği de bilinmektedir.
Neftis Yeryüzü tanrısı Geb ile gök tanrıça Hathor’un kızları, Osiris’in kardeşi ve Seth’in karısı olan bir tanrıçanın adıdır.
Neheb-ka Yılan başlı bir tanrıçanın adıdır.
Nehebkau, Nehebu-Kau, Nehebkhau Ölüler Diyarının kapısını bekleyen yılan tanrının adıdır.
Nehes Uykusuzluk tanrısının adı olup, her gece Ra’nın teknesinde seyahat etmektedir.
Nehmetavay Thoth’un eşi ve bazı kaynaklara göre Neferhor’un annesinin adıdır.
Neith Başlangıçta Sais sonradan Memphis kentinin kült merkezi olduğu bir tanrıçanın adıdır.
Nekhbet, Nekhebit Yukarı Mısır’da bulunan Nekheb şehrinin akbaba tanrıçasının
adıdır. İlk hanedan döneminden itibaren tüm Yukarı Mısır’ın koruyucu tanrıçası olmuştur.
Nenun, Nenven Horus’un adlarından birisi olup, ‘sonu görünemeyen’ anlamına gelmekte (gökyüzü) ve şahin başlı olarak tasvir edilmektedir.
Neper, Nepri, Nepra Arpa ve kırmızı buğday ile özdeşleştirilen hububat tanrısının adıdır. Kocası tarafından kovulunca çocuklarını üvey anneleri İno’nun şerrinden korumuştur.
Nephthys, Neb-hut, Nebthet Ölü gömme ayinleriyle ilişkilendirilen bir tanrıçanın adı olup, Geb ile Nut’un kız kardeşi ve kaos tanrısı Set’in karısıdır.
Nepit Tahıl tanrıçasının adı olup, tahıl tanrısı Neper’in dişil karşılığıdır.
Nu, Noo Başlangıçtan beri var olan uzay boşluğuna verilen isimdir.
Nun Dünyayı çevreleyen ve tüm her şeyin ondan yaratıldığı başlangıç suyunun kişileştirilmiş formu olup, güneş tanrısı Re’den bile eskidir.
Nunet Okyanus tanrıçasının adıdır.
Nut Heliopolis’in dokuz tanrısından birisi, cennetin kişileştirilmiş formu ve Şu ile
Tefnut’un kızı olan gök tanrıçasının adıdır.
Obelisk, Dikilitaş İnce uzun, tepesi sivrilerek piramit şeklinde sonlanan dört yüzlü taş anıtların adı olup, güneş tanrısı Ra’ya tapınma kültü ile ilgilidir. İki yüzlü taş anıt ‘stela’ ise obelisk’in daha iptidai bir türüdür.
Antik dünyadaki obeliskler:
Asur: Asur kralı III. Şalmaneser’in siyah renkli obeliski MÖ 9. yüzyıla ait olup günümüzde British Museum’da sergilenmektedir.
Mısır: Eski Mısır’da daha çok tapınak girişlerine dikilmekte olup, Aswan’da yapımı yarım kalmış olanla birlikte 28 antik örnek günümüze intikal etmiştir.
Bunların bulunduğu ülkeler:
ABD (1)
- Firavun III. Tuthmosis, Central Park, New York
Fransa (1)
- Firavun II. Ramses, Place de la Concorde, Paris
İngiltere (3)
- Firavun III. Tuthmosis, Victoria Embankment, Londra
- Firavun II. Amenhotep, Oriental Museum, Durham Üniversitesi
- Firavun IX. Ptolemy, Philae Obelisk, Wimborne, Dorset
İsrail (1)
- Caesarea Obelisk
İtalya (12)
o Roma (9):
- Agonalis, Piazza Navona, 53 m
- Dogali Obelisk, Firavun II. Ramses, 6,34 m
- Flaminio, Piazza del Popolo, Firavun II. Ramses, 24 m
- Laterano, Lateran Palace, Firavun III. Tuthmosis, 18 m
- Minerveo, 47 m
- Matteiano, Firavun II. Ramses, 68 m
- Quirinale, Quirinale Palace, 63 m
- Solare, Firavun II. Psammetichus, 79 m
- Vatikan, Saint Peter Meydanı, 5 m
o Piazza del Duomo, Catania (Sicilya)
o Boboli Bahçeleri (Floransa)
o Urbino
Mısır (4)
- Firavun I. Tuthmosis, Karnak Tapınağı, Luksor
- Firavun II. Ramses, Luksor Tapınağı
- Firavun Hatşepsut, Karnak Tapınağı, Luksor
- Firavun I. Sesostris, Heliopolis, Kahire
Türkiye
- Firavun III. Tuthmosis, Sultanahmet (At) Meydanı, İstanbul
Ogdoad Yunanca sekiz anlamına gelen kelime Yukarı Mısır’da yer alan Hermopolis kentinde tapınılan sekiz adet tanrıyı tanımlamak için kullanılmaktaydı. Bunlar:
1,2: Nun, Naunet (başlangıç suyu)
3,4: Huh, Hauhet (sonsuz Uzay)
5,6: Kuk, Kauket (karanlık)
7,8. Amon, Amaunet (gizli güçler)
Oksyrrynkhos Osiris’in erkeklik organını yiyen ve Nil nehrinde yaşayan bir balığın Yunanca adı olup, kutsal kabul edilmiştir.
Opet Festivali Yeni krallık ve sonrasında Thebai kentinde kutlanılan bir festivalin adıdır.
Osiris, Usire Aynı zamanda bereket, yeniden dirilme ve bitkilerin büyümesi için
tapınılan ölüm tanrısı ve ölüler diyarının efendisidir. Babası gök tanrısı ve ölülerin koruyucusu Horus olup, gökyüzü tanrıçası İsis ile evlidir. Erkek kardeşi Seth tarafından öldürülmüş ve vücudu bir sandığın içinde Nil nehrine bırakılmıştır.
Osymandyas Firavun 2. Ramses’e Yunanlarca verilen isimdir.
Ölüler Diyarı, Ölüler Dünyası, Ölüler Ülkesi, Yeraltı dünyası Papirüs üzerine yazılmış birden fazla kopyası bulunan bir kitabın adı olup, ölüm törenlerinde gerçekleştirilen ayinler ve okunan duaları içermektedir. Ruhun yaşamını sürdürebilmesi için ölen kişinin bedeninin mumyalanması gerekmektedir. Ölüler kitabında bedeni mumyalanan ruhun, Osiris’in hüküm sürdüğü Ölüler Ülkesi’ne gidip, Ölüler Mahkemesi’nde yargılanması, mumyalama sırasında bedende bırakılan tek iç organ olan kalbinin diğer kefesinde bir tüy olan bir terazide tartılıp terazinin dengesinin bozulması durumunda bir yaratık tarafından yutulması, kalbin hafifliği durumunda Duat adı verilen öteki dünyanın 12 bölgesine giriş izninin çıkması ve oradaki düzenden bahsedilmektedir.
Pahet Kedi tanrıçanın adı olup, yanlışlıkla aslan tanrıça Sekhmet ile karıştırılmıştır
Pakhet Çöl tanrıçasının adıdır.
Petbe İntikam tanrısının adıdır.
Petesukhos Bir timsah tanrının adıdır.
Phoeniks, Phoiniks Etiyopya’da yaşadığına inanılan ve güneşe tapınma ile ilişkilendirilen efsanevi bir kuşun adıdır. 500 yılda bir yanar ve yeniden küllerinden doğar. Mısır Phoneksi altın sarısı ve parlak kırmızı renklerden oluşmakta olup, güneşi sembolize etmektedir (akşam ölür, sabah dirilir). Söylenceye göre tüyleri ateş kırmızısı, açık mavi, koyu kırmızı ve altın sarısı renklerinde olan bu kuşa Mısır’a giderken başka kuşlardan bir kafile eşlik etmektedir. Bir başka söylencede Mısır’da Heliopolis tapınağına babasının ölüsünü götüren kuşu gören tapınak rahibi kutsal kitaba bakarak bu kuşun Phoiniks olduğuna ikna olursa ölü Phoiniks’in cesedini yakmaktadır.
Erken dönem Hıristiyan geleneğinde Phoeniks ölümsüzlük ve yeniden dirilişin sembolü olmuştur.
Bkz. Rok, Anka kuşu, Simurgh
Ptah Dünyaya şekil veren Memphis kentinin yaratıcı tanrısının adı olup, başta heykeltıraşlar olmak üzere sanatçıların koruyucusudur. Başlangıçta bir tarım tanrısıyken Memphis’in başkent olmasıyla baştanrı olmuş, Sekhmet ve Nefertum ile birlikte tanrılar üçlüsünü oluşturmuşlardır. Yunanlar Ptah’ı ilahi demirci Hephaistos olarak adlandırmışlardır.
Ptah-Seker-Osiris, Ptah-Seker-Asar Ptah, Seker ve Osiris (Asar) adlı tanrıların birleşik formu olan bir cenaze tanrısıdır.
Ra, Re Öğle güneşinin kişileştirilmiş formu olan en önemli Mısır tanrısının adı olup,
kendini dünyayı çevreleyen başlangıç denizi üzerindeki bir adadan yaratmıştır. Ra, şahin başlı insan formunda tasvir edilmekteydi.
Mısır’da Ra dışındaki diğer önemli tanrılar da güneşin görünümlerinden oluşmaktaydı. Geceleyin güneş tanrının ölüp, sabahleyin tekrar dirildiğine inanmaktaydılar. Heliopolis kökenli Ra’nın popülaritesi Thebae’nin başkent olmasıyla azalarak yerini Amon almışsa da zamanla iki tanrı birleştirilerek adı Amon-Ra olmuştur. Firavun IV. Amenhotep, Akhenaton (Tel-el-Amara) kentini kurarak bir başka güneş tanrısı Aton’u baş tanrı ilan etmiştir.
Bkz. Aton, Horus, Hathor
Rat-taui Bir tanrıçanın adıdır.
Re Bkz. Ra
Renenet Şans ve kısmetin kişileştirilmiş formunun adı olup, metinlerde kader tanrıçası Şai ile bir çift olarak geçmektedir.
Renenutet Yılan formunda tasvir edilen ve Firavun’un koruyucusu olan hasat tanrıçasının adıdır.
Renpet Gençlik tanrıçasının adıdır.
Reret Su aygırı tanrıçasının adıdır.
Reşef, Resef, Ramman, Resphu Sümer ve Fenike mitolojilerinde ilkbahar ve bitkilerin yeşillenmesinin tanrısı Aleyin/Amurru’a Mısır’da verilen isim olup, bu tanrıya savaşçı özelliği de yakıştırılmıştır.
Rosetta Taşı Mısır hiyerogliflerinin çözülüp anlaşılmasını sağlayan, İskenderiye’nin 56 km kuzeydoğusunda Rosetta (Raşid) kasabasında bulunan siyah granit bir taş kitlesinin adı olup, 1799 yılında Boussard adlı bir Fransız tarafından bulunmuştur. 114 cm yüksekliğinde 72 cm genişliğinde oluşan taşta aynı metin Yunanca ve Mısır Hiyeroglifleriyle (birisi demotik olmak üzere iki ayrı hiyeroglif formunda) yazıldığından, Yunancadan faydalanarak hiyerogliflerin sırrı çözülmüştür. 1802 yılından itibaren British Museum’da saklanan yazıt Memphisli rahipler tarafından 5. Ptolemy Epiphanes’i (MÖ 205-180) övmek için yazılmıştır.
Rud Dedet Güneş tanrısı Ra’nın eşi ve ilk firavunun annesinin adıdır.
Ruti Letopolis kentinde tapınılan bir çift aslanın adıdır.
Saa Aklın kişileştirilmiş formunun adıdır.
Sai Alın yazısının kişileştirilmiş formu olup, Yunan kültürüne Psasis adıyla girmiştir.
Satet Bereket tanrıçasının adı olup her yıl Nil nehrinin taşmasından sorumludur.
Satis, Satjit, Sates, Sati Yukarı Mısır’ın koruyucusu olan, firavunun düşmanlarını oklarıyla öldüren bir tanrıçanın adı olup, Elephantine kraliçesi adıyla da bilinir.
Seb, Geb, Keb Gökyüzü Shu ile rutubet/nem Tefnut’un oğlu Osiris, İsis, Seth, ve Nephthy’in babası Nuit’in kocası olan yeryüzü tanrısının adıdır.
Sebek, Sobek Bazen Ra, hatta Seth ile karıştırılan timsah başlı tanrının adı olup, firavunların gücünün sembolüdür.
Sed, Sedim Kurtarıcı olarak yakarılan bir tanrının adıdır.
Sed Festivali, Heb Sed Firavun’un hükümranlığını kutlamak için düzenlenen bir festivalin adı olup, her 3 ya da dört yılda bir düzenlenmekteydi.
Sefert Seth tarafından parçalanmasının ardından Osiris’in vücut parçalarını koruyan, şahin kafalı, aslan gövdeli, kanatlı bir yaratığın adıdır.
Seker, Sokar, Sokaris Memphis mezarlığının tanrısının adı olup Eski Krallık döneminde Yukarı Mısır’da (Abydos) Osiris’in ölü formu olarak tanımlanır insan gövdeli şahin başlı olarak tasvir edilir ve Yunanlar tarafından Socharis adıyla bilinirdi.
Sekhat-Hor Bir inek tanrıçanın adıdır.
Sekhmet, Sakhmet, Sachmet Kült merkezi Memphis olan, savaşlarda Firavuna’a eşlik eden yıkım, savaş ve intikam tanrıçasının adı olup, kelime anlamı ‘her şeye gücü yeten’dir.
Sekmet Ptah’ın karısı ve İmhotep’in annesinin adı olup, ‘güç’ anlamına gelmektedir.
Selkis Akrep başlı bir kadın olarak tasvir edilen tanrıçanın adıdır.
Sentait İnek formunda bir tanrının adıdır.
Sepa, Sep Bir yeraltı tanrısının adıdır.
Septu, Sopd, Sopdu Savaş tanrısının adıdır.
Serapis, Serafis Ptolemy hanedanı döneminde Memphis’te ibadet edilen öküz tanrıya verilen isimdir. I. Batlamyos döneminde (MÖ 304-282) krallık tanrısı ilan edilmiştir.
Serk Erken dönemde ay tanrıçası olup, sonradan ölülerin mumyalanan iç organlarının konulduğu küpleri koruyan, insan (kadın) gövdeli akrep başlı bir tanrıçaya dönüştürülmüştür. Bereket tanrıçası İsis’in bir formu olduğu da ileri sürülmektedir.
Seşat Bilgelik ve yazı tanrısı Thoth/Djeheuty’nin kızı olan yazı, matematik ve inşaat planlarının tanrıçası ve kütüphaneler ile tarihi kayıtların koruyucusudur.
Sesmu Zeytinyağı ve şarap tanrısının adıdır.
Seth, Set Kaos, savaş, çöl, fırtına ve yabancı toprakların tanrısının adı olup, düşmanlığın kişileştirilmiş halidir. Çöl tanrısı olduğu için kervanların koruyucusu olmasının yanı sıra kum fırtınaları yaratarak bereket tanrısı Osiris’le çatışmayıda ihmal etmez.
Sethos Farelere hükmettiğine bu sebepler onları Asurluların üzerine gönderdiğine inanılan bir rahibin adıdır.
Sfenks, Sphinx Aslanın gövdesi ve genellikle insan (erkek) yüzüne sahip (Yunan mitolojisinde kadın yüzü) kanatlı bir yaratığın adıdır. En ünlü sfenks Giseh’e ait olan Harmachis’dir.
Mısır sembolizminde gardiyan olarak kullanılan sfenksler üç grupta incelenebilir:
- Androsfenks: İnsan yüzlü, aslan gövdeli
- Kriossfenks: Ram (Koç) yüzlü, aslan gövdeli
- Hierokosfenks: Şahin kafalı, aslan gövdeli
Sia Aklın kişileştirilmiş formu olup, Re’nin penisinden akan bir damla kandan var olmuştur.
Skarab Ölüler dünyasından gelip gökyüzü denizini geçen güneş tanrısı Kepre’nin sembolü olan bok böceğinin adıdır.
Sobek, Sebek, Sokhet Firavunların gücünü simgeleyen Nil nehri ile özdeşleşmiş bereket tanrısının adı olup, Neith’in oğlu kabul edilmektedir.
Sokaris Memphis bölgesinde tapınılan ölüler tanrısının adıdır.
Sopdet Sirius (Alpha Canis Majoris) yıldızının kişileştirilmiş formu olan bereket tanrıçasının adıdır ve Yunanca Sothis adıyla da bilinmektedir. Temmuz ayında Nil nehrinin yıllık taşma zamanı Sopdet ile ilişkilendirilir ve bir yıldız üzerinde duran uzun konik beyaz taç giymiş insan formunda tasvir edilirdi.
Sopedu, Sopdu Turkuaz madeninin bulunduğu Sina yarımadasını da içine alan bir Doğu Mısır tanrısının adı olup, şahin formunda tasvir edilmekte, kült merkezi Nil deltasının kuzeydoğusunda bulunan Saft el-Henna kentinde bulunmaktaydı.
Stela ‘Dikilitaş’ Birisinin mezarı veya anısına dikilen, ölüyle ilgili isim ve bilgilere yer veren yazı ve dekoratif figürlerin yer aldığı genellikle yüksekliği genişliğinden daha fazla olan taş levhaların (nadiren ahşap) adıdır.
Yunanca stele ‘dikilitaş’ kelimesinden Batı dillerine girmiştir.
Obeliskler de, modern mezar taşları da bir tür steladır.
Bkz. Beilin
Stm Anubis’in rahiplerinin adı olup, törenler sırasında çakal maskesi takarlardı.
Stolistes Mısırlı rahiplere Yunanların verdiği isim olup, Yunanca ‘süsleyen’ anlamına gelmektedir.
Şahin Kutsal bir hayvan olup tanrı Horus sıkça şahin başlı olarak tasvir edilmiştir.
Şai, Şait Kader tanrıçasının adıdır.
Şu Gökyüzünün kişileştirilmiş formunun adı olup, Aton’un oğlu Tefnut’un kardeşidir.
Ta-Tçesert Öteki dünya için kullanılan ‘Kutsal Toprak’ anlamında bir terimdir.
Tanen, Tathenen Memphis kentinin yaratıcı tanrısı Ptah’ın yeryüzü tanrısı görünümünün adıdır.
Tasenetnofret Horus’un karısı olan bir şahin tanrıçanın adıdır.
Tatenen, Tathen, Tanen Başlangıç okyanusunun üzerinde tepe olarak tasvir edilen bir yeryüzü tanrısının adıdır. Memphis kentinde yaratıcı tanrı olarak kabul edilip, Ptah ve Horus’la ilişkilendirilir ve koç başlı, yeşil derili olarak tasvir edilirdi.
Taurt, Ta-Urt, Thueris Talih ve doğum tanrıçasının adı olup, su aygırının gövdesine, aslan kuyruğuna, timsah kafasına ve bir kadının ellerine sahip olarak tasvir edilmiştir. Bkz. Taveret
Taveret, Toeris, Taueret, Taurt, Apet Gebelik ve doğum tanrıçasının adı olup, şiş
göbekli bir su aygırı formunda tasvir edilmekte ve hamile kadınlar Taveret’i tasvir eden nazarlıklar taşımaktaydı.
Tefnut Aslan başlı nem/rutubet tanrıçasının adı olup, Geb ile Nut annesi, Khu’nun kardeşidir.
Telesma Yeryüzündeki tüm varlıkları oluşturan özün adıdır
Tenenit Bira tanrıçasının adıdır.
Thoth Yazıyı icat eden, akıl tanrıçası Mısır tanrısı Djeheuty’e Yunanlar tarafından verilen isimdir. İbis/Çeltik kargası veya babun maymunu başlı insan gövdeli olarak tasvir edilen katiplerin koruyucusu olan bilgelik tanrısı olup tanrıça Maat ile birlikte ölülerin kalplerinin bir tüyle tartıldığı ölüler mahkemesinde görevlidir. Yunan mitolojisinde Hermes’e benzetilmiştir.
Thoth’un Kitabı Nekropolis’de Prens Neferkaptah ile birlikte gömüldüğü sanılan bir kitabın adı olup, büyülü sözleri barındırmaktadır.
Toeris Bkz. Su aygır tanrıça Tavaret’in diğer adıdır.
Tuat Ölüler dünyası için kullanılan terimdir.
Tum Aton’un bir görünümü olan ‘Güneş’in batışı’nın kişileştirilmiş formudur.
Un-Nefer Adalet ve Ölüler dünyası tanrısı Osiris’in adlarından birisi olup, muhtemelen ‘İyi varlık’ anlamına gelmektedir.
Uneg Bitki tanrısının adıdır.
Unut Yaban tavşanı tanrıçasının adıdır.
Uraeus Tükürmek üzere gövdesini dikleştirmiş formda stilize edilmiş kobra yılanının adı olu,p eski Mısır üzerinde firavunun tanrısal otoritesini sembolize etmekteydi.
Urthekau, Verethekau Doğa-üstü güçler için kullanılan genel terimdir.
Uşebti, Şuabti Öte dünyada ölenin işlerini yapması için mezarına yerleştirilen heykellerin adıdır.
Utko Akhebia bölgesinin koruyucu tanrıçasının adı olup, zamanla İsis ile özdeşleştirilmiştir.
Uto Aşağı Mısır’ın 6. Bölgesinde yılan tanrıça Buto’ya verilen isim olup,’papirus
renginde’ anlamına gelmektedir.
Vepvavet, Upuaut, Vep-vavet, Ophois Cenaze kültünün bir parçası olan çakal formundaki savaş tanrısının adıdır. Kült merkezi Abydos olan Vepvavet’in Yunanca karşılığı Ophois’dir. Mısır dilinde ‘Yolları açan’ anlamına gelen tanrı, Firavun’un ordusunun önünü açmakla görevlidir.
Vosyet Orta Krallık döneminde Thebai’de tapınılan ve gençliğin koruyucusu olduğuna inanılan bir tanrının adıdır.
Wedjat, Wetjat, Wadjet Bkz. Horus’un Gözü
Yaaru, Aaru, Aalu, Sekhet-Aarru, Aanru Ölüler dünyasının (Amneti) ilk bölümünün adı olup Osiris’in yönettiği cennete benzeyen olağanüstü güzellikte bir yer olarak tasvir edilmektedir.
< Eski Mısır dili Sekhet-Aanre ‘Kamış tarlaları’
Yah Bir ay tanrıçasının adıdır.
Zaru Sed töreninde öldürülen efsanevi kralın adıdır.
Zenenet Yukarı Mısır’da Nil vadisinin batı yakasında yer alan antik Hermonthis (bugünkü Armant) kentinin koruyucu tanrıçasının adı olup, Montu’nun karısıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009