Mahabharata Destanı
Mahabharata veya Mahabharata Destanı Sanskritçe yazılmış on sekiz kitap (parvan) ve 220.000 manzum mısradan oluşup, Hintlilerin Ramayana’dan sonra gelen ikinci büyük kahramanlık destanının adıdır. Dünya edebiyatındaki en uzun destan olan Mahabharata iki ayrı anlama gelmekte; Sanskritçe maha ‘büyük’ + bharata ‘atalar’ olarak düşünüldüğünde “Hindistan halkının büyük öyküsü” veya Bharata’nın efsanevi Hindistan kralının adı olduğu göz önüne alındığında “Büyük Kral Baharata” olarak çevrilebilmektedir.
Mahabharata ne zaman yazıldı?
MÖ 6. Yüzyılda Vedik dönem inanışının egemen olduğu bir dönemde yazıldığı sanılmasına karşın, sonradan Vişnu’da destana eklendiğinden Mahabharata’yı tam tarihlendirmek zor olup MÖ 5- MS 2. Yüzyıl arasında son halini aldığı sanılmaktadır. Krişna’nın Arjuna’ya okuduğu ‘Tanrısal Şarkı’nın (Bhagavadgita) da yazarı belli olmayıp esere sonradan eklendiği sanılmaktadır. Söylenceye göre Hindu bilgelik tanrısı Ganeş bilge adam Vyasa’ya dikte ederek yazdırmıştır. Yine bir inanışa göre Hintli saz ozanlarının en bilgesi Vaisampaya’nın anlattığı destan Ugrasravas tarafından derlenmiş ve diğer saz ozanlarınca nesiller boyunca sözlü olarak aktarılmıştır. Mahabharata çok sayıda efsane, masala hatta Hint yasalarını içeren içeren geniş bir çalışma olmakla birlikte özellikle Bhagavad Gita adlı bölümü Hinduizm’in temel doktrinini örneklerle özetleyen dini motifler içermektedir.
Mahabharata Destanının Konusu
18 kitabın 10 tanesinde MÖ 9. Yüzyılda yaşadıkları sanılan iki akraba kralın oğulları arasındaki anlaşmazlık ve savaş araya başka öyküler sokulup yer yer dini tartışmalar eklenerek konu edilmektedir. Efsaneye göre Kuru sarayında yaşayan, Bharata ülkesi kralı Şantanu’nun Ganj nehri tanrıçasından Bhişma adlı oğlu olmuştur. Kral yeniden evlenmek istemekle birlikte oğlunun doğuştan gelen geleneksel hakları adamın evlenmesine engel olmaktadır. Bunun üzerine Bhişma evlenmeme sözü vererek özveride bulunarak babasının prenses Satyavati ile evlenmesini sağlamıştır. Bununla birlikte önce Şantanu ardından kadından doğan oğulları Çitrangada ile Viçi artlarında mirasçı bırakmadan ölmüşlerdir. Satyavati, Bhişma’ya oğullarının dul karıları ve aynı zamanda Kral Kasi’nin kızları olan Ambika ve Ambalika ile birlikte olmasını teklif etmişse de adam yeminini bozmayınca kadın bu sefer aynı teklifi gayrimeşru oğlu Vyasa’ya yapmıştır. Dul kadınlar adamın yabani görünümünden ürkmüş büyük olanı ilişki sırasında gözlerini kapatınca kör Dhritasahtra, küçük olanın beti benzi atığı için adı “solgun” anlamına gelen Pandu’yu doğurmuş, ayrıca Vyasa’nın kadınların kölelerinden bir kızdan Vidura adlı oğlu dünyaya gelmiştir.
Pandu Kunti (Pritha) ve Madri adlı iki kadınla evlenmişse de muhtemelen cüzzamdan mustarip olduğu için bunlarla ilişkiye girmemiştir. Himalayalarda inzivaya çekilmiş kadınlar tanrılarla ilişkiye girerek 5 oğul dünyaya getirmişlerdir. Kral Pandu’nun Pandavalar adıyla bilinen bu 5 oğlu ile kör kral Dhritaraştra’nın Dhartaraştralar adıyla bilinen 100 oğlu birbirleriyle kuzen olmalarına karşın Bharata krallığı için birbirleriyle kıyasıya savaşmıştır. Pandu’nun ölümünden sonra Dhritaraştra yönetimi ele geçirmişse de 1 yıl sonra tahtı Yudhişthira’ya bırakmıştır. Bununla birlikte Kuravalar, düzenledikleri suikastla Pandavalar’a ormana kaçırmayı başarmıştır. Destan boyunca yaşanan türlü maceralar sırasında Yudhişthira, Bhima, Arjuna, Nakula ve Sahadeva adlı 5 Pandava öykü boyunca tanrılardan yardım görürken, 100 Dhrtaraştra ise iblislerin beden bulmuş formları olarak tasvir edilmiştir.
Kuru Savaşı
Mahabharata’nın en önemli karakteri tanrı Vişnu’nun avatarı olan Krişna Vasudeva olup, savaş boyunca öykünün kahramanı Arjuna Pandava‘nın arkadaşı ve yol göstericisi olmuştur. Dhartaraştralar zar oyununda en yaşlı Pandava Yudhişthira’yı yenerek oyunu kazanınca 5 Pandava ile ortak karıları olan tanrıça Şri’nin beden bulmuş formu Draupadi 12 yıllığına ıssız bir bölgeye sürülmüş sonrasında ise 13 yıl boyunca kimliğini gizlemek zorunda kalmışlardır. Hatta Duryodhana Pandavaları toptan ortadan kaldırmak için evlerini yakmış, hasımlarının öldüğünü düşünülen kardeşler ormana kaçmayı başarmıştır. Kardeşler ormanda yaşarken Kral Draupada’nın swayamvara adıyla bilinen ve kazananın kralın kızıyla evleneceği bir turnuva düzenleyeceği haberini almışlardır. Kuravalardan sakınmak için Brahman kılığında yarışmaya katılan kardeşlerden Arjuna turnuvanın galibi olmuş ve gelini kazanmışsa da annesinin isteği üzerine kızı kardeşleriyle paylaşmıştır. 13 yılın sonunda Dhartaraştraların lideri Duryodhana Pandavaların krallığın yarısını yönetmek için geri dönmelerine izin vermemiş böylece savaş başlamıştır. Kuru’nun tarlasında karşılaşan iki ordu 18 boyunca savaştıktan sonra önemli miktarda kayıp vermesine karşın Pandavalar kazanan taraf olmuş, sadece 5 kardeş ile kuzenleri Krişna sağ kalabilmiştir. Savaştan hemen sonra Dhritaraştra ile eşi Gandhari hatta Pandavaların annesi Kunti ormanda yaşamış ve bir yangında ölmüş, Krişna Vasudeva ile kabilesi sarhoş durumdayken katledilmiş ve Krişna’nın ruhu Vishnu ‘ya geri dönmüştür. Bu kara haberleri alan Pandavalar üzüntüyle dünyadan ayrılma vaktinin geldiğini anlamışalardır.
Pandavaların Yolculuğu
Pandavalar böylece kuzeye doğru yol alarak karlı dağları ve yüksek yaylaları geçmiş ilk olarak Yudhişthira ile köpeği cennetin kapısına ulaşmıştır. Yudhişthira, yol boyunca kendisini perişan durumda kalmasına aldırış etmeyen köpeği cennete alınmayınca kendisi de girmeyi reddetmiştir. Bu asil davranış üzerine gerçekte Dharma’nın beden bulmuş formu ve Yudhişthira’nın babası olan köpek insan formuna dönerek testi geçen oğlunu kutlamıştır. Cennete giren Yudhişthira, Dhartaraştraların tümünü karşısında görüp, kardeşlerinin cehennemde olduğunu öğrenince kendisi de cehenneme gitmeyi talep ederek bir testi daha geçmiş, erdemli birisi olduğuna karar verilerek cennete kabul edilmiştir.
Mahabharata’nın bölümleri (18 parva)
- Adi-parva: Prenslerin doğumu ve yetiştirilmesi
- Sabha-parva: Sarayda hayat. Pandavaların sürülmesi
- Aranyaka-parva: Ormanda 12 yıl sürgün hayatı
- Virata-parva: Viranta sarayında geçirilen sürgün günleri
- Udyoga- parva: Savaş hazırlıkları
- Bhişma-parva: Savaşın ilk bölümü. Kauravaların kumandası Bhişma’da
- Drona-parva: Drona’nın komutanlığı
- Karna-parva: Karna’nın komutanlığı
- Şalya-parva: Şalya’nın komutanlığı
- Sauptika-parva: Aşvattama’nın Pandava’ nın ordusunu uykuda yakalaması
- Stri-parva: Gandhari ve diğer kadınların matemi
- Şanti-parva: Bhişma’nın öğrencisi Yudhisthira’nın taç giymesi
- Anusasana-parva: Bhişma’nın öğretisi
- Aşvamedhika-parva: Yudhisthira’nın düzenlediği kraliyet töreni
- Aşramavasika-parva: Dhritaraştra, Gandhari ve Kunti’nin kutsal ayin düzenlemek için ayrılmaları
- Mausala-parva: Gürzlü Yadavalarla çarpışma
- Mahaprasthanika-parva: Yudhişthira ve kardeşlerinin büyük yolculukları (Mahaprasthana)
- Svargarohana-parva: Pandavaların ruhani dünyaya geri dönmeleri
Kaynakça
Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009