Mitoloji, Gezi, Tarih
Magna Grecia veyaMagna Graecia Antik Çağ’da Güney İtalya’nın Taranto körfezi boyunca Yunan kolonilerinin kurulduğu sahil kesimi, Sicilya adası, daha kuzeyde Cumae ve Neapolis ile kısmen Akha yerleşimleri Croton ile Sybaris’in oluştuduğu coğrafi bölgenin adı olup, Yunanca ‘Büyük Yunanistan‘ anlamına gelen Megali Elas (Μεγάλη Ἑλλάς) olarak bilinmekteydi.
Oku
Kakuç Eğri (Trabzon, Rize); kakuça “dizleri veya beli bükülmüş kişi” (İkizdere) Karanas Ehil, evcil (Çaykara Ogne); karaneş “yabancı otların bitmediği çayır ” (Tonya) Karapşit Kara kuru, kavruk ve çirkin kişi (Çaykara, Tonya İskenderli)
Oku
Abanges Kıt akıllı adam, işini doğru dürüst yapmasını beceremeyen kişi (Trabzon). Aynı zamanda ‘Yarım yamalak, baştan savma yapılmış iş’ anlamında kullanılmaktadır. Abemas Bizim köylü, bizim aileden, bizim dilimizi (Rumca) konuşan (Trabzon) Abore Beceriksiz; değersiz; işe yaramaz, (Trabzon) Antik Yunanca aporos (αποροσ) “yetersiz”, Yunan dialektlerinde [Makedon, Karadeniz] apore (απορε) “değersiz” kelimesinden ödünçlenmiştir.
Oku
Kelebek, Trabzon’un batısındaki yer alan Maçka, Tonya ve Akçaabat ilçelerinde bedaliza, pedaliza ve bedelize (Kürtün) Trabzon’un doğusu ve Rize’de fafatura, farfatara, farfatura ve farfarata, Lazca parpali, Artvin’in iç bölgelerinde perpela (Yusufeli), Hemşin’de titer adlarıyla anılmaktadır. Pedaliza kelimesi Yunanca ‘kelebek’ anlamındaki petaluda (πεταλούδα) hatta daha öncesinde Antik Yunanca “yaprak” anlamındaki petalon (πέταλον) kelimesiyle ilişkilidir. Kelimenin Karadeniz Rumcasında petalitra (πεταήτρα Sürmene), petaziträ (Giresun, Santa, Trabzon, Gümüşhane), pätaliḫtra (Gümüşhane), petalizo (Giresun, Ünye, Gümüşhane) formları kaydedilmiştir.
Oku
Ander, Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ‘fena, kötü, işe yaramaz, olmaz olası eşya, hayvan veya insan’ anlamında kullanılan kelimenin ayrıca ‘sahipsiz, bakımsız’ (Trabzon, Rize), kötürüm, sakat (Trabzon, Rize), tembel (Rize, Gümüşhane), ölüden artakalan eşya (Ordu, Giresun), erkek cinsel organı (Trabzon, Gümüşhane), uğursuz (Trabzon), adı bile söylenmeyecek kadar nefret edilen eşya veya insan anlamları kayıtlıdır. Ander özellikle ander kalmak terimine ‘Kemençe çala çala/ Barmaklarum saz oldi/ Gel çıkalum dağlara/ Ander dağlar yaz oldi’, ‘Asmacuğun dalından/ Alamadum üzümi/ Ander kalsun yaşmağun/Göremedum yüzüni‘ ve ‘ander galsun cahilluk/dedum o gıza baci’ örneklerinde olduğu gibi geleneksel Karadeniz…
Oku
Alaz, Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ‘Düğün sırasında yapılan eğlence ve sevinçten yapılan tezahürat’ anlamına kullanılan kelime ayrıca ‘kızarıklık’ anlamına da gelmekte olup, kelimenin tespit edilen iki anlamının da aynı kök ile ilişkili olduğu şüphelidir. Karadeniz Bölgesi gibi Anadolu’da da alaz ‘alev’, alazlanma ise “vücutta kızıl lekeler belirmesi” anlamında kullanılmaktadır. Maçka’da nazar değen çocukların üzerinde kor halindeki kömürün gezdirilerek yapılan nazar çıkarma işlemi alazlamak adıyla bilinmektedir. Söz Derleme Sözlüğü’nde Bulgaristan Türklerinde ‘şavklandırmak’ anlamındaki alazıtmak, aydınlık anlamındaki ‘ alaza’ ve Giresun’da tespit edilen ‘karlı, yağmurlu havanın açması’ anlamındaki alazımak kelimelerinin Türçe kökenli ve…
Oku