türkçe – Sayfa 3 – Özhan Öztürk Makaleleri

Ateş ve köz: Apsimat, Absimisa, Absimitra, Abson, Çiya, Zinak, Cuhnis

Ağustos 28, 2017 Özhan ÖztürkAbsimisa, Absimitra, Abson, anadolu, Apsimat, Ateş ve köz, ateşböceği, Çiya, çiya nedir, Cuhnis, karadeniz terimleri, kıvılcım, türkçe, yerel terimler, Zinak0 comment

Absimat (Maçka), apsimit (Akçaabat), apsimat, apsimati (Rize), apsumati (Rize), apsomati veya hapsimat (Vakfıkebir) ateşin üzerinde uçuşan beyaz renkli, sönmüş kıvılcım parçalarına verilen isim olup, düştüğü yeri, üzerine düştüğü elbiseyi yakmamakta, köz üzerinde oluşan ince kül katmanı da aynı adla anılmaktadır. Apsimat geçmişte çocukların yüzlerinde çıkan sivilce ve kızarıklıklara ilaç olarak sürülürdü. Karadeniz Rumcası apsimadin (αψιμάδιν), apsimad (Samsun, Of), apsumad (Santa) formlarında kaydedilen kelimeyi Tzitzilis, Yunanca’nın Karadeniz dışındaki diyalektlerinde bulamamıştır.

Oku

Karadeniz Türkçesi

Civciv, çocuk ve çiçek kelimelerinin kökeni cicik, cıcık, cucuk

Ağustos 28, 2017 Özhan Öztürkçiçek kelimelerinin kökeni, cicik, Civciv, çocuk, cucuk, etimoloji, meme, Moğolca, ne demek, nedir, ortak kök, Sanskritçe, türkçe0 comment

İnsan veya hayvan memesi, göğüs ucu anlamına gelen terim sadece Karadeniz bölgesinde değil Anadolu’nun pek çok yerinde cicik, cıcık, cucuk (Ordu, Giresun, Artvin, Ankara, Afyon, Çanakkale, Erzincan, Bitlis, Malatya, Elazığ, Trabzon, Samsun, Sinop, Ordu, Giresun, Çorum, Tokat, Amasya, Kayseri), çiçig (Çamlıhemşin), cicig (Bayburt, Gümüşhane, Rize) ve Lazca çiçi, çiça formlarında söylenmektedir. Giresun’da ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde cicik formu (Kayseri, Isparta) ‘meme emen çocuk’ Sivas ve Tokat’da cücük, Şebinkarahisar’da çücük ve Muğla’da cicik formlarında ‘civciv’ anlamında kullanıldığı da kaydedilmiştir.

Oku

Karadeniz Türkçesi

Kelebek, bedaliza, parpali, titer, farfatara (Karadeniz lehçelerinde)

Ağustos 28, 2017 Özhan Öztürkbedaliza, farfatara, inanış, karadeniz, Kelebek, lehçeleri, parpali, pedaliza, pedalizayı yenmek, rize, titer, Trabzon, türkçe, Yunanca, πέταλον, πεταλούδα0 comment

Kelebek, Trabzon’un batısındaki yer alan Maçka, Tonya ve Akçaabat ilçelerinde bedaliza, pedaliza ve bedelize (Kürtün) Trabzon’un doğusu ve Rize’de fafatura, farfatara, farfatura ve farfarata, Lazca parpali, Artvin’in iç bölgelerinde perpela (Yusufeli), Hemşin’de titer adlarıyla anılmaktadır. Pedaliza kelimesi Yunanca ‘kelebek’ anlamındaki petaluda (πεταλούδα) hatta daha öncesinde Antik Yunanca “yaprak” anlamındaki petalon (πέταλον) kelimesiyle ilişkilidir. Kelimenin Karadeniz Rumcasında petalitra (πεταήτρα Sürmene), petaziträ (Giresun, Santa, Trabzon, Gümüşhane), pätaliḫtra (Gümüşhane), petalizo (Giresun, Ünye, Gümüşhane) formları kaydedilmiştir.

Oku

Karadeniz Türkçesi

Balaban kelimesinin anlamı

Ağustos 28, 2017 Özhan Öztürkbalaban, balaban anlamı, balaban aşireti, balaban köyü, balaban kuşu, balaban nedir, etimoloji, türkçe0 comment

Balaban, Anadolu’da Diyarbakır, Edirne, Kırklareli, Malatya, Mardin, Urfa, Van ve Erzincan’da (Ocakbaşı köyünün eski adı), Anadolu dışında Irak, Afganistan, İran, Moldova, Yunanistan (Drama’da Trakhónion köyünün eski adı), Bulgaristan’da (Plovdiv’de Yagodina köyünün eski adı) çok sayıda yerleşime adını veren kelime Trabzon ilinde Hayrat ilçesine bağlı bir kasabanın ve Vakfıkebir ilçesi, Yalıköy Belediyesine bağlı Küçükdere mahallesinin eski adıdır. Trabzon hicri 921 (MS 1515) tarihli tahrir defterinde Trabzon iline bağlı Of nahiyesi, Çufaruksa köyünde Papas Balaban, Kalokir Balaban ve Hristotolo Balaban adlı üyeleri bulunan Hıristiyan bir ailenin yaşadığı görülmektedir. Aynı zamanda Bersim kökenli,…

Oku

Karadeniz Türkçesi

İşe yaramaz, olmaz olası anlamında ander veya andir

Ağustos 28, 2017 Özhan Öztürkander, ander kaybana, andir, anlamı, İşe yaramaz, karadeniz lehçesi, kelimesi, nedir, olmaz olası, türkçe, Yunanca0 comment

Ander, Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ‘fena, kötü, işe yaramaz, olmaz olası eşya, hayvan veya insan’ anlamında kullanılan kelimenin ayrıca ‘sahipsiz, bakımsız’ (Trabzon, Rize), kötürüm, sakat (Trabzon, Rize), tembel (Rize, Gümüşhane), ölüden artakalan eşya (Ordu, Giresun), erkek cinsel organı (Trabzon, Gümüşhane), uğursuz (Trabzon), adı bile söylenmeyecek kadar nefret edilen eşya veya insan anlamları kayıtlıdır. Ander özellikle ander kalmak terimine ‘Kemençe çala çala/ Barmaklarum saz oldi/ Gel çıkalum dağlara/ Ander dağlar yaz oldi’, ‘Asmacuğun dalından/ Alamadum üzümi/ Ander kalsun yaşmağun/Göremedum yüzüni‘ ve ‘ander galsun cahilluk/dedum o gıza baci’ örneklerinde olduğu gibi geleneksel Karadeniz…

Oku

Karadeniz Türkçesi

Çığlık ve haykırış terimleri: Alaz, Kuyis, Alalayis

Ağustos 28, 2017 Özhan ÖztürkAlalayis, Çığlık ve haykırış terimleri: Alaz, karadeniz lehçes, Kuyis, tezahürat, türkçe, Yunanca, Yunancadan Türkçe'ye geçen kelimeler0 comment

Alaz, Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ‘Düğün sırasında yapılan eğlence ve sevinçten yapılan tezahürat’ anlamına kullanılan kelime ayrıca ‘kızarıklık’ anlamına da gelmekte olup, kelimenin tespit edilen iki anlamının da aynı kök ile ilişkili olduğu şüphelidir. Karadeniz Bölgesi gibi Anadolu’da da alaz ‘alev’, alazlanma ise “vücutta kızıl lekeler belirmesi” anlamında kullanılmaktadır. Maçka’da nazar değen çocukların üzerinde kor halindeki kömürün gezdirilerek yapılan nazar çıkarma işlemi alazlamak adıyla bilinmektedir. Söz Derleme Sözlüğü’nde Bulgaristan Türklerinde ‘şavklandırmak’ anlamındaki alazıtmak, aydınlık anlamındaki ‘ alaza’ ve Giresun’da tespit edilen ‘karlı, yağmurlu havanın açması’ anlamındaki alazımak kelimelerinin Türçe kökenli ve…

Oku