Karadeniz Türkçesi

Doğu Karadeniz Bölgesinden ilginç lakaplar

Geçmişte köy içinde kullanılan isim sayısı sınırlı olduğundan, aynı adı taşıyan bir kaç kişi ayırıcı özelliklerine göre lakap takılarak adlandırılırdı. Kadınlar, ‘Esmer’un Fatma’ veya ‘Topal’ın Mehveş’ gibi genellikle eşlerinin, çocuklar ise ‘Bedavra’nın Osman’ gibi ebeveynlerinin isimleriyle ilişkilendirilirlerdi. Bunun yanı sıra kişilerin meslekleri, tutum ve davranışları, fiziksel kusurları, karakter özellikleri, alışkanlıkları, yaşama biçimi, özel zevkleri ve yetenekleri de takma isimlerine yansımaktaydı. Lakaplar, kişiyi adı dışında tanıtan ve onun bir özelliğini gösteren adlar olup, kişiyi ‘övme’, ‘tanıtma’, ‘kötüleme’ veya ‘alaya alma’ amacıyla konulmuş olabilir. Karadeniz’de lakap takılırken çoğu zaman mizah için kişinin…

Oku
Karadeniz Türkçesi

İşe yaramaz, olmaz olası anlamında ander veya andir

Ander, Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ‘fena, kötü, işe yaramaz, olmaz olası eşya, hayvan veya insan’ anlamında kullanılan kelimenin ayrıca ‘sahipsiz, bakımsız’ (Trabzon, Rize), kötürüm, sakat (Trabzon, Rize), tembel (Rize, Gümüşhane), ölüden artakalan eşya (Ordu, Giresun), erkek cinsel organı (Trabzon, Gümüşhane), uğursuz (Trabzon), adı bile söylenmeyecek kadar nefret edilen eşya veya insan anlamları kayıtlıdır. Ander özellikle ander kalmak terimine ‘Kemençe çala çala/ Barmaklarum saz oldi/ Gel çıkalum dağlara/ Ander dağlar yaz oldi’, ‘Asmacuğun dalından/ Alamadum üzümi/ Ander kalsun yaşmağun/Göremedum yüzüni‘  ve ‘ander galsun cahilluk/dedum o gıza baci’ örneklerinde olduğu gibi geleneksel Karadeniz…

Oku
Karadeniz ekoloji Karadeniz Türkçesi

Yabangülü veya komar: Karadeniz’in zehirli çiçekleri

Doğu Karadeniz Türkçesi’nde ağu, avu formlarında ‘zehir ‘anlamında ama daha çok zehirli, yenilmemesi gereken ot ve bitkileri tanımlamak için kullanılmaktadır. Erzurum’da ağo, Yusufelinde ağvi, Safranbolu, Zonguldak, Gerede ve Turhal’da Osmanlıca’da kullanılan ağı formları da kaydedilmiştir. Ayrıca Trabzon’da komar adıyla bilinen orman gülü bitkisi de zehirli olduğu için Vakfıkebir ilçesi ile Giresun’da ağu olarak adlandırılmakta ‘kara ağu’ ve ‘sarı ağu’ adlı iki çeşidinin olduğu söylenmektedir.

Oku