Mitoloji, Gezi, Tarih
Kakuç Eğri (Trabzon, Rize); kakuça “dizleri veya beli bükülmüş kişi” (İkizdere) Karanas Ehil, evcil (Çaykara Ogne); karaneş “yabancı otların bitmediği çayır ” (Tonya) Karapşit Kara kuru, kavruk ve çirkin kişi (Çaykara, Tonya İskenderli)
Oku
Abanges Kıt akıllı adam, işini doğru dürüst yapmasını beceremeyen kişi (Trabzon). Aynı zamanda ‘Yarım yamalak, baştan savma yapılmış iş’ anlamında kullanılmaktadır. Abemas Bizim köylü, bizim aileden, bizim dilimizi (Rumca) konuşan (Trabzon) Abore Beceriksiz; değersiz; işe yaramaz, (Trabzon) Antik Yunanca aporos (αποροσ) “yetersiz”, Yunan dialektlerinde [Makedon, Karadeniz] apore (απορε) “değersiz” kelimesinden ödünçlenmiştir.
Oku
Yazı: Özhan Öztürk Abanges ‘Tarlanın seyrek sürülmüş yeri’ ve ‘yarım yamalak, baştan savma yapılmış iş’ anlamlarına gelmektedir (Trabzon, Tokat) Aboskal veya aposkal Tarla kazılırken, henüz işlenmemiş önde kalan kısım; eksik bırakılan iş, tarlada sürülen kısımla, sürülemeyen arasındaki sınır (Trabzon, Rize) anlamına gelmektedir. Yunanca aposkalin (αποσκαλιν [το]) “başlanılan iş’ kelimesinden ödünçlenmiştir.
Oku
Yal, mısır sapı (Lazca ḉala), çimen, meyve kabukları, sofradan artan yemek artıkları, mısır unu ve su ile karıştırılarak, hayvan için kullanılan ayrı bir kazanda veya tenekede kaynatılıp yal kabına dökülerek ahır hayvanlarına verilen yemeğin adıdır (Trabzon, Rize, Artvin, Giresun, Torul). Anadolu’da yal ‘ekseriyetle çoban köpeklerine, bazen de ineklere yedirilmek üzere un ve kepeğin az tuzlu ve sıcak su içinde karılarak yapılan bir tür sulu bulamaç’ anlamında yaygın olarak kullanılmaktadır. 13. yüzyıl öncesi Türkçe kayıtlarda ya:l ‘at yemeği”’ anlamında (Hakazca) kayıtlıdır. Azerice ise yal ‘köpek yemeği’ anlamında kullanılmaktadır. Sofraya getirilen içme…
Oku
Kangel veya gangel, ‘eğri, dolambaçlı, kıvrımlı’ ve ‘dolambaçlı, dönemeçli yol’ anlamlarına gelmekte (Trabzon, Gümüşhane) olup ayrıca ‘çengel’ (Şiran) anlamı ve Samsun’da kanger formu tespit edilmiştir. Anadolu’da gangal ‘pamuğu çıkarılmış koza’ (İzmir) ‘kurutulmak üzere ipliğe dikilerek asılan yaprak tütünün büyük demeti’ (Tokat) ve kangal (Çanakkale, Gümüşhane) formları kaydedilmiştir.
Oku
Fol, kuş, tavuk, yılan, böcek, arı gibi hayvanların yuvası anlamına gelmektedir (Trabzon, Giresun, Ordu, Bayburt, Rize): ‘Derenin kenarında/ Sarı yılanın foli’. Trabzon Rumcasında foleya ‘ev, yuva, kümes’, pulifol “kuş yuvası”, kosarafol ‘tavuk kümesi’, kosbofol ‘karatavuk yuvası’ anlamalrına gelmekte olup, Gümüşhane’de folluh, Anadolu’da hol (Çankırı, Isparta, Bilecik, Seyhan, Bolu), holu (Kırşehir, Konya), halluk (Çankırı, Muğla), holluh (Yozgat), olluk (Kırklareli) formlarında aynı anlamda kullanılmaktaydı.
Oku