Abide-i Hürriyet Anıtı

Abide-i Hürriyet Anıtı, Şişli ilçesinde Şişli-Kâğıthane caddeleri arasındaki üçgen arazi parçası üzerinde yer alan Hürriyet Tepesi üzerindeki ‘Abide-i Hürriyet ’ (بدۂ حريت ) veya Hürriyet-i Ebediye Abidesi Rumi takvimde 31 Mart 1325 günü (Miladi 13 Nisan 1909) gerçekleştiği için 31 Mart Vakası adıyla bilinen ve II. Meşrutiyet döneminin en önemli olaylarından birisi kabul edilen 13 günlük ayaklanmayı bastırmaya çalışırken hayatını kaybedenlerin anısına 909-1911 yılları arasında inşa edilmiş olan anıtın adıdır.

Hürriyet Şehitleri 14 Nisan 1909 tarihinde kırmızı ve yeşil bayraklara sarılı tabutları Hareket Ordusu’na mensup silah arkadaşlarınca omuzlarda taşındıktan

sonra defnedilmiş bu sırada Enver Paşa bir konuşma yapmıştır. Tasarımı I. Ulusal Mimarlık Üslubunun tanınmış isimlerinden Mimar Muzaffer Bey’e ait olan yapı 23 Temmuz 1911’de ise Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın hazır bulunduğu bir törenle açılışı yapılmıştır. Anıtın bulunduğu Kâğıthane vadisine hâkim tepe günümüzde Çevre yolunun viyadüklerle yükseltilmesi sonucunda özgün konumunu kaybetmişse de II. Mehmed’in İstanbul kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu sanılmaktadır.

Kimler Abide-i Hürriyet Anıtı’na defnedildi?

Eşkenar üçgen bir plato üzerinde yükselen top namlusu şeklinde tasarlanan anıtın

yukarıya doğru daralan altıgen kesitli gövdesinde Sultan V. Mehmet Reşat’ın tuğrası ile “Tarih-i Istirdâd-ı Hürriyet, 10 Temmuz 1325-ve Timsâl-i Meşrutiyet, 12 Temmuz 1325” kapısında, “Makber-i Şuhedâ-i Hürriyet” yazılı kitabeler bulunmaktadır. Namlunun güneydoğusunda bir cankurtaran simidi, bir gemi çapası ile süngüleri takılmış on tane tüfek ve bir Türk bayrağı formunda bronz bir plâk vardır. İsimleri Âbidei hürriyetin üzerinde yazılı olan hürriyet şehitleri şu şekildedir: Erkânıharp binbaşı Ahmed Muhtar Bey bin Emin Bey, Bahriye binbaşılarından Ali Kabuli bin Salih Bey, mülâzimisani Mehmed bin Bekir Efendi, Hüseyin bin Mustafa, Hakkı bin Memduh Efendi, Hüseyin bin Şakır, Ahmed bin Hacı Şevket, Mehmed bin Hacı Remzi, Bayram bin Hacı Şehabeddin, Mehmed bin Ömer, Eyyub bin Beşir, Hüseyin bin Abdürrahman, Emin bin Yunus, Said bin Abdülkerim, Bekir bin Bekir, İdris bin Yusuf, Mahmud bin Rüstem, Mustafa bin Ahmed Said, Hüseyin bin Derviş, Haşan oğlu Neşat, Timur Melek oğlu Ali Mustafa, Hüseyin bin Mehmed, Osman bin Mahmud, Maksud bin Ali, Riza bin Mahmud, Mehmed bin Hüseyin, Arap Mustafa bin Şuayıb, Nüsret bin Ahmed, Şahin bin Ahmed. Ramazan bin Abdülbaki, Edhem bin Bahtiyar, Mehmed bin Hüseyin, Hayreddin bin Kamber, îsmail bin Mehmed, Mahmud bin Ali, Ömer bin Mustafa, Reccb bin Lâtif, Mehmed bin Hüseyin, Hafız Ahmed bin Hüseyin, Celâl bin Zeynel, Naim bin Süleyman, Ramiz bin Halil, Recep bin Yakub, Ahmed bin Osman, Rüstem bin Mahmud. Mehmed Ali bin Abdiillâtif, Rece-b bin Lâtif, Ahmed bin Mustafa, Abdürralıman bin Salih, Hüseyin bin Mustafa, Hüseyin bin Ali, Refik bin İbrahim, Mehmed bin Halil, Zekeriya bin Osman, Ali bin Süleyman,

Ali bin Ahmed, Hüseyin bin Mustafa, Yusuf bin Yakub, Paşo bin Salih, Abdülvahid bin Mehmed, İsmail bin Süleyman, Hüseyin bin Osman, Hüseyin bin Musa, Said bin Ahmed, Ömer bin İbrahim, Mehmed bin Abdullah, Kadir bin Kadir, Bekir bin Seyid, Mehmed bin Hamid, SeLko bin Dalyan.

Abide-i Hürriyet zamanla 2. Meşrutiyet ve İttihat ve Terakki ileri gelenlerinin defnedildiği bir anıt mezara dönüştürülmüştür. Anıtın altında Sadrazam Mahmut Şevket Paşa (1856-1913), Şevket Paşa’nın koruması Kazım Ağa ile Yaveri İbrahim Efendi, Binbaşı Ahmet Muhtar, Deniz Binbaşı Salih, Üsteğmen Bekir ve aynı gün öldürülen 61 erin dışında Sadrazam Mithat Paşa (1822-1884), 6. ve 7. Dönem

milletvekili Atıf Kamçıl (1884-1947), 1., 5. ,6. 7. Dönem milletvekili Eyüp Sabri Akgöl (1884-1953), 3.Dönem milletvekili ve İttihat ve Terakki’nin kurucularından Mithat Şükrü Bleda (1874-1956) ile 4 Ağustos 1996 tarihinde kemikleri Tacikistan’dan getirilen Harbiye Nazırı Enver Paşa (1881-19229) yatmaktadır. Ayrıca Talat Paşa’nın Berlin’den getirilen kemikleri de Abide-i Hürriyet yanında hazırlanan bir kabre defnedilmiştir. Önünde bulunduğu caddeye de adını veren ve Osmanlı döneminde İstanbul’da inşa edilmiş ilk ulusal anıt olma özelliğini taşıyan Abide-i Hürriyet 1990 yılından bu yana Şişli Belediyesi tarafından logo olarak kullanılmaktadır.

Abide-i Hürriyet Anıtı harita 

Adres: Gürsel Mahallesi, Bahçeler Cd. No:22, 34400 Kağıthane/Istanbul

Koordinatlar: 41°04′05″K 28°58′55″D.

Kaynakça

Batur, Afife (1994). Abide-i Hürriyet. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. İstanbul I: 58-59

Eyice, Semavi (1988) “Âbide-i Hürriyet”, DİA, I: 309-310

Koçu, Reşad Ekrem (1963), “Abidei Hürriyet”, İstanbul Ansiklopedisi, 1:169-170