Viking destan ve efsanelerinden çok azı yazıya geçirilmişse de 1936’da Bygdøy’de inşa edilen Vikingskiphuset (Vikingskipshuset på Bygdøy) veya Viking Gemi Müzesi İskandinav tarihi ve Vikinglerin denizcilik kültürü açısından eşsiz öneme sahip bir birikime sahiptir. Viking Gemi Müzesi 20. yüzyılın başlarında hemen yakınlarındaki Oslo Fiyordu’nda keşfedilen, dikkat çekici derecede sağlam, 9. yüzyıldan kalma Oseberg (Tønsberg), Gokstad (Sandefjord) ve Tune‘dan çıkarılan üç Viking mezar gemisine ev sahipliği yapmaktadır.
Norveç’in en önemli arkeolojik hazinesi olarak kabul edilen üç uzun, alçak ahşap gemi, Viking reislerinin cesetlerini ve Norveç’in ilk kralı Harald Hårfagre‘nin büyükannesi olduğuna inanılan bir kraliçenin cesetlerini barındırıyordu. Gemilere cesetlerin yanı başına sahibinin öbür dünyada kullanması için mücevherler, aletler ve diğer eşyalar bırakılmıştı. Mezar soyguncuları tarafından kısmen yağmalanmış olsalar da bu üç gemi şimdiye kadar keşfedilen en önemli Viking bulgusunu temsil ediyor ve Norveç’in uzak denizcilik geçmişi hakkında fikir veriyorlar. İskandinav denizcilerin Avrupa kıyılarına dehşet saçtığı Vikingler Çağı, yaklaşık 800 ila 1050 arasını kapsamaktaydı. Vikinglerin belki de en ünlüsü, Batı Norveç’ten Kızıl Erik‘in oğlu cesur kâşif Leif Ericsson‘du ki Amerika’yı 1001’de keşfettiği iddia edilmektedir.
Müze Binası
1879’da Vestfold’un Oseberg ile aynı bölgesinde bir kasaba olan Gokstad’da iki genç, dokuzuncu yüzyıl Viking prensinin mezar yerini keşfetmişti. 1913’te İsveçli profesör Gabriel Gustafson, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında keşfedilen Viking Çağı buluntularına ev sahipliği yapacak özel bir bina önermişti. Başlangıçta Gokstad ve Oseberg gemileri, Oslo Üniversitesi’ndeki geçici barınaklarda depolanmıştı. Sonradan müze için bir mimari yarışması düzenlenmiş ve Norveçli mimar Arnstein Arneberg kazanmıştır. Norveç Parlamentosu’ndan sağlanan fonla inşa edilen müze için gemiler 1926’da Üniversite sığınaklarından taşınmış, Gokstad ve Tune’dan gelen gemilerin salonları 1932’de tamamlanmıştır. Son salonun inşası ise İkinci Dünya Savaşı nedeniyle ertelenmiş ve ancak 1957’de tamamlanmıştır. 20 Aralık 2000’de Oslo Üniversitesi, Tarih Müzesi’nin gemileri ve tüm mezar eşyalarını Oslo, Bjørvika’da önerilen yeni bir müzeye taşıma önerisini desteklemişti. Müzede gemiler dışında Viking Çağı sergisinde kızaklar, yataklar, at arabası, ahşap oymacılığı, çadır bileşenleri, kovalar ve diğer mezar ürünlerini bulunmakta ayrıca Taş Devri’nden Orta Çağ’a kadar Norveç tarihi hakkında daha fazla bilgi edinebileceğiniz materyalleri de barındırmaktadır.
Oseberg gemisinin kazısı galerisi 1904/5
Oseberg gemisi
Oseberg gemisi veya Norveççe Osebergskipet, Norveç’in Vestfold ilçesindeki Tønsberg yakınlarındaki Oseberg çiftliğinde büyük bir mezar höyüğünde keşfedilen iyi korunmuş bir Viking gemisi olup, Viking Dönemi’nden günümüze kalan en güzel eserler arasında olduğu kabul edilmektedir. Oseberg mezar höyüğü veya Norveççe Oseberghaugen ved Slagen iki kadın insan iskeletinin yanı sıra önemli miktarda mezar eşyası içeriyordu. Gemi mezar höyüğüne MS 834’te gömülmüşse de geminin bazı kısımları 800’lü yıllardan kaldığı dolayısıyla geminin kendisinin daha eski olduğu düşünülmektedir. Höyük, 1904-1905 yıllarında Norveçli arkeolog Haakon Shetelig ve İsveçli arkeolog Gabriel Gustafson tarafından kazılmıştır.
Yapısı
Karve, geniş bir gövdeye sahip, okyanusa giden knarr kargo gemilerine benzeyen çok sığ suda seyredebilen küçük bir tür gemi olup hem savaş hem de normal
ulaşım için, insan, eşya veya hayvan taşınabilmekteydiler. 21,58 metre uzunluğunda ve 5,10 metre genişliğindeki Osebergskipet yaklaşık 9–10 metrelik bir direk barındırmakta, 90 metrekarelik bir yelkenle 10 deniz miline kadar hıza ulaşabilmekteydi. Gemide 15 çift kürek deliği bulunduğundan aynı anda 30 kişi kürek çekebilmekteydi. Geminin pruvası ve kıç tarafı, Oseberg stili olarak da bilinen karakteristik “ilginç canavar” tarzında karmaşık ağaç oymalarıyla özenle dekore edilmiştir.
Kopyası
2010 yılında Saga Oseberg adlı proje ile geminin Danimarka ve Norveç ormanlarından kesilen ağaçlardan elde edilen keresteler ve Viking çağından kalma geleneksel yapım yöntemlerini kullanılarak bir replikası inşa edilmiştir. 20 Haziran 2012’de bu yeni gemi Tønsberg şehrinden denize indirilmiş gayet iyi yüzdüğü gibi Mart 2014’te tam yelkenle varış noktası Færder olacak şekilde açık denizlere çıkarılmış ve 10 knot hıza ulaşılmıştır. Böylece Oseberg gemisinin gerçekten yelken açabileceğini ve sadece bir mezar odası olmadığı ispatlanmıştır.
Kemikler
En son araştırmalar, geminin kıç tarafındaki cenaze odası bulunan kemiklerin iki kadına ait olduğunu gösteriyor: biri yaklaşık 70 yaşında ve diğeri çok daha genç, yaklaşık 50 yaşında. Kimlikleri hakkında hemen spekülasyonlar yapıldı: Bazıları, kadınlardan birinin, birleşik bir Norveç’in ilk kralı olan Harald I’in (MS 860-940) büyükannesi Kraliçe Åsa olabileceğine inanıyordu. Diğerleri, kadınlardan birinin yüksek rahibe olduğuna inanıyordu. Kim olurlarsa olsunlar, zengin kıyafetleri Viking toplumunda önemli mevkilerde bulunduklarını gösteriyordu. Bazı akademisyenler, onlardan birinin –kimin kim için olduğu bilinmiyor– öbür dünyadaki uzun yolculuğunda yüksek mevkideki kişiye eşlik etmek için kurban edildiğine inanıyor.
Kon-Tiki
Vikinglerin torunlarının dedelerinden geri kalmayacağına dair ilginç bir örnek 20. Yüzyılda yaşanmış olup, 1940’ların sonlarında Norveçli bilim adamı Thor
Heyerdahl ve beş kişilik mürettebatı Peru’dan Polinezya’ya bir kütük Salı üzerinde cesur hatta çılgınca bir deniz yolculuğu geçirmişti. Kolomb öncesi zamanlarda Güney Amerika’dan insanların Güney Denizi adalarına yerleşmiş olabileceğine olan inancını kanıtlamak için Heyerdahl ve arkadaşları Kon-Tiki adını verdikleri sal üzerinde Polinezya’nın Tuamotu Adaları‘ndaki bir resife çarpmadan önce Pasifik Okyanusu boyunca 4,300 mil boyunca 101 gün boyunca yolculuk etmişti. Mürettebat bu kazadan kurtulmayı başarmış olup, Kon-Tiki adlı sal bugün, Heyerdahl’ın Paskalya Adası keşiflerinin çarpıcı sergilerini de bulacağınız Kon-Tiki Müzesi’nde gururla sergilenmektedir.
Linkler
Viking Gemi Müzesi: Tel 47/22-13-5283; www.khm.uio.no
Kon-Tiki Müzesi: Tel 47/23-08-6767; www.kon-tiki.no