Roma‘daki Via Ostiense’de bulunan Centrale Montemartini, Roma’nın belediye müzeleri arasında en yeni sergi alanı olup, olağanüstü bir sanayi arkeolojisi ortamında daha önce Capitoline Müzeleri‘nde sergilenen ya da Roma şehrinin büyük depolarında saklanan yaklaşık 400 Roma heykelinin yanı sıra mezar yazıtları ve mozaikleri barındırmaktadır. Bu devre dışı bırakılmış elektrik tesisinde, motorlar, devasa kazanlar, metal borular ve jet-black türbinler arasındaki antik heykellerin sunumu şaşırtıcı bir tezat oluşturmaktadır. Santralden önce alanda St Peter ve St Paul, ayrı şehitliklerinden önce birbirlerine son bir veda katkısı olan Ayırma Şapeli bulunduğundan bir duvarda, iki azizin kucakladığı bir kabartma vardır.
Centrale Montemartini Elektrik Santrali
Montemartini Elektrik Santrali, 30 Haziran 1912’de belediye başkanı Ernesto Nathan’ın görev süresi sırasında açılmış ve tasarımcısı Giovanni Montemartini’nin adını almıştır. O zamanlar Azienda elettrica municipale (şu anda ‘ACEA’[1]) tarafından işletilen santral Roma’nın elektrik üreten ilk kamu kuruluşu olmuştur. Tesis, Testaccio bölgesinin yakınlarında, şehir meclisinin Tiber nehrine, demiryoluna ve Ostia’ya olan yolun yakınlığı nedeniyle sanayi tesislerinin yerleşmesi için planladığı şehir surlarının hemen dışındaki bir alana inşa edilmiştir. Santral şehrin caddelerin yarısını aydınlatmak için yeterli gücü sağlamıştır. Bölgede, toptan satış pazarları ile 1910’da bir gaz fabrikası kurulmuştur ki (ikincisi daha önce Circus Maximus‘un kazılarının yapıldığı bir alanda) burada sanayi ve zanaat işleri de vardı. 1930’larda, santral faşist hükümet tarafından devletleştirilmiş ve 1933’te dizel motorlarının ikinci kez yenilendikten sonra Benito Mussolini tarafından açıldı. 1942 için planlanan dünya sergisi yüzünden elektrik santralinden fazladan elektrik enerjisi sağlamak amacıyla başka bir dönüşüm kararı daha alınmışsa da İkinci Dünya Savaşı başlayınca ancak 1952’de gerçekleşebilmiştir. Bununla birlikte, 50 yıllık işletme eskidiğinden 1963’te elektrik üretimi durdurulmuştur. Gelecek yirmi yıl boyunca, binalar yıkılmış ve makineler sökülmüşse de sonradan ACEA, makine odası, kazan dairesi, 1917’den kalma bir buhar türbini, büyük dizel motorlar de dahil olmak üzere, kompleksin ana binasını eski yerine getirmeye karar vermiştir. Böylece bu yenileme ile kentin endüstriyel mirasının bir anıtını kurtarılmıştır.
Centrale Montemartini Müzesi
1997’de, Heykel Koleksiyonu ve Palazzo dei Conservatori‘nin bazı bölümlerinin,
tadilat için Capitoline Müzeleri’nde halka kapatılması gerekmiştir. Bu dönemde, eski Montemartini santralinin bazı odalarında heykellerin geçici olarak barındırılmasına karar verilmiştir. Antik sanat eserlerinin ve modern endüstriyel mimarinin yan yana gelmesi büyük bir başarıydı. Bu nedenle, 2005 yılında, Capitoline Müzeleri’nde tamamlandığında, Centrale Montemartini, Capitoline Müzeleri’nin (Musei Capitolini) bir kolu olarak kalıcı bir müzeye dönüştürülmüştür.
Müze girişi yan taraftaki bahçeden olup, bilet gişesi ve vestiyeri geçtikten sonra ilk gördüğünüz şey, MÖ 5. Yüzyılda Callimachus’un Pentelic mermerlerinden yaptığı, Esquiline Tepesi’nde bulunan bir Afrodit heykeli olacaktır ki Franco Tosi’nin yaptığı devasa dökme demir çıkarma pompasının önünde durmaktadır. Müze giriş bileti €14.00 EUR’dur.
Koleksiyon
Sergilerin en büyük kısmı nispeten yeni kazanımlara dayanmakta olup, özellikle Roma’nın eski bahçelerinde, İtalya’nın birleşmesinden sonra yapılan kazılardan gelmektedir. Serginin yapısı buluntuların kökenini netleştirmekte olup, bulgular üç ana başlıkta toplanmaktadır:
Sütun Salonu (Sala Colonne): Roma Cumhuriyeti (din ve mezar kültürü, lüksün özel alana getirilmesi, portreler)
Makine Dairesi (Sala Macchine): Roma anıtsal merkezi (Circus Flaminius[2], Apollo Sosiano tapınağı[3], Campidoglio, Largo Argentina kutsal alanı, Pompey tiyatrosu)
Caldaie salonu (Sala Caldaie): Bahçeler, imparatorluk konutları ve domus (Horti dell’Esquilino, Horti Sallustiani, Porta Maggiore’deki Horti Spei Veteris, Santa Bibiana mozaiği)
Kaynakça
Marina Bertoletti, Maddalena Cima e Emilia Talamo, Centrale Montemartini. Musei Capitolini, in Musei in Comune. Roma, Milano, Mondadori Electa, 2006, ISBN 978-88-370-4623-1.
Notlar
[1] ACEA veya Acea SpA, İtalyanca ‘Azienda Comunale Elettricità e Acque’ (Belediye Elektrik ve Su Şirketi) kelimesinin kısaltması olup, 1909 yılında kurulan bir İtalyan enerji ve su tedarik şirketidir.5.535 çalışanı istihdam etmektedir. Aslen Roma’nın sağlayıcısı olan şirket şu anda Lazio, Toskana, Umbria ve Campania‘da 9 milyon kişiye hizmet vermektedir.
[2] Circus Flaminius, eski Roma’da, Tiber Nehri yakınlarındaki Campus Martius’un güney ucunda bulunan geniş, dairesel bir alandı. Belirsiz oyunlar için kullanılan küçük bir yarış pisti ve diğer çeşitli bina ve anıtlar içeriyordu. 221 yılında Gaius Flaminius tarafından inşa edildi.
[3] Apollo Sosianus Tapınağı, Eski Roma’da Marcellus Tiyatrosu ve Porticus Octaviae Tiyatrosu yanında, Campus Martius’daki Apollo’ya adanmış bir Roma tapınağıdır. Şimdiki adı, son yeniden inşa eden Gaius Sosius’tan gelmektedir.