Lokman, Lokman Hekim, Luqman, Luqmaan, Lukman, Luqman al-Hakeem (لقمان) Kur’an’da ve İslam öncesi Arap efsanelerinde Allah tarafından kendisine ilim ve hikmet ihsan edilen bir veli olarak bahsi geçen, peygamber olup olmadığı tartışma konusudur.
Kuran’da kendisine hikmet verildiği belirtilen Lokman’dan Lokman Suresi’nde (Arapça سورة لقمان) bahsedilmekte, oğluna verdiği Allah’a şirk koşmaması öğüdü verdiği bildirilmektedir (Lokman 12, 13). Hızır gibi kurgusal bir karakter olduğu sanılan Lokman bir söylenceye göre Süleyman çağında iken ölümsüzlüğü sağlayacak ilacın sırrını çiçeklerin aralarında konuşmasından duyarak kâğıda dökmüşse de ama bu kâğıdı Ceyhan ırmağı üzerindeki Misus köprüsünden düşürüp kaybetmiştir. Söylencenin başka versiyonlarında Lokman’ın eline yazdığı ölümsüzlük formülü yağmurda silindiği ya da iksirin, Allah’ın emriyle Cebrail tarafından yok edildiği kaydedilmiştir. Bazı yazarlar bilgeliğine karşın çirkin bir köle olan iki karakter Lokman ile Ezop arasında bağlantı kurmaya çalışmıştır. Lokman hakkında pek çok fabl anlatılmakta olup, bunların 40 tanesi 13. Yüzyılda derlenmiştir. Bir öyküde Davud peygamber Lokman’dan bir koyun keserek kendisine en iyi yerinden iki parça et getirmesini isteyince Lokman’ın koyunun yüreğini ve dilini getirmesi bir başka gün en kötü yerinden iki parça et istenilince Lokman’ın aynı parçaları getirmesine şaşıran peygamberin “dil ve yürek iyilik için kullanıldığında iyi, kötülük için kullanıldığında kötüdür” cevabını alması anlatılmaktadır. Söylenceye göre 7 kartalın ömrü kadar yaşamış ve yedinci kartalla birlikte ölmüştür. Arapça ‘al-hakim’ (bilge) lakabıyla anılan Lokman hakim sözcüğünün Türkçe’ye hekim olarak geçmesiyle doğaüstü bir şifacı gibi algılanmış ve bu yönüyle pek çok söylenceye konu edilmiştir. Anadolu söylencelerinde mezar yeri Amasya olarak gösterilen hekim sözde ölüme de çare bulmuş ama bir köprüden geçerken yanına yaklaşan eline vurarak kitabından ölüme karşı yazdığı reçetenin sayfası nehre düşüp kaybolmuştur.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016