HAÇ Birbirlerini 90° açı ile kesen iki çizgi veya çubuktan meydana gelen şekil İsa’nın çarmıha gerilerek ölümünün sembolize edilmiş formu (Crucifix) olup, Hıristiyanlığın sembolüdür. Birbirini dik kesen iki ahşap çubuktan meydana gelen haç ilk zamanlar din şehitlerinin mezarlarını süslemek amacıyla kullanılırken zamanla tüm Hıristiyan mezarlarından kullanılan bir sembol olmuştur.
Bununla birlikte daha eski kültürlerde çeşitli formlardaki haç
figürlerinin farklı amaçlarla kullanıldığı bilinmektedir. Sözgelimi Azteklerce tanrı Quetzalkoatl’in dört rüzgâr yönünü temsil eden sembolü, İskandinavya’da sınır işareti olarak kullanılmakta ayrıca Eski Mısır’da da kutsal kabul edilmekteydi. Gamalı haç Swastika ise Hinduizm, Budizm ve Caynacılık’a göre kutsal kabul edilmekteydi. Eski Mezopotamya sanatında ise swastika dışında kullanılan tek haç
günümüzde Malta Haçı adıyla bilinen formdu. Kassitler dönemi mühürlerinde ise Kassite güneş tanrısının sembolü olarak bağımsız kökene sahip olduğu sanılan Kassit Haç formu bulunmaktaydı. Yeni Asur döneminde güneş tanrısı Şamaş’ın (Utu) sembolü olarak güneş diski yerine haç figürünün kullanıldığı görülmektedir.
Jacobus de Voragine‘nin 13. yüzyılda derlediği Altın Efsane adlı çalışmasında İsa’nın gerildiği çarmıhın öyküsü anlatılmaktadır. Söylenceye göre ölüm döşeğindeki Adem üçüncü oğlu Seth’e Cennet’e giderek kendini ölümden kurtaracak bir balsam almakla görevlendirmiştir. Bununla birlikte Seth Cennet kapısını bekleyen baş melek tarafından insanoğlunun cezasının dolmasına daha 4 bin yıl olduğu gerekçesiyle geri çevrilirken kendisine babasının mezar toprağına ekmesi için ağaç tohumları
verilmiş ve bu tohumlardan yetişecek ağacın zamanı geldiğine insanoğlunu kurtuluşa götüreceğini söylenmiştir. Seth sedir, selvi ve çam tohumlarını ektiğinde üç ağacın fidanı topraktan çıkmışsa da zamanla bunlar birbirlerine kaynaşmış ve tek bir gövde haline dönüşmüştür. Kral Süleyman ağacı saray inşaatında kullanmak için kestirmişse de başarılı olmayınca ağacı çöpe atmış, Saba Melikesi tarafından bulunan artıkları Bethesda gölü civarına ekilince
olağanüstü özelliklere sahip ağaç yeniden canlanmıştır. İsa’yı çarmıha gerenler bilmeden bu ağacın gövdesini kullanmış peygamberin ölümünden sonra Calvary’e gömülen haç 3 Mayıs 328’de Büyük Konstantine’in annesi imparatoriçe Helena tarafından topraktan çıkartılmıştır. İran şahı Hüsrev tarafından Kudüs’ten alınan çarmıh 14 Eylül 615 tarihinde yeniden Hıristiyanların eline geçmiştir.
HAÇIN YÜCELTİLMESİ
Ortaçağ Avrupasında 14 Eylül Kutsal Haç Günü olarak adlandırılmakta ve Jacobus de Voragine’in Altın Efsane adlı kitabında imparator Heraklius’un MS 630’da Pers kralı II. Keyhüsrev’i yendikten sonra İsa’nın gerildiği çarmıhı Kudüs’e getirmesinin anısı kutlanmaktaydı.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016