Fabl
FABL Sonunda öğüt vermek ve ders çıkarma amacı güden, kahramanları çoğunlukla insan gibi davranıp, konuşan hayvanlar olan genellikle manzum küçük öykülere verilen isim olup, Latince öykü anlamına gelen “fabuto” kelimesiyle ilişkilidir.
MÖ 600’lerde yaşamış Yunanlı köle Ezop‘un MÖ 300’lerde derlenen öyküleri ile Vişnu Şarman (Beydeba) tarafından MÖ 3. yüzyılda Pançatantra adlı çalışmada toplanan Hint fablları bu türün en ve ünlü örnekleridir. Bununla birlikte Sümer, Akad ve Eski Mısırlıların hayvan öyküleri ortaya çıkarıldığı gibi Eski Ahit’in Hakimler Kitabı’nda yer alan “Ağaçlar kralı” öyküsü de fabl kategorisine girmektedir. MÖ 883’e tarihlenen Ninurta-Uballitsu adlı Asur fabl koleksiyonu ise toplu halde bulunan en eski koleksiyondur.
17. yüzyılda Fransız yazar Jean de La Fontaine (1621–1695) Ezop’un fabllarını yetişkinler için politik ve toplumsal eleştiriler ekleyerek yeniden düzenlemiştir. İngiliz John Gay (1685–1732), Polonyalı Ignacy Krasicki (1735–1801), Fransız Jean-Pierre Claris de Florian (1755–94) ve Rus şair Ivan Krylov (1769–1844), eski fablları kendi dillerine çevirmiş veya yeni fabllar yazmışlardır. 20. yüzyılda Amerikalı mizah yazarı James Thurber 1940 tarihli “Zamanımızın Fablları” (Fables for Our Time) ve 1956 tarihli “Zamanımızda başka Fabllar” (Further Fables for Our Time) adlı eserlerinde fablı sosyal eleştiri amacıyla kullanmış ve modern hayatı sorgulamıştır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
La Fontaine
JEAN DE LA FONTAİNE,(1621–1695) Fabllarıyla tanınan Fransız bir şairin adıdır.
Château-Thierry’de doğan La Fontaine avarelik yıllarında Paris’e yerleşmiş, başarısız bir evlilik geçirdikten sonra 20 yıl boyunca patronlarından Madame de La Sablière’in evinde kalmıştır. La Fontaine 1668 yılında 20 kitap halinde yayınlanan “Fables Choisies, Mises en Vers” (Nazım formunda seçilmiş fabllar) adlı 230 fabllardan oluşan eseri günümüzde bir başyapıt sayılmaktadır. Fablların bazıları Ezop’tan alınırken diğerleri Fransız folklorundaki taşlamalardan derlenmiştir. Yazarın diğer bir önemli eseri ise basımı 10 yıl süren (1664-1674) 4 ciltlik mizahi şiirleri “Contes et Nouvelles en Vers” (Nazım formunda Öykü ve romanlar) dir.
EZOP’UN HİKÂYELERİ
Herodot’a göre Ezop MÖ 6. Yüzyılda Samos’ta yaşamış bir köle olup, anlattığı
hikâyelerle tanınmakla birlikte anlattıklarının bizzat kendisi tarafından yaratıldığına dair herhangi bir tanıklık bulunmamaktadır. Günümüze 350 kadar hikâyesi ulaşmış bulunan Ezop geleneksel anlatıya göre Ladmon adlı birinin (Frigya veya Trakyalı) kambur kölesi olup, doğuştan dilsiz olmasına karşın sadakatine karşın tanrıça İsis tarafından güzel konuşma yeteneğiyle ödüllendirilmiştir. Özgürlüğünü kazanabilmek için hikâyeler anlatan Ezop, Solon ve Kroesus’e danışmanlık bile yapmışsa da Delphililerce yanlış anlama sonucu hırsızlıkla suçlanınca bir uçurumdan aşağı atılarak öldürülmüştür. Ezop’un 200 kadar öyküsü ilk olarak Demetrius Phalereus (MÖ 350-280) tarafından derlenmiş, MS 1. Yüzyılda ise Phaedrus (veya Phaeder) tarafından Latinceye çevrilmiştir. MS 2. Yüzyılda yaşayan Babrius’un ‘Ezop’un Manzum Masalları’ adlı kayıp Yunanca çalışması 1842’de Athos dağında 123 öykü bulunmuş, 1857’de 95 tanesi daha ortaya çıkmıştır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016