Cú Chulainn, Cúchulainn, Cú Chulaind veya Cúchulainn (Kelt Mitolojisi)

Makale: Özhan Öztürk

Cú Chulainn, Cúchulainn, Cú Chulaind veya Cúchulainn (İrlanda dilinde ‘Culann’ın Tazısı’) Kelt Mitolojisinde bir masal kahramanının adı olup, maceraları Ulster, İskoç ve Mann adası destanlarında konu edilmektedir.

Cú Chulainn veya Cúchulainn Kimdir?

Adı Kelçe ‘Culann’ın Köpeği’ anlamına gelen kahraman, kendini savunmak için

Culann’ın devasa bekçi köpeğini öldürdükten sonra Culann’a hizmet etmeye yemin etmiş ve köpeğin yerine kapısını beklemiştir. Güneş tanrı Lugh ile Conchobar mac Nessa‘nın kızı Deichtine’nin oğlu ve çocukluk ismi Sétanta (Küçük) olan kahramana ait hikâyeler MS V. Yüzyıl’da İrlanda’nın Hıristiyanlaşması sırasında ortaya çıkmışsa da ancak MS 8. yüzyılda kaydedilmiştir.

Cú Chulainn’ın Savaş Eğitimi

 Çok yakışıklı bir delikanlı olan Cú Chulainn’in karılarının aklını çelebileceğini

düşünen Ulster erkekleri kahramanı evlendirmek için İrlanda’da ona yakışır bir kız aramış sonunda Forgall’ın kızı Emer’i bulmuşlardır. Bununla birlikte kızın babası evliliğe izin vermemiş kızının ancak savaş meydanlarında yüzlerce kişiyi öldürmüş birisiyle evlenmesini istediğini bildirmiştir. Bu yüzden Cú Chulainn’in Alba’da (İskoçya) yaşayan savaş tanrıçası Skatha’dan 1 yıl boyunca savaş dersi alarak sihirli silahı kancalı mızrak ‘Gae Bolg’u kullanmayı öğrenmiştir. Forgall, bir yandan kurnazca İskoçya’ya gitmesini sağladığı kahramanın orada öleceğini umarken diğer yandan kızını Munster kralı Lugaid mac Nóis ile evlendirmek istemiş ama adam kızın Cú Chulainn’ı sevdiğini öğrenince evlilikten vaz geçmiştir. Burada sonradan en iyi arkadaşı olacak Ferdiad ile tanışıp birlikte antrenman yapmıştır. Bu sırada Skatha’ya aynı zamanda ikiz kız kardeşi olan dünyanın en güçlü kadını Aife tarafından meydan okununca Skatha, savaş alanına giderken Cú Chulainn’ın işine karışmasını istemeyen kadın, kahramana uyku ilacı içirerek geride bırakmak istemiştir. Olağanüstü gücünden dolayı sadece 1 saat uyuyan Cú Chulainn savaşa zamanında müdahil olmuş, Aife’yi yenmekle kalmamış ona Skatha’yi rahat bırakma ve kendisi için bir çocuk doğurma sözü de verdirmiştir. Kahraman, kadını hamile bıraktıktan sonra her türlü savaşa hazır olarak İskoçya’yı terk edip ülkesine dönmüştür. Bununla birlikte Forgall evliliğe karşı çıkınca Cú Chulainn adamın kalesini basmış, 24 adamını öldürüp, hazinesini çalarken yanına Emer’i de alıp kaçırmış, Forgall kederinden kendini surlardan aşağı atmıştır. Conchobar, yasalara göre bakireyle ilk gece geçirme hakkını kullanırsa kahramanın intikam almasından çekinmekle birlikte tersi durumda da otoritesinin sarsılmasından çekinince geceyi kızla birlikte ama aralarında druid Cathbad’in de olması şartıyla geçirmiştir.

Cú Chulainn’ın Derbforgaill’i Kurtarması

Cú Chulainn, Fomoryalılar tarafından kurban edilmek istenilen İskandinav prensesi Derbforgaill’i kurtarmış, kahramana âşık olan kız hizmetçisiyle birlikte İrlanda’ya gelmiştir. Uzaktan tanımadığı kızı sapanla vurduktan sonra yaşama döndürmek için yaranın olduğu yeri yalayınca ortaya çıkan kan kardeşliğinden dolayı evlenmeleri tabu olunca üvey oğlu Lugaid Riab nDerg ile evlenmelerine izin vermiştir. Ulster kadınları Derbforgaill’i dışlayıp hakkında yakışıksız dedikodu yapınca, Lugaid kederinden ölmüş, Cú Chulainn öfkesinden 150 kadını öldürmüştür.

Beyaz Boynuzlu Boğa

Daha 17 yaşındayken Ulster’i Connacht kraliçesi Medb’in adamlarına karşı savunması Táin Bó Cúailnge (Cooley’in sığır sürüsü akını) destanında anlatılmıştır. Medb (Maev) kocasından Connacht’ın Donn Cuailnge adlı beyaz boynuzlu boğasını almasını istemiş, Ulsterliler boğayı vermeyince bir ordu ile göndermişse de Cuchulain’ın yardımıyla püskürtülmüşse de kahraman sarhoşken kendisine meydan okuyan arkadaşı Ferdiad’ı 3 gün boyunca dövüştükten sonra öldürmüştür. Medb, adamlarını boğayı çalmak için yeniden göndermişse de başarılı olamamış sonunda Cooleyli Donn hayvanı öldürerek sorunu çözmüştür.

Bricriu’nun Şöleni

Bricriu, verdiği bir ziyafete Cú Chulainn’ın yanı sıra onun kadar cesur savaşçılar olan Conall Cernach ve Lóegaire Búadac’ı da davet etmekle kalmamış, üç kahramanı çeşitli yarışmalarda karşı karşıya getireceği bir yarışmada düzenlemiştir. Tüm yarışmalarda üstün gelen Cú Chulainn son olarak Munsterli Cú Roí mac Dáire’in baltasının karşısına çıkmaya tek yarışmacı olunca galip ilan edilmiştir. Bununla birlikte Cu Roi, Inis Fer Falga’ya (Man Adası) düzenlenen bir saldırıya katılmış ve Cú Chulainn’a âşık olan adanın prensesi Blathnát’ı kaçırmıştır. Cú Chulainn’ın elinden kurtulmayı başaran adamın zayıf noktasını keşfeden Blathnát kahramanın adamı öldürmesini sağlamışsa da Cú Roí’nin hizmetkârlarından birisi tarafından uçurumdan aşağı atılarak öldürülmüştür.

Emer’in Kıskançlığı

Cú Chulainn çok sayıda gönül macerası yaşamakla birlikte karısı Emer kahramanın Manannán mac Lir’in karısı Fand ile ilişkisi sırasında kıskançlık krizi geçirip kocasını azarlamıştır. Manannán, İrlanda’ya saldıran Fomoryalılarla savaşa giderken karısını Cú Chulainn’e emanet etmişse de ikili birbirine âşık olunca aldatılan koca tarafından lanetlenmişlerdir. Emer rakibesini öldürmeye karar vermişse de kadının Cú Chulainn’a olan sevgisinin büyüklüğünü görünce canını bağışlamış o da Emer’in alicenaplığından etkilenip kocasına geri dönmüştür.

Cú Chulainn’ın Ölümü

Medb, Cú Roí’nin oğlu Lugaid, Cairbre Nia’nın oğlu Erc ve daha pek çok savaşçıyı örgütleyerek kahramanı öldürmekle görevlendirmiştir. Cú Chulainn’ın ölümünde adını almasına sebep olan köpeği öldürdükten sonra hayatı boyunca köpek eti yememe yeminini bozarak lanetlenmesi de etkili olmuştur. Bununla birlikte bir kocakarı kendisine yemek olarak köpek eti sununca misafirperverliği reddetmek bir başka İrlanda tabusu (geis) olduğundan sözünden dönmek zorunda kalmıştır. Lugaid’in yaptığı 3 sihirli mızrağın ilki kahramanın arabacısı Láeg’i, ikincisi atı Liath Macha’yı sonuncusu ise Cú Chulainn’a isabet edip ölmesine sebep olmuştur.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016